Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Чарастыҥ тожы таскаткан јалтанбас капитан

03.12.2021

Јаҥар айдыҥ баштапкы кӱндеринде спорттыҥ кышкы бӱдӱмдериниҥ јаражай јылдыстарыла таныжып ийели. Бӱгӱнги бистиҥ база бир айылчыбыс Кан-Оозы аймактыҥ кыстардыҥ мячту хоккейле «Кан-Чарас» командазыныҥ капитаны тодош сӧӧктӱ Байару Тегерикова.

— Јакшы, Байару! Чанала јыҥылаарга да кӱчсинетем, конёкту јыҥылаарга оноҥ до кӱч эди. Мынайып јакшы јыҥылаарга, ӱзеери клюшкалу-мечиктӱ ойноорго сен конёкко туку ла јашта турган болбойыҥ. Ондый ба?
— Конёкко ӧткӱре ле эрте турбаган эдим. Мен ого тогус јаштуда јӱк ӱренип баштагам. Ӱӱре кыстарла кожо Кан-Оозыныҥ стадионында катокко барып, јыҥылаар болгоныс.
Тӧртинчи класста бир катап катокто болорыста, бисти кӧргӧн тазыктыраачылар хоккей ойноп кӧрзин деп сураган. Бис јӧпсинип, кыстарла кожо ол ло ӧйдӧҥ ала ӧмӧ-јӧмӧ мячту хоккейле тазыктыруларга јӱрӱп баштадыс.
— Айдарда, сен спортко бойыҥ ла јӱткигеҥ. А хоккейдеҥ башка сенде база кандый јилбӱлер бар?
— Олор база ла спортло колбулу. Јайгыда футболго јӱредим, јас-кӱсте гандбол ло баскетбол ойнойдым. Бистиҥ јуртта кӧп тоолу спорт секциялар бар. Олорго јӱрейин де дезем, ӧй јетпей јат. Је эҥ ле тыҥ меге хоккей јарап турган.
— А нениҥ учун, чокумдап айдып ийериҥ бе?
— Ол меге ончо јанынаҥ јакшы. Јараш колбу-комбинацияныҥ кийнинеҥ гол кийдирип ийгени — недеҥ де артык. Хоккейде јаантайын ла кандый бир јаҥы ченемел аларга јараар. Командамныҥ кыстарыла нӧкӧрлӧжӧдим, ӱӱрелеримди сӱӱйдим. Јаҥы да хоккейчилерле, олордыҥ кылык-јаҥын ойында да, тегин куучындажып та тура билип, таныжары јарайт. Кандый бир спортчыныҥ ойыны канайып јаранып, узы бийиктеп турганын кӧрӧргӧ сӱӱйдим, ол учун кожо сӱӱнип турадым. Голдыҥ кийнинде команданыҥ сӱӱнгени сӱрекей ырысту элес болот. Ойынныҥ кийнинде арып та калган сезимим меге јарайт, айылга јанып келеле, ӧткӧн ойынды санаамда јаҥыдаҥ ойноп, шиҥдеп турганым да та кандый да сӱӱнчи, ичкери барар кӱӱн берет.
— Байару, сен чын ла бу спортло јӱрӱп, тынып та турган эмтириҥ. Оныҥ да учун сен команданыҥ капитаны болгоныҥ јолду. «Кан-Чарас» керегинде куучындап берзеҥ?
— Бисти бу командага баштапкы тазыктыраачыбыс Эрмен Александрович Байлагасов јууган. Ол бисти кӧпкӧ ӱреткен, јӧп-сӱмелер айдып, јӧмӧп, јаантайын болушкан. Керек дезе кату да айдып туратан, спортто ол јогынаҥ болбос учурлу. Тазыктыраачы кижи ӱренчиктери оноҥ артык болзын деп сананып турган ине.
Мениҥ экинчи тазыктыраачым эҥ артыктарыныҥ база бирӱзи — Дмитрий Сергеевич Немцев. Ол мени эм тургуза эки јылдыҥ туркунына тазыктырып јат. Оныла баштапкы катап тушташканым, баштапкы тазыктырубыс, ойында кородоп тӧккӧн баштапкы јаштарым да санаама сӱрекей јакшы кирет (кӱлӱмзиренет).
Капитан эдип мени команда ла тазыктыраачым кӧстӧгӧн. Кыстар бой-бойы ортодо сӱрекей нак. Ойын да тушта, тегин де ӧйдӧ бой-бойысты јӧмӧп, оҥдожып јӱредис. Командада кыстар — мениҥ эҥ јуук нӧкӧрлӧрим. Бис јаантайын кожо.
— Спортко сенде кӧп ӧй барып турган эмтир. Школдо ӱредӱҥге салтары једип турган эмеш пе?
— Школдо, карын, ӱзе кем јок. Ӱредӱм јакшы, ӱчтер јок. Ӱредӱчилерим де мени јаантайын јӧмӧп, оҥдоп турат. Меге анчада ла математика ла физика јарайт. Тогузынчы классты божодып, спорт школго кирип ӱренерге амадайдым. Олимпий резерв те керегинде санаалар бар. Кыйалтазы јогынаҥ хоккей ле ӱредӱмди коштой апарарым.
— Ада-энеҥ бу јӱткимелиҥди база јӧмӧп турган болбой. Јуук улузыҥ керегинде айдып берзеҥ?
— Эйе, айылда улузым менле јӧп. Адам Эркемен Владимирович Тегериков, тискинчи болуп иштейт, энем јети-сары сӧӧктӱ Карина Владимировна балдардыҥ садында таскадаачы болот. Олор экӱдеҥ спортко јуук кижи энем, ол школ ӧйинде кайа-ташка кырлаарына јӱрген.
Балдардаҥ мен јааны. Эки карындажым бар. Јааны волейболго јӱрет. Оогожы эм тургуза ӱч ле јашту, је ол база спортчы болорында алаҥзу јок.
— Айтканыҥ бӱтсин, Байару, карындаштарыҥа јозок бол. Келер ӧйдӧ спортто једимдериҥ јаан болзын, кӱӱниҥ ӧчпӧзин деп кӱӱнзейдис.

***

Былтыр «Кан-Чарас» команда ороонныҥ тӧс калазында Москваныҥ ла текши Россияныҥ агару патриархы Кириллдиҥ сыйларына ӧткӧн турнирде јаркынду ойын кӧргӱзип, јеҥӱ алган ла республиканыҥ ончо эл-јонын сӱӱндирген эди.
Јуукта Байару Иркутскта ӱй улустыҥ командалары ортодо мячту хоккейле Россияныҥ кубогында Красноярский крайдыҥ «Енисей» командазы учун турушкан. Баштапкы катап турушкан «Енисей» јеҥӱ албаган да болзо, бистиҥ капитанга ол сӱрекей керектӱ ченемел болгон.

Э. КУРГАРИНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина