Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Кожоҥдоорына jол ачтым

01.12.2021

Тоомјылу башкараачы, јайалталу кожоҥчы, кару ада, сӱӱген эш-бараан. Бир-эки сӧслӧ Алексей ТЕЛЕКОВ керегинде мынайда айтса, бир де јастыра болбос.
Эл-јон ортодо ол ады јарлу кожоҥчы. Оныҥ кожоҥдоры соцсетьтерде јаантайын чыгат ла кӧп тоолу лайктар алат.
Је јӱрӱмде кожоҥчы кижи кем болгоныла таныжып ийектер.

—Алексей Станиславович, соцсетьтерде «Тууларым» деп кожоҥ тоолу ла кӱндер кайра јарлу боло берди. Слер оны кемле кожо кожоҥдоп туругар, кандый ӱлекерде туруштыгар?
—Соцсетьтерде чыккан бу кожоҥды мен Павел Поздняковло кожо кожоҥдоп јадым. Ӧдӱп јаткан кӱчӱрген айда «Эки јылдыс» деп адалган шоу-ӱлекердиҥ јеҥӱчилдериниҥ ле туружаачыларыныҥ ойын-концерттери Маймада ла Горно-Алтайскта ӧткӧн. Јаҥар айда Шабалин јуртта ӧдӧри темдектелет. Павел бойы орус укту јиит. Хакас јеринде јаткан, культураныҥ Абакандагы колледжин ӱренип божоткон. Ӱредӱниҥ кийнинеҥ алтай јеринеҥ кижи алып, Оҥдойдо культураныҥ бӧлӱгинде иштеген. Ойын-концертке туружыгар деп кычыру ийип, баш режиссеры Е. Тахтаева: «П. Поздниковло кожо бу кожоҥды кожоҥдоп кӧрӱгер» — деп айткан. Арт-учында мындый јайаандык иш болуп калды.
—Слердиҥ ады-јолыгар А. Малининниҥ «Јараттар» деп јарлу кожоҥыла база аҥыланат…
—Бу кожоҥды алтай тилге мениҥ јерлежим, ӱлгерчи, тургуза ӧйдӧ бисле кожо јок Айдыҥбек Тазрашев кӧчӱрген болгон. 2017 јылда «Эки јылдыс» деп шоу-ӱлекердиҥ гала-концертинде ады јарлу кожоҥчы
В. Попошевле кожо кожоҥдогоныс. Јаҥыс ла ютубта бу кожоҥды 10 муҥнаҥ ажыра улус кӧргӧн. Кожоҥ бойы меге сӱрекей тыҥ јарап јат, сӧстӧриниҥ кӧчӱрижи эптӱ ле јараш.
—Јайаандыктыҥ телекейине јолды Слер канайда ачтыгар?
—Ол ыраак 2013 јыл болгон. Мен ол ӧйлӧрдӧ Пенсионный фондтыҥ Улаган аймактагы бӧлӱгиниҥ јааны болуп иштеп турган ӧй. Аймак кеминде «Эки јылдыс» деп кӧрӱ-конкурста туружыгар деп, кожоҥчы Марина Саксаева мени айбылаган эди. Је мен узак ӧйдиҥ туркунына алаҥзып, јӧпсинбегем. Тегин ле јӱрген кижи канайып сценага чыгар? Санааркаш база болгон ло. Је бир канча ӧйдӧҥ јӧпсиндим. Онойып, Маринала кожо «Букет из белых роз» деп кожоҥ кожоҥдогоныс. Бу кӧрӱге белетенип тура, М. Саксаева меге кожоҥдоорыныҥ кӧп тоолу јажыттарын ачып, ӱредип таскаткан. Мен кӧпти билип алганыма бу кожоҥчыга јаантайын быйанду јӱредим. Jайаандыкта бу мениҥ баштапкы алтамдарым, кожоҥдоорына jол ачканым.
Бир канча ӧйдӧҥ билемле калага кӧчӱп келгем. Бир кӱн, ол 2015 јыл болор керек, Пенсионный фондтыҥ Майма аймактагы бӧлӱгиниҥ ишчизи Эмилия Волочукова «Эки јылдыс» деп кӧрӱ-конкурска туружарга кычырган. Туружып, јеҥӱлӱ экинчи јер алганыс. Бу ла ӧйдӧҥ ала Майма аймактагы «Перспектива» деп jондык фондтыҥ јӱзӱн-башка ӱлекерлеринде јаантайын јилбиркеп туружадым.
Ӱлекерлерде профессионал эмес туружаачылар туружып турганы солун. Ол тоодо таскадаачылар, ӱредӱчилер, экономисттер, аргачылар, башка-башка специалисттер ле оноҥ до ӧскӧлӧри. Бис бир ле биледий, нак болуп јӱредис. Бой-бойлорыска болужып, айдыжып, јӧмӧжип јӱргени бисти бириктирет.
Сценада јайалталу артисттерле кожо кожоҥдооры сӱрекей јаан ла каруулу иш. Белетеништӱ ӧйлӧрдӧ ончо бар арга-чыдалыҥды тузаланадыҥ. Ойын-концерт ӧйинде ӧкпӧӧриш, санааркаш тыҥ болот. Мен сценага кӧп катап чыккам, је кажы ла катап баштапкы катап чыгып јаткандый ӧкпӧӧрӧдим.
—Билегер керегинде айдып ийзегер?
—Эш-барааным Ольга Вячеславовна Алтай Республикадагы Ӱстиги јаргыда јаргычыныҥ болушчызы болуп иштейт. Уулчагым Александр баштапкы таҥмалу лицейде алтынчы класстыҥ ӱренчиги. Уулчактардыҥ баштапкы таҥмалу кӱӱлик сургалдагы студиязында эки јыл ӱренген. Бу ла сургалдыҥ хорында кожоҥдогон. Је тургуза ӧйдӧ ол јилбӱлери туура јӱре берген. Калганчы ӧйлӧрдӧ мениҥ туружып турган ӱлекердиҥ ойын-концерттерин јилбиркеп кӧрӱп баштады. Байла, бала јаанап, јайаандыкты башка кӧрӱмле кӧрӱп турган болбой.
—Ада-энегер кожоҥчы улус болгон бо?
—Адам Станислав Алексеевич угы-тӧзиле Чолушман ӧзӧктӧҥ. Ончо јӱрӱминде прокуратурада иштеген, jамызыла шылучыдаҥ ала прокурорго јетире jеткен. Ол бир ле кожоҥ кожоҥдогоны санаама кирет, ол кожоҥныҥ ады «Эх, дороги». Улу јуу ӧйиниҥ кожоҥы болор.
Энем Галина Савельевна 40 јылдаҥ ажыра ӱредӱчи болуп иштеп јӱрген кижи. Ӱреткен кӧп тоолу ӱренчиктери эмдигенче ле энемди эске алынып, быйанду јӱргӱлейт. Бир канча јыл кайра энем адалардыҥ јерине јӱре берген. Ӱредӱчи болуп иштеп тура, энем балдарга јӱзӱн-башка кружоктор ӧткӱрип иштейтен. Јажы јаанап, амыралтага чыгарда, Улаган јурттыҥ ветерандарыныҥ хорында кожоҥдоп туратан.
—А Слер бойыгар нени иштеп-јолдоп јӱрӱгер?
—Мен Улагандагы орто ӱредӱлӱ школды ӱренип божодоло, Горно-Алтайсктагы госуниверситеттиҥ экономикалык факультедине ӱренерге киргем. Оноҥ ÿредÿни тÿгезип, ишмекчи јолымды казначействодо баштагам. Эки јылдаҥ Пенсионный фондтыҥ Улагандагы бӧлӱгине ишке киргем. База бир канча öйдöҥ башкараачызына кӧстӧлгӧм. Бу иште он јылдаҥ ажыра иштейле, Горно-Алтайскка ишке кӧчӱрингем. Тургуза ӧйдӧ бу ла фондто бӧлӱктиҥ јааны болуп иштейдим. Иштеҥ бош ӧйдӧ кожоҥдоорыла јилбиркейдим. Бойымда аҥылу кӱӱлик ӱредӱ јок. Студент ӧйлӧрдӧ гитарала ойноп туратам. Је эмди ол јилбӱ ундылган.
«Перспектива» деп коммерциялык эмес фонд 2009 jылда Майма jуртта тöзöлгöн, башкараачызы Алтай Республиканыҥ депутады О.И. Волосовцева. Кӱӱнзеген јайалталу улус кажы ла jыл Фондтыҥ ӱлекери аайынча öткÿрилип турган «Щедрый вторник» деп текшироссиялык акцияда эрчимдÿ турушкылайт. Бу да калганчы ойын-концерт акцияны jöмööрине учурлалган (автордоҥ).
—Алексей Станиславович, jилбилÿ эрмек-куучыныгар учун алкыш-быйан. Слердеҥ jаҥы, солун кожоҥдор сакыйдыс. Ижигерде jедимдер, билегерге ырыс кÿÿнзейдим.

Х. ТАДИНА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина