Албатыныҥ культуразын — баланыҥ таскадузына

15.03.2022

Школго баргалак балдардыҥ оогош јажы – текши таскадуда баалу ла учурлу ӧй.
Бу ӧйдӧ бала айландыра телекейге, јаан јӱрӱмге ичкери баштапкы ла алтамдар эдет.

Шак бу ла ӧйдӧ бала айландыра јӱрген ӧскӧ улуска, эбиреде болуп турган керектерге, ишке канайда баштанары јанынаҥ баштапкы ла ченемел алат. Бу ӧйдӧ оныҥ кылык-јаҥы быжуланып, бойын канайда чын тудатаны тӧзӧлип јат. Бу ла јаш тужында оогош болчомдор кандый укту болгонын, албатыда кандый чӱм-јаҥдар бар болгонын ла культуразы кандый деген сурактарды јаҥы ла оҥдоп-билип, бу оҥдомолдорло јууктада таныжат. Баштапкы таныжунаҥ ала баланыҥ эстетикалык таскадузы башталат.
Горно-Алтайск каланыҥ балдардыҥ «Василек» садында «Айучак» деп алтай атту кружок канча јылдарга улай једимдӱ иштеп келди. «Айучакта» балдар алтай тилди ӱренип, тӧрӧл јеристиҥ тӱӱкизиле, алтай албатыныҥ чӱм-јаҥдарыла јууктада таныжат. Балдарга јилбилӱ болзын, бу адалган ууламјыларды олор јакшы оҥдозын деп, бис кӧп тоолу ойындар, кӧрӱлер, байрамдар ӧткӱредис. Ойындарла коштой албатылык байрамдарды ӧткӱрип турганыс балдарды алтай культурала јууктада таныштырарга болужын јетирет.
Бу байрамдардыҥ ортозында аҥылу јерде алтай Јаҥы јыл – Чагаа байрам. Бу байрам «Россияныҥ албатылык байрам-кереги» деп статус алып, канчанчы јылга улай ӧдӧт. Республикабыстыҥ кажы ла толыгында ӧткӱрилип турган байрам јылдаҥ јылга ӧҥжип-ӧзӱп бараатканын темдектеер керек. Кезик улус бу байрамды Ак-Чагаа, Ак-Байрам деп башка-башка адап турганы ару кӱӱн-санаала, ару јӱрӱмле тӱҥейлегениле тудуш.
Јаҥыјылдык байрам «Айучак» кружокто база јилбилӱ, сӱӱнчилӱ, нак ӧткӱрилет. Балдар алтай кеп-кийимдерин кийип, алтай ойындарды ойноп, кожоҥдорды кожоҥдойт. Эне-адалардыҥ, таскадаачылардыҥ арга-
кӱчиле алтай аш-курсактыҥ кӧрӱзи ӧткӱ-рилет. Балдар курут, талкан, чеген, боорсок деп јажына азыранган аш-курсагысты амзап, бу курсактыҥ тӱӱкизиле таныжып, алтай албатыныҥ чӱм-јаҥдарын јууктада билер болуп чыдайт. Мындый байрамдардыҥ кийнинеҥ балдар бой-бойына, таскадаачыларына, эне-адаларына јуук болуп, алтай ӧзӧги байып, тилин билер болуп ӧскӱлейт. «Айучак» садтыҥ таскадаачылары бу ишти чебер апарып јадылар.

Ч. ОСОТОВА,
«Василек» деп детсадтыҥ таскадаачызы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина