Алтайдын Чолмоны

Эл-јонныҥ тап-эриктерин корыыры учурлу

18.01.2022

Россияда прокуратура тӧзӧлгӧнинеҥ ала 300 јыл толгонына учурлай тергеебистиҥ тӧс калазында кӧдӱриҥи чаган айдыҥ 14-чи кӱнинде ӧтти. Бу кире тӱӱкилик јолдо прокуратура кӧп тоолу јаан јаҥыртулар ӧткӧн дӧ болзо, ол јаантайын албатыныҥ ла государствоныҥ јилбӱлерин, тап-эриктерин ле јайымын корыйт.

Кӧдӱриҥини ачып тура, Алтай Республиканыҥ прокуроры Анатолий Богданчиков прокуратураныҥ ончо ишчилерин профессионал байрамыла уткуды. Оныҥ темдектегениле, Алтай Республикада прокуратура бойыныҥ тӱӱкилик јолын 1922 јылдыҥ чаган айынаҥ ала баштап јат. Бу ок ӧйдӧ участковый прокуратура тӧзӧлип, областьтыҥ прокуратуразыныҥ башкартузына јеткен. Кӧп јылдардыҥ туркунына прокуратура ӧзӱм алынып, билгирлери бийик ишчилер белетелип, прокурорлык ла шылу-следственный бӧлӱктер тӧзӧлип башталган. Бойыныҥ уткуулду баштанузында А. Богданчиков службаныҥ ветерандарына аҥылу сӧстӧр айдып, олор јиит специалисттерге јаантайын јаан болуш јетирет деп темдектеди.
Россия Федерацияныҥ Генеральный прокуроры И. Краснов видео-кӧрӱ ажыра уткуулду сӧстӧрин база айтты. Россия Федерацияныҥ Генеральный прокуратуразыныҥ кайралдары тергеебистиҥ прокуратуразыныҥ 12 ишчизине ле эки ветеранына табыштырылды. Алтай Республиканыҥ прокурорыныҥ сыйын 24 ишчи алды.
Россияныҥ прокуратуразыныҥ тӱӱки-зинеҥ кыскарта:
1722 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Петр I Јарлык чыгарган. Анда айдылганыла, Сенатта Генерал-прокурор ло Обер-прокурор, кажы ла Коллегияда база прокурорлор болор учурлу. Олор ончо јетирӱлерди Генерал-прокурорго јетирип турар керек. Прокуратураны тӧзӧп турарда, Петр I алдында турган тӧс амадулар – ол керек-јарактарда болуп турган чугаандарды, алганын-бергенин, јасактар јӱрӱмде бӱтпей турганын јоголторы болгон. Баштапкы ла Генерал-прокурордыҥ јамызына граф Павел Иванович Ягужинский кӧстӧлгӧн. Сенаторлорды Генерал-прокурорло таныштырып тура, Петр I мынайда айткан эди: «Бу мениҥ кӧстӧрим болор. Оныҥ болужыла мен ончозын кӧрӱп турарым».
Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохординниҥ айтканыла, Россияныҥ президенти В. Путинниҥ Јакааны аайынча прокуратураныҥ ишчилериниҥ профессионал байрамы государстволык кеминде темдектелип јат. Текши Россиялык государствоныҥ тӧзӧлгӧнине, ӧзӱмине прокуратура јаан камаанын јетирип турган. «Прокуратура эҥ ле учуры јаан государстволык институттардыҥ бирӱзи. Слердиҥ ижигердиҥ эҥ ле учурлу ууламјызы – јасактарды буспай иштеерин некеери, эл-јонныҥ тап-эриктерин ле јилбӱлерин корыыры болуп јат. Прокуратураныҥ ишчилериниҥ једиминеҥ ороон ичинде јаткан албатыныҥ јадын-јӱрӱми, арга-чыдалы камаанду. Јажы эр кемине јетпеген, ӧскӱс балдардыҥ, кӧп балдарлу билелердиҥ, балдарын јаҥыскан азырап јаткан энелердиҥ, кенек улустыҥ тап-эриктерине слер јаан ајару эдип јадыгар. Анайда ок ишјал ӧйлӱ ӧйинде тӧлӧлбӧй турганы, ЖКХ-ныҥ сурактары тууразында артпайт.
Ар-бӱткенди корыыры аайынча иштеп турган прокуратураныҥ алдында база кӧп тоолу иштер турат. Бу сурактар бистиҥ агаш-тажысты корып аларына учурлалат» — деп, О. Хорохордин темдектеди.
Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Артур Кохоев прокуратураныҥ ончо ишчилерин ле ветерандарын профессионал байрамыла уткуп тура, бек су-кадык, ижинде једимдер кӱӱнзеди. «Ӱч јӱс јылдыҥ туркунына прокуратура бойыныҥ аҥылузын кӧргӱзип салган. Прокуратура улустыҥ конституциялык тап-эриктерин ӧйлӱ-ӧйинде корып, јасактар јӱрӱмде бузулбай бӱдеринде эрчимдӱ иштейт. Мынаҥ да ары бу ишти прокуратура эрчимдӱ апарарында алаҥзу јок. Алтай Республиканыҥ депутаттарыныҥ јӧптӧп турган јасактарыныҥ чыҥдыйы бийик болгоны кӧп лӧ сабазында прокуратурала кожо ӧмӧ-јӧмӧ јуук колбуда иштеп турганыныҥ шылтузы. Республикан прокуратураныҥ ишчилери јасактарла колбулу иштерде јаантайын туружадылар. Алтай Республиканыҥ прокуроры јасактар шӱӱжип чыгарарында эрчимдӱ туружат ла бойыныҥ шӱӱлтезиле јаантайын ӱлежет. Прокуратураныҥ ижинде бойыныҥ ижин јакшы билер ле јасактар корыырында ончо бар-јок арга-кӱчин тузаланып иштеер ишчилер иштейдилер» — деп, спикер айтты.
Государственный Думаныҥ депутады, Россияныҥ Геройы В. Шамановтыҥ темдектегениле, парламенттиҥ ӱстиги ле алдыгы палаталары прокуратураныҥ органдарыла јаантайын јуук колбуда иштейдилер. «Јербойындагы да, федеральный да бӱдӱмдӱлери. Сенаторлордыҥ ла Госдуманыҥ депутаттарыныҥ адынаҥ слердиҥ јеҥил эмес ижигерде бисле кожо ӧмӧ-јӧмӧ иштеп турганыгарга алкыш-быйан јетирип турум. Јасактарды јӱрӱмде бӱдӱреринде слер јаан иштер ӧткӱредигер» — деп, В. Шаманов айтты. Кӧдӱриҥиде анайда ок Алтай Республикадагы баш федеральный инспектор Д. Колозин, Алтай Республиканыҥ Баш јаргызыныҥ председатели А. Кокорин, республикан Арбитражный јаргыныҥ председателиниҥ јамызын удурумга бӱдӱрип турган Е. Гуткович, Горно-Алтайсктыҥ ла Чамалдыҥ архиепископы Каллистрат, РФ-тыҥ прокуратуразыныҥ нерелӱ ишчизи, Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ кижизи Н. Мылицын, АР-дыҥ прокуратуразыныҥ ветарандарыныҥ совединиҥ председатели А. Сураков, ичбойындагы керектер аайынча органдардыҥ башкараачылары уткуулду сӧстӧрин айттылар. Прокуратураныҥ ишчилерине кӱндӱлӱ кайралдар ла сыйлар табыштырылып, ойын-концерт кӧргӱзилди.

Хамида ТАДИНА