Настройки отображения
Настройки шрифта:
Выберите шрифт Arial Times New Roman
Интервал между буквами (Кернинг): Стандартный Средний Большой
Выбор цветовой схемы:
Алтайдын Чолмоны
Албатыныҥ культуразын — баланыҥ таскадузына
15.03.2022
Школго баргалак балдардыҥ оогош јажы – текши таскадуда баалу ла учурлу ӧй.
Бу ӧйдӧ бала айландыра телекейге, јаан јӱрӱмге ичкери баштапкы ла алтамдар эдет.
Шак бу ла ӧйдӧ бала айландыра јӱрген ӧскӧ улуска, эбиреде болуп турган керектерге, ишке канайда баштанары јанынаҥ баштапкы ла ченемел алат. Бу ӧйдӧ оныҥ кылык-јаҥы быжуланып, бойын канайда чын тудатаны тӧзӧлип јат. Бу ла јаш тужында оогош болчомдор кандый укту болгонын, албатыда кандый чӱм-јаҥдар бар болгонын ла культуразы кандый деген сурактарды јаҥы ла оҥдоп-билип, бу оҥдомолдорло јууктада таныжат. Баштапкы таныжунаҥ ала баланыҥ эстетикалык таскадузы башталат.
Горно-Алтайск каланыҥ балдардыҥ «Василек» садында «Айучак» деп алтай атту кружок канча јылдарга улай једимдӱ иштеп келди. «Айучакта» балдар алтай тилди ӱренип, тӧрӧл јеристиҥ тӱӱкизиле, алтай албатыныҥ чӱм-јаҥдарыла јууктада таныжат. Балдарга јилбилӱ болзын, бу адалган ууламјыларды олор јакшы оҥдозын деп, бис кӧп тоолу ойындар, кӧрӱлер, байрамдар ӧткӱредис. Ойындарла коштой албатылык байрамдарды ӧткӱрип турганыс балдарды алтай культурала јууктада таныштырарга болужын јетирет.
Бу байрамдардыҥ ортозында аҥылу јерде алтай Јаҥы јыл – Чагаа байрам. Бу байрам «Россияныҥ албатылык байрам-кереги» деп статус алып, канчанчы јылга улай ӧдӧт. Республикабыстыҥ кажы ла толыгында ӧткӱрилип турган байрам јылдаҥ јылга ӧҥжип-ӧзӱп бараатканын темдектеер керек. Кезик улус бу байрамды Ак-Чагаа, Ак-Байрам деп башка-башка адап турганы ару кӱӱн-санаала, ару јӱрӱмле тӱҥейлегениле тудуш.
Јаҥыјылдык байрам «Айучак» кружокто база јилбилӱ, сӱӱнчилӱ, нак ӧткӱрилет. Балдар алтай кеп-кийимдерин кийип, алтай ойындарды ойноп, кожоҥдорды кожоҥдойт. Эне-адалардыҥ, таскадаачылардыҥ арга-
кӱчиле алтай аш-курсактыҥ кӧрӱзи ӧткӱ-рилет. Балдар курут, талкан, чеген, боорсок деп јажына азыранган аш-курсагысты амзап, бу курсактыҥ тӱӱкизиле таныжып, алтай албатыныҥ чӱм-јаҥдарын јууктада билер болуп чыдайт. Мындый байрамдардыҥ кийнинеҥ балдар бой-бойына, таскадаачыларына, эне-адаларына јуук болуп, алтай ӧзӧги байып, тилин билер болуп ӧскӱлейт. «Айучак» садтыҥ таскадаачылары бу ишти чебер апарып јадылар.
Ч. ОСОТОВА,
«Василек» деп детсадтыҥ таскадаачызы
ТОП
«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар
Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы
«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»
Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны
«Баатырларыс ойгонып калды…»
(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым