Ӱредӱчиниҥ тоомјызын бийик кӧдӱрер

11.03.2022

Кочкор айдыҥ 28-чи кӱнинеҥ ала тулаан айдыҥ тӧртинчи кӱнине јетире Алтай Республиканыҥ ӱредӱ устарыныҥ кӱндери ӧтти. Оныҥ ачылтазы санитарно-эпидемиологиялык ээжилер аайынча онлайн формат ажыра болгон.

«Алтай Республиканыҥ ӱредӱ устарыныҥ неделези» деген кӧрӱ-маргыжулар 30 јыл ажыра мынаҥ кайра башталып, озо баштап јӱк ле ӱч номинацияла ӧткӧн. Кажы ла јыл бу конкурстыҥ учуры, тоомјызы бийиктеп, оныҥ номинациялары элбеген. Бу ӧйдиҥ туркунына конкурстарда турушкан педагогтордыҥ тоозы канча муҥнаҥ ашкан. 2022 јылда рес-публикан ӱредӱ бӧлӱгиниҥ устарыныҥ кӧрӱ-маргааны алты номинацияла ӧткӧн: «Јылдыҥ таскадаачызы», «Јылдыҥ ӱредӱчизи», «Алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи», «Ӱредӱликтиҥ лидери», «Служу Отечеству!», «Јӱрегимди балдарга бередим». Мында муниципал кеминде ӧткӧн бӧлӱк маргыжулардыҥ јеҥӱчилдери — эҥ артык 52 ӱредӱчи турушкан.
Калганчы јылдарда Россияныҥ ӱредӱлигинде јаан кубулталар, јаҥыртулар ӧткӧн. Олор бӱгӱнги ӱредӱчилерди јаҥы эп-аргалар, јаҥы технологиялар тузаланарына, јаҥы билгирлерге јӱткӱӱрине молјойт.
АР-дыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министри Ольга Саврасованыҥ айтканыла, ӱредӱ устарыныҥ кӱндеринде ӧткӧн башка-башка конкурстар ӱредӱчилердиҥ санаазында тереҥ ис артыргызып, јаҥы ийде-кӱч берип, профессиональный ӧзӱмге јаҥы аргалар ачат.
Республиканыҥ озочыл иштӱ, јаҥыртуларга тайанып, ченелтелӱ, шиҥжӱлӱ ижиле ады-јолы јарлу ӱредӱчилери неделе туркунына башка-башка ууламјыларла ӧткӧн кӧрӱ-маргаандарда заочный, онлайн ла очный эп-аргаларла турушты. Заочный ла онлайн бӧлӱктердиҥ уч-турулталарыла финалга 24 ӱредӱчи чыккан. Оноҥ олор бойыныҥ јайалталарын очно кӧргӱсти. Мында министрле куучын-эрмек ӧткӱргени, пресс-конференция ла «Педагогический риторика» деп ууламјыларла конкурсный бӧлӱк-этаптар болды.
Јаҥжыкканы аайынча јылдыҥ ла республикан кеминде ӧткӱрилип турган кӧрӱ-маргаандардыҥ амадузы – озочыл, јаҥыртулу, јаҥы тӧзӧлгӧлӱ ишти ӱредӱчилердиҥ, ӱредӱлӱ учреждениелердиҥ ортодо элбеде таркадары. Онойдо ок јаҥыртуларга сескир, јайаандык јайалталу, кӧгӱс-кӧрӱми тереҥ, таҥынаҥ билим ууламјылу, бедиренип, ченеп иштеп турган ичкери ӧзӱмдӱ ӱредӱчилерди јӧмӧӧри, олорго болужары.
Беш кӱнге ӧткӧн маргыжулардыҥ учында алты јеҥӱчилдиҥ аттары јарталды. Тулаан айдыҥ тӧртинчи кӱнинде Эл театрдыҥ кичӱ залында Алтай Республиканыҥ ӱредӱ устарыныҥ неделезиниҥ кӧдӱриҥилӱ јабылтазы ӧтти.
Баштап ла сӧсти 2021 јылда ӧткӧн кӧрӱниҥ јеҥӱчили Татьяна Кривоспицкая айдып, «бу кӧрӱге токтобой, оноҥ ары ӧзӱм алып, ӱредӱчиниҥ учурын бийик апарыгар» – деп кӱӱнзеген.
Ӱредӱликтиҥ ишчилериниҥ текшироссиялык профсоюзыныҥ Алтайский республикан организациязыныҥ председатели Юрий Тишков республикан ӱредӱ бӧлӱгиниҥ устарыныҥ кӧрӱ-маргааныныҥ туружаачыларын бойыныҥ ла профсоюзтыҥ адынаҥ јеҥӱле уткуды: «Алтай Республиканыҥ ӱредӱ системазыныҥ јонјӱрӱмдик ӧзӱмине ле бу бӧлӱктиҥ ишчилериниҥ айалгазын јарандырарына, чыҥдыйын бийиктедерине профсоюзтардыҥ ла школдордыҥ администрацияларыныҥ кожо ӧткӱрген ижи, јетирген јӧмӧлтӧ-болужы учурлу ла баалу. Ӱредӱчиниҥ јеҥил эмес, је каруулу ижи ичкери ӧзӱмге ууламјылу болуп, јаш ӱйени билгирге јолду, јилбӱлӱ, јӱрӱмге јӱткӱмелдӱ, ак-чек ле санаалу болорына ӱредип јатканы јаан иш.
Быјыл профсоюзтар јеҥӱчилдерге су-кадыгын орныктырарга санаторийлерге 10 кӱнге амырап барзын деп, акча тӧлӧбӧзинеҥ баштапкы ла катап путевкалар берер. Кӧрӱде јеҥӱ албаган туружаачыларга ээжилери эмеш башка путевкалар берилер». Адакыда
Ю. Тишков кӧрӱниҥ тӧзӧмӧл кӱреезине ле ончо турушкан ӧмӧликтерге јаан быйанын айтты.
Алтай Республиканыҥ ӱредӱ ле билим аайынча министриниҥ баштапкы ордынчызы Екатерина Чандыева ӱредӱ устарыныҥ кӱндеринде турушкан ончо улуска ла жюриге база јаан быйанын айткан. Анчада ла жюриниҥ турчыларына онлайн аайыла иштеерге кӱч болгонын темдектеди. Онойдо лауреаттардыҥ ортозында јеҥӱлӱ јерге бир ле эмеш баллдар јетпеген де болзо, бу кӧрӱ кажы ла туружаачыга јаҥы тебӱ-старт, ийде-кӱч, шӱӱлтелер, аргалар берген. Келер ӧйдӧ бис ӧскӧ площадка-јерлерде туштажарыс деген ижемји бар деп, ол темдектеген.
Кӧрӱ-маргыжуда јакшынак кӧргӱзӱлер кӧргӱскен туружаачылар ас эмес болды. Олорды адап ийели: «Јылдыҥ таскадаачызы» деп ууламјыда — каладагы балдардыҥ «Колокольчик» деп садыныҥ таскадаачызы Алевтина Кудачина ла Кан-Оозы аймакта Јабагандагы балдардыҥ «Чӧрчӧк» деп садыныҥ таскадаачызы Оксана Иртакова, «Јылдыҥ ӱредӱчизи» деп ууламјыда — Турачак аймакта Иогачтыҥ школыныҥ английский тилдиҥ ӱредӱчизи Любовь Шефер ле Кан-Оозы аймакта Кырлыктыҥ школында физкультураныҥ ӱредӱчизи Шуну Байрышев, «Јӱрегимди балдарга бередим» деп ууламјыда — ӱзеери ӱредӱликтиҥ республикан тӧс јериниҥ ӱредӱчизи Андрей Хрулев ло Оҥдой аймакта Караколдогы школдыҥ баштамы класстардыҥ ӱредӱчизи Елена Табаева.
Онойдо ок башкаруныҥ председателиниҥ ордынчызы Динара Култуева, ӱредӱ ле билим аайынча министр Ольга Саврасова, Эл Курултайдыҥ эл политика, ӱредӱ, культура, јондык биригӱлер ле СМИ-лер аайынча комитединиҥ председатели Наталья Екеева ӱредӱ устарыныҥ неделезиниҥ кӧдӱриҥилӱ јабылтазында јеҥӱчилдерди уткуган.
Ӱредӱчиниҥ учурын, тоомјызын кӧдӱрип, бу улустыҥ ижин баалап, иштеерге јарамыкту айалга тӧзӧп, јӱрӱмдик уур-кӱчтердеҥ чеберлеп, корулап, «республиканыҥ байлыгы ӱредӱчилер» деген каруулу, эл-тергеелик учурлу иш јӱрӱмде оноҥ элбек јол алынарына иженер керек.
Ӧкпӧӧриштӱ, сандырашту, ижемјиге толгон кӧрӱ-маргаанныҥ уч-турултазы болуп јат. Чындап та, керек јеҥӱ алганында эмес, кажы ла туружаачы бойыныҥ билгирин, ченемелин ӱредӱде эрчимдӱ тузаланганы јаан учурлу. Келер ӧйдиҥ улузыныҥ салымы, кӧрӱми, билгири ӱредӱчилердеҥ чике камаанду ине.
Быјылгы кӧрӱ-маргыжуларда Кан-Оозы аймактаҥ келген ӱредӱчилер аҥыланды.
«2022 јылдыҥ ӱредӱчизи» деп адалган республикан кӧрӱ-маргыжуныҥ јеҥӱчили каладагы 3-чи таҥмалу гимназияныҥ информатика предметтиҥ ӱредӱчизи Елена Криворучко чыкты. Экинчи јерди Кӧксуу-Оозы аймакта Теректӱниҥ школыныҥ английский тилдиҥ ӱредӱчизи Карина Мултуева, ӱчинчи јерди Оҥдойдыҥ школыныҥ баштамы класстыҥ ӱредӱчизи Евгения Чочкина алды.
Турачак аймакта балдардыҥ «Березка» деп садыныҥ таскадаачызы Наталья Чибиекова «Јылдыҥ таскадаачызы» деп ууламјыда јеҥӱчил болды, экинчи јерде — Чой аймакта балдардыҥ «Чӧрчӧк» деп садыныҥ таскадаачызы Элла Тупикина, 3-чи јерде — Майма аймактаҥ балдардыҥ «Светлячок» деп садыныҥ ӱредӱчи-логопеди Татьяна Матева.
«Алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи-2022» деп ууламјыда јеҥӱчил болуп каладагы 7-чи таҥмалу школдыҥ ӱредӱчизи Олеся Матина чыккан, 2-чи јерде — Кош-Агаштыҥ В.И. Чаптыновтыҥ адыла адалган школыныҥ ӱредӱчизи Арунай Окашева, 3-чи јерде — В.К. Плакастыҥ адыла адалган республикан гимназияныҥ ӱредӱчизи Алена Ойнчинова.
«Ӱредӱликтиҥ лидери-2022» деп ууламјыда баштапкы јерди Кан-Оозы аймакта Коргондогы школдыҥ директорыныҥ таскамал иш аайынча ордынчызы Надежда Ламакина аларда, 2-чи јерде Улаган аймакта Акташтагы школдыҥ директорыныҥ таскамал иш аайынча ордынчызы Наталья Красных болды, ӱчинчи јер Кош-Агаш аймакта Телеҥит-Сортогойдыҥ школыныҥ директорыныҥ ӱредӱ ле таскамал иш аайынча ордынчызы Марина Комбуновага келишкен.
«Служу Отечеству!» деп ууламјыда јеҥӱчил болуп Кан-Оозы аймакта Кырлыктагы школдыҥ кадет клазыныҥ офицер-таскадаачызы Вячеслав Токов чыкты. 2-чи јерде — каладагы 4-чи таҥмалу кадет школдыҥ таскадаачызы Олег Багай, 3-чи јерде — Майманыҥ В.Ф. Хохолковтыҥ адыла адалган 3-чи таҥмалу школыныҥ баш таскадаачызы Евгений Парфенов.
«Јӱрегимди балдарга бередим» деп ууламјыда баштапкы јерди каладагы
М.В. Карамаевтиҥ адыла адалган 1-кы таҥмалу лицейдиҥ ӱзеери ӱредӱниҥ ӱредӱчизи Евгений Рябич алды. 2-чи јерге Майма аймактыҥ јайаандыктыҥ
В.Г. Софроновтыҥ адыла адалган тӧс јериниҥ ӱредӱчизи Юлия Горячева, 3-чи јерге республикан ДЮСШ-ныҥ тазыктыраачы-преподаватели Андрей Чистяков чыктылар.
Алтай Республиканыҥ ӱредӱ устарыныҥ неделезиниҥ јабылтазы ойын-концертле тӱгенди.

Лариса КЛЕШЕВА
Евгений БУТУШЕВТИҤ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина