Алтайдын Чолмоны

«Бу ла јолымды талдаар эдим…»

12.04.2022

Бӱгӱн бистиҥ бӱктиҥ айылчызы – тоомјылу ла кӧп улуска таныш, јайалталу журналист Александр Альчинович СЕЛЬБИКОВ. Быјылгы ӱлӱрген айдыҥ 10-чы кӱнинде Александр Альчиновичке 70 јаш толды. Јӱрӱмниҥ канча ажузын ажып, кӧп тоолу кечӱзин кечип келген солун айылчыны журналистикадагы бичимелдери аайынча тергее ичинде јаан јашту улус јакшы билер. Ого ӱзеери, Александр Альчинович чечен ок-јаачы, сӱрекей турумкай тазыктыраачы, бойына некелтези јаан спортчы. Је бистиҥ газеттиҥ тоомјылу айылчызы бӱгӱн Александр Альчинович болгонында бойыныҥ јажыды бар…

А. Сельбиковтыҥ журналистикага јолы сананбаган, сакыбаган јанынаҥ ачылган. Ол тушта 1974 јылдыҥ куран айы турган. «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ редакциязыныҥ ишчилери мынаҥ озо педучилищениҥ студенттери јаткан тураныҥ бежинчи кадында иштеген. Оноҥ ло 1974 јылдыҥ куран айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала бу ла турган Печатьтыҥ туразына кӧчӱп иштеген болзо, Александр Альчинович куран айдыҥ 16-чы кӱнинеҥ ала иштеп баштаган. Ол ӧйдӧҥ ло бери газетте. Баштапкыда ол радиокомитетке ишке кирерге амадаган, је келишпесте, Борис Учурович Угаров деген кижиле кожо газетке келгилеген. Киргилезе, кӧп улус отурган. Бирӱзи эмеш јиит, кӧстӧриле каткырып, кирген улусла куучындажып турды. Кӧрӧр болзо, ол Степан Сузанович Тюхтенев болуптыр.
Степан Сузанович керектиҥ аайын угала, Александр Альчиновичтеҥ сен бичинип турган кижи бе деп сураарда, ол «је мен алтай бӧлӱкти божотком, бичинеринде бойымды ченегелегим» деп каруузын јандырган. «Айдарда, бир неделеге стажировка ӧт, оноҥ кӧрӧрис» деп, јаҥы танышкан редактор айткан. Ол ӧйдӧ јиит уул Кош-Агаш аймактагы Тӧбӧлӧр јурттыҥ школында иштеген. Эмди амыраар ӧйдӧ Шыргайтыда јадып турган энезине ӧлӧҥ чабыжар керек, а «бу сӱрекей јаан учурлу иш ӧйинде мында стажировка ӧдӱп јӱрер аргам јок» деерде, Степан Сузанович оныҥ айалгазын оҥдоп, «је, эки неделе мында иштеп ийеле, барып ӧлӧҥди эткейиҥ» деп јӧптӧгӧн.
Оноҥ Александр Альчинович Шыргайтыга једип барала, энезине, сыйнына ла карындажына «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ редакциязына ишке киргени керегинде айткан. Ойто келерде, редактор оны баштайла, база бир кыпка экелген. Эмди Александр Альчинович ол тужын бойы эске алып, мынайда айдат: «Сени, стажировка тужында, ишке баштайтан кижи бу кичинек ӧрӧкӧн, ол бойы кичинек те болзо, санаа-укаазы јаан кижи деп айдала, Михаил Михайлович Бедушев деген кижиге стажер эдип таныштырган. Михаил Михайлович чичке чырайлу, тумчугы эмеш јаан, орус кижиге тӱҥей кижи болгон. Оноҥ ол «бу кижи керегинде бичип ий, бу јерге барып, мынайда кӧрӱп-угуп, бичип кел, бу бичимелди кӧчӱрип ий» деер. Је ол бир неделеге анайда иштеп турала, бойым да јилбиркей бердим. Јарт эмес јерлерде Михаил Михайловичтеҥ сураарым: «Бу мыны канай бичип турган эди?». Бир учуралда «эрчимдӱ ижиле аҥыланат» деген эрмекке туштайла, «эрчимдӱ» дегени не дегени эди деп сананып туратам. Алтай бӧлӱкте ӱренген алтай кижи де болзом, бу ла сӧскӧ учураганым санаама бир де кирбей турган. Оноҥ ло энемнеҥ угуп, ол ижинде албаданып, једимдӱ иштеп, токынабас кижи болгоны керегинде айдылган деп, јартына чыккан эдим».
Ишке келерде, Александр Альчиновичти культура бӧлӱкке, ӱредӱниҥ ле спорттыҥ сурактарыла иштеерине тургуза ла алган. Бир кыпта Лазарь Кокышев, Бронтой Бедюров, Эзендей Тоюшев отурган эмтир. Александр Альчинович тӧртинчизи. Лазарьды билериҥ бе дежерде, ол тушта Лазарь Васильевичти канай билбейтен эди. Бронтой Янгович Александр Альчиновичле кубарлаш та болзо, је таныш болбогон. Б. Бедюров Литинститутты божоткон, иштеп баштап салган ӧй. Эзендей Тоюшев база Алтай ичинде ады јарлу кижи болгон. Айдарда, бу кыпта ады-јолы јарлу улус иштеген кып болды.
Каруулу качы ол тушта Михаил Карманович Качкышев деген кижи. Михаил Карманович јаҥы ишке келген јиит журналистти јакшы кӧчӱрерине ӱренип алар керек деп јакыйла, чымылдар керегинде јетирӱ берген. Анда айдылганыла, чымылдар кандый јытка јуулатаны, оноҥ учуп, келишкен ле јерге отурып, улуска југуш оорулар да экелеринеҥ айабас деп бичилген. Кӧчӱриш божоордо, озо ло Лазарь Васильевич кычырып кӧрӧлӧ, торт талганча каткырбазын ба!
— Эмди чымылдарды кайдарга кӧчӱрип тургаҥ? – деп, ол айткан. – Саша, сен мындый керекле урушпай, бойыҥ бичинип кӧрзӧҥ – деген.
Бронтой Янгович кӧбизин ле Лазарь Васильевичле экӱ куучындажар, кандый бир темага удур-тедир тартыжарын сӱӱгилеер. Кыпта кожо иштеген улус Лазарь Васильевичти тегин ле Лазарь деп адагылаар болгон. Ол, Лазарь, кокырлаар ла кокырлаар, оны угуп, ончозы талганча каткырар. Бойы база. Бир ле эмеш отурза, ого јолугарга база ла кем-кем кирип јадар. Узак куучындажала, учында коридорго чыгып куучындашкылайтан.
— Лазарь Васильевич јӱрӱминде сӱрекей ачык-јарык, куучынчы, каткычы, кокырчы кижи болгон. Ол ак-јарыктаҥ јӱре берген кийнинде ӱлгерлерин кычырзам, ӱлгерлери ончозы кунукчылду, сӧстӧриниҥ тӱбинде кунукчал јажынгандый билдирер. Бойы јӱрӱмде кылык-јаҥыла кокырчы кижи, је кӧп ӱлгерлеринеҥ кокыр таппазыҥ. Мен Кокышевле Шабалинниҥ школында ӱренип турала, интернатта јатканымнаҥ ала таныш болгом. Канайып дезе, бис, ӱренчиктер, Л. Кокышев бичиген «Туулардаҥ келген балдар» деп повестьтиҥ јаҥы чыккан бичигин кычыратаныс. Кажыбыс ла эки-ӱч катаптаҥ кычыратан. Не дезе, андагы бичилгени – бистиҥ интернаттыҥ балдарыныҥ јӱрӱми, алтай балдардыҥ салымы айдылган болгон. Кийнинде, канча да јылдаҥ, ол ло Кокышевле кожо бир кыпта кожо иштеерим деп мен качан да сананбагам — деп, Александр Альчинович куучындаган.
Анайып, Александр Альчиновичтиҥ журналистикага јолы ачылып башталган. Је олордыҥ билезиниҥ санаа-сагыжы, келер ӧйгӧ амадулары журналисттиҥ ижиле канайып та колболбой ло турган. Ол ӧйлӧрдӧ Александр Альчиновичтиҥ эш-нӧкӧри студент. Ол ӱредӱзин божодып ла ийзе, бир јылдаҥ экӱ кандый бир јурттыҥ школына ӱредӱчи болуп иштеп јӱре берер санаа айланган. Александр Альчиновичке ӱредӱчиниҥ ижи таныш та болгон. Ол Јазатыр, Тӧбӧлӧр јурттарда иштеген. Оныҥ учун ол бойы калада узакка артпаска, тымык јурттар јаар барарга ла амадаган. Журналисттиҥ ижи јилбилӱ де болзо, некелтелери база јаан болгон. Редактордыҥ ордынчызыныҥ каруулу ижин бӱдӱрген Иван Васильевич Шодоевти башкару јаантайын алдыртар, бичимелдер јастыра ууламјы алынган, мынайда бичибейтен, мынайда бичийтен деп јакаргылаар, кӧмӧӧлӧп турар. Оныҥ учун бичинип болбой турган улус угузу бичиктеҥ бичийле, ӧскӧ ишке баргылазын деп, ол каарып айдар кижи. Ол сӧстӧр Александр Альчиновичке бир де јарабайтан. Је ол тургуза ла јӱре берерин бир де сананбаган, турумкайын кӧргӱзип, ишке кӧндӱге берген.
— Эмди ле сананзам, ол тушта бис кандый ырысту ӧйдӧ јӱрген улус… Ол ӧй биске телкем јол ачкан, бис дезе тегин отурбас, редакцияныҥ јакылтазын бӱдӱрип, кайда болбой туратаныс деер!
Санаамда Михаил Карманович Качкышев, Василий Тоенов, Нина Михайловна Кургулова-Тодошева јакшы арткан. Альберт Иртанович Мундусов сӱрекей билгир кӧчӱреечи болгон. Эркемен Матынович Палкин токуналу кылык-јаҥду кижи ине. Кандый бир байрамдарда бис оны сураарыс, Сталинге ӧткӧнип куучындап ийзин деп. Ол ого сӱрекей тӱҥей куучындап билетен. Оноҥ до башка ӧткӧништериле бисти каткыртар ла. Ол јанынаҥ база тыҥ јайалталу кижи болгон эди.
Јиит журналисттиҥ баштапкы очерк-бичимели недеҥ улам бичилген дезе, керек мындый болгон. Кӱнӱҥ ле кӱнӱҥ план бӱдӱрип, 200 јолдыкты табыштырар керек. Кажы ла кӱн бедиреништиҥ бажында Александр Альчинович Шыргайты јуртыныҥ трактористи керегинде бичиген. Ол кижини кайдаҥ јакшы билип алган дезе, мынаҥ озо јай ла келгенде ол јанып, тӧрӧл јуртыныҥ ишмекчи улузыла кожо иштейтен. Кожо иштеген улус – Михаил Карманович Боделуков, Морпыл Михайлович Чалчиков, Егор Борбуев, Андрей Таркрашев ле оноҥ до ӧскӧлӧри. Олордыҥ ортозынаҥ эҥ ле чыдалду, эҥ ле озочыл, эрчимдӱ ижиле Михаил Карманович аҥыланатанын темдектеп алган. Јерлештери бу кижи керегинде айдышканыла, оныҥ јӱреги сол јанында эмес, ортозында эмезе оҥ јанында дежетен. Ол, чындап та бӧкӧ, башка чыдалду кижи болгон.
Бичимел белен болгон соҥында кычырала, редактор «кем јок эмтир уул, кем јок эмтир, бу аайыла бичинзеҥ, јакшы журналист болорыҥ» деп, кӧкӱдип салган. Оныҥ кийнинде строктор толотоны тыҥ ла кӱч эмес боло берген. Кичинек куучындар бичип баштаган. Је бойыныҥ ичинде «кем кычырар оны, кем де кычырбас» дейле, строкторды ла толо табыштырарга албаданып бичиген не. Кезикте Джек Лондонныҥ салымын, оныҥ једимдӱ ижин сананып туратан. Джек Лондон азыранарга ла болуп, кайда кандый кӧрӱ-конкурс ӧдӱп јаткан, бичимелин апарып, анда туружатан. Јеҥӱлерле кожо ол ас эмес гонорарлар алатан. Анайып ла ол ады јарлу бичиичи боло берген. Је Александр Альчиновичтиҥ ишјалы јеткилинче болгон деерге јараар, 200 салковой, аванска 60 салковой. Бу акча ого јӱрӱмге једип туратан.
Бир кӱн редакцияга Борис Укачинович Укачин келеле, «а-а, Саша, сениҥ бичимелдериҥди мен кычырып турум. Јакшы кеминде деп темдектеп, эзенде бе, оныҥ ары јанындагы јылда ба, сени Москвадагы Литературалык институтка ӱредӱге ийер деп турум» деген. Ол јакшызын мактап, једикпестӱлерин илелеп, кӧскӧ-јӱске айдар кижи болгон. Бойы керегинде мындый куучын боло берерин сакыбаган Александр Альчинович уйалып, тургуза ла айдына берген:
— Јок, канай туругар, Борис Укачинович! Бу мен бичиичи эш болор санаа сананбаган кижи. Иш ле аайынча, строктордыҥ планын бӱдӱрерге болуп бичинип јӱрген кижи.
Бу эрмек-куучынныҥ кийнинеҥ Александр Альчинович куучындар бичиирин шык ла токтодоло, кӧчӱриштерге кӧчкӧн. Кӧчӱретен материалдарды «Литературный газеттеҥ» алатан. Кӧчӱрген эҥ јаан ижи – Сальвадор Альендени истежип турган ӧйдӧ Чилидеги јаҥ аҥтару. Анда турушкан јайалталу поэт, кожоҥчы Виктор Хараны стадиондо тутканы, тӱрмелегени керегинде јетирӱ болгон. Кӧчӱрилген иш улуска база јараган.
Бир кӱн иште спорттыҥ сурактарына ајаруны тыҥыдары керегинде куучын ӧдӱп, оныла иштеерине А. Сельбиков кӧстӧлгӧн. Степан Сузанович оны алдыртала, айткан: «Бу Мадий Каланакович Каланаков деп кижи келди. Ол орус тилле «Алтай кӱреш» деп бичик чыгарып салган. Сен оны алтай тилге кӧчӱрерине болуш» деген. Оноҥ кӧрзӧ, орустап кӱреш керегинде јарт, јакшы бичилип калган. Је алтай тилге кӧчӱрерге сӱрекей кӱч болгон. Ол ло «курынаҥ ала койор», «тегеелеп чачар» деген оҥдомолдорды кӧчӱрерине Мадий Каланаковичтиҥ бойын кожо алдыртып, ӧмӧ-јӧмӧ иш эдилген. Кӧчӱрилген кийнинде, газеттиҥ канча-канча номерлериниҥ бӱктери ол кӧчӱрме бичимелле толтырылган эди. Бир кӱн Степан Сузанович ойто ло алдыртала, «сен дезе шатра деген јаҥы табылган ойын керегинде бичи. Таушканов деп кижи эки тетрадь бичимел экелген. Ол бичимел менде бир айдаҥ ажыра јадыры. Автор бичимели качан чыгарын сакып, сурулап, некеп јат. Оны алтай газетке орустап салып болбозыс, оныҥ учун кӧчӱрерге келижер» деди. Оноҥ улам ол шатрачы болуп калган.
«Алтайдыҥ Чолмоны» алтай газет болгон адында, оныҥ ишчилери канча ла кире орус сӧс јогынаҥ бичиир деп кычырула иштеген. Айдарда, телекӧрӱлтениҥ программазын да керек дезе кӧчӱрип туратандар. Оныҥ бажында кокыр-каткылу учуралдар да газеттиҥ тӱӱкизи болгондый, санаада кӧп арткан. Ол шатра керегинде бичимелди чын кӧчӱрип, улуска јетирерге Александр Альчиновичке оны ойноп ӱренерге келишкен. Автор бойы лётный черӱлердиҥ майоры болгон, амыралтага чыгып калган. Шатра ойноорго ол ӧрӧкӧн јаантайын бойыныҥ јуучыл формазын кийген келер. Оноҥ «је, слер, јакшы алтайлап билер улус, канайда кӧчӱрерин бойлороор шӱӱжигер» деер. Анайып турала, Александр Альчиновичле кожо шахмат ойноп туратан нӧкӧри Борис Кортин бу суракты кӧрӱжип баштаган. Кийнинде Борис Самыков база јартамалдар кийдирген.
Оныҥ кийнинеҥ ок-јаага јилбӱ ачылган. Је ол таҥынаҥ куучын эмей! Спорттыҥ темазын газетте текши кӧдӱрип, бойы шатра ойноп, ок-јаала чемпион болуп јӱрген Александр Сельбиковты удабай ла «албатыныҥ спортыныҥ бӱдӱмдерин јакшы билер кижи, федерацияныҥ јааны бол» дешкен. Анайып, 1975 јылдаҥ ала 2006 јылга јетире Александр Альчинович федерацияныҥ јааны болуп иштеген. Шак бу ӧйдиҥ туркунына баштапкы Эл-Ойынды белетееринде ол эрчимдӱ турушкан. «Спорттыҥ алтай бӱдӱмдери» деп бичик чыгарган.
А. Сельбиков «Алтайдыҥ Чолмонында» иштеп баштаган јылдарда аймактарда база редакциялар ачылып башталган. Александр Альчиновичке Шабалин аймактыҥ газедин молјоор куучын башталарда ла, ол барбас кӱӱндӱ болгонын угускан. Јаан удабай, «Сельская новь» газетке крайдаҥ Гоняев деген кижини экелгилеген. Кош-Агашта база газет ачылган. Олордыҥ редакциязы сас јерде турган учун туразы чирип, ӱрелип турган, иштеер де улус табылбай туратан. Анайып турала, «Чолмонноҥ» Зоя Термишеваны ийгилеген. Ол барала, статьяларды печатька согуп, материалдарды јууп иштенген. Оноҥ «Чолмонноҥ» ӧскӧ дӧ аймактарга болужар амадула журналисттер ийилетен.
Александр Альчинович Кош-Агаш аймактыҥ газедине канча катап болужып јӱрген. Анайып турала, ол алтайлардыҥ «Эне-Тил» деген јондык кыймыгузыныҥ турчызы болуп кирген. Бу кыймыгуныҥ бир амадузы – кажы ла аймакта, калада алтай тилле газет чыгарары. Эҥ ле озо Шабалин аймактыҥ газединде бир бӱк алтай тилле чыгып баштаган. Ээчиде Оҥдойдо, Улаганда, Кош-Агашта. Је каланыҥ газединде алтай бӱк јок ло бойы артканча.
Бу суракла депутат Василий Дмитриевич Кудирмеков иштеп, алтай бӱкти некеген. Александр Альчинович бу ӧйдӧ редактордыҥ ордынчызы. Полиграфический де, оноҥ до башка сурактарла иштеп, башкарып туратан. Айдарда, Василий Дмитриевич «Чолмонго» келеле, Александр Альчиновичке баштанган. Каланыҥ газединиҥ бир бӱгин алтай тилле чыгарары јӧптӧлгӧн, эмди оны баштап берер кижи керек болгон.
Канайдар, болужар керек дейле, макет эш јурап турган улусла куучындажала, болужар деп јӧптӧшкӧн. Александр Альчиновичтиҥ алдында ого нени бичиир деген сурак турган. А. Сабашкинниҥ «Как это сказать по-алтайски» деп бичигине тайанып, калада јаткан орус та, тилин билбес алтай да улус алтай тилди ӱренгени артык болбос дейле, оны кажы ла номерде кепке базып, ого ӱзеери калада болуп турган керек-јарактарды алтайлап бичиири башталган. Бӱк неделеде бир катап чыгатан. Оноҥ ло бери алтай бӱк эмдигенче чыгып јат.
— Бӱкти алтай тилле чыгарарында мен бир јыл кире турушкам. Оноҥ ло бери алтай бӱк эмдигенче чыгып турганына сӱӱнип ле оморкоп, оныҥ бажында тургам деп сананып, оморкодулу кӱӱн-санааларга алдыртадым.
Оноҥ, 50 јашка једеле, санандым, бу мен журналист болорго сананбаган да кижи, учурал ла болуп, журналист болуп калдым. Эмди, качан 70 јаш толордо, јӱрген јӱрӱмим, иштеген ижим тегиндӱ эмес деп сананадым.
Шыргайтынаҥ Шабалинниҥ школына келеримде, орус тилле мен сӱреен уйан ӱренгем. Ӱредӱчи, Наталья Антоновна Петькина, јартаар ла јартаар, учында «оҥдодыҥ ба, Сашенька?» дезе, «эйе» ле деерим. 7-8 класстарга једеле, литературала јилбиркеп баштагам. Јаҥыс та мен эмес, клазыстыҥ балдары ончозы кычырарын сӱӱйтен. Јажынып алала, тӱниле фонариктӱ кычырып туратаныс. Анайып турала, сочинениелер бичигенисте, јакшы темдектер алып баштагам. Ӱредӱчи сочинениеде кӧргӱзилген сӱр-кеберди јурап бичигеним учун «беш» тургузар, грамматикам учун јӱк ле «ӱч» дейтен.
Эмди ле оҥдоп јадым, ӱредӱчимниҥ ижи каласка калбаган ошкош, нениҥ учун дезе учында «Алтайдыҥ Чолмонында» 43 јыл иштедим, 67 јаш толгончо, 2017 јылга јетире. Калганчы јылдарда социальный сетьтерде бойымныҥ бӱгимди ачып, анда база бичинип баштагам. Кӧрзӧм, кычырып турган улус кӧп, кезиги мактап та турар. Бу бичиништер кӧп сабада ок-јаала тазыктырынышла колбой бичилетен. Оныҥ да учун јашта тазыктырынганы калас болбой турганы чын деп бодойдым. Кижи бойыныҥ келер ӧйин оогоштоҥ ло белетеп салат деп айдарга јараар. Эмди менеҥ јаш ӧйиҥе бурылып, јолыҥды кайдаҥ алала солыыр эдиҥ дезе, бу ла јолымды талдаарым деер эдим. Алдында сананатам, бу мен, јурт јердиҥ кижизи, јурт ээлемдикке тартылган бойым журналистикага та не баргам деп. Је ол ары јанынаҥ берилген јол ошкош.
Бойын А. Сельбиков нениҥ учун «јуртээлемниҥ кижизи» деп сананып турганы база бир јилбилӱ учуралла колбулу. Бойыныҥ ӧйинде Шабалинниҥ школын божоткон Валерий Иванович Чаптынов јуртээлемдик институтта ӱренип, тӧрӧлине практика ӧдӱп барган. Ол јаан класстыҥ уулдарына политиканыҥ сурактарын ачатан. Уулдар оны угуп, кандый ла сурактар сурап турар. Бир кӱн Валерий Иванович бойы јурт ээлемдик институтта ӱренип турганы керегинде, мал-аштыҥ оорузынаҥ ала ӧскӱрерине јетире ончо ӱренип турганы керегинде айткан. Александр Альчинович оны угала, ценуроз оору тийген койлор баштарын булгап турар, ол не оору деп сураган. Энези койчы болуп иштеп турган уулга политика керек те јок болгон болгодый, јилбиркеткен ле сурак ол болгон. В. Чаптынов узак ла јартаган. Уулчак дезе мал-ашты эмдеерине ӱренер јер бар болгонын угала, арай ла болзо, јуртээлемдик ууламјыла барбаган эди.
80-чи јылдарда А. Сельбиков текшијондык керектерде эрчимдӱ турушкан. Ол «зеленый» да кыймыгуга кирген, «Эне-Тил» кыймыгуны тӧзӧӧринде баштапкы тургандардыҥ бирӱзи болгон. Оныҥ кийнинде јайзаҥ јаҥын орныктырарында бойыныҥ сӧзин айткан.
— Ол ӧйлӧрдӧ некелтелер сӱреен тыҥ болгон, анчада ла тилди орныктырары јанынаҥ. Бӱгӱнги кӱнде тилдиҥ сурактары курч туруп, бир канчазы јетире кӧрӱлгелек те болзо, ол ӧйлӧрдӧ бу сурактарды кӧдӱрип баштаганы ӧйлӱ ӧйинде эдилген алтам болгон дезе, чын болор. Баштап салган иштер тазылданып, ичкери барып јатканы кӧрӱнип јат. Ортозында бир канча учурлу сурактар элбеде кӧрӱлбей, кӧдӱрилбестеҥ артып турганы ачымчылу. Эмди јакшынак баштаҥкай — алтай тилдиҥ сурактары кӧдӱрилип, јайалталу поэт Лазарь Кокышевтиҥ чыккан кӱнинде Алтай тилдиҥ кӱни темдектелип турганы оморкодулу – деп, Александр Альчинович санааларыла ӱлешти.
Кӱндӱлӱ Александр Альчинович, толгон јажыгарла уткуйдыс! Слерге бек су-кадык, билегерде амыр, токуналу айалга, ӧзӱп јаткан јаш ӱйени таскадып јӱрген керектеригерде једимдер, јана баспас ӱренчиктер кӱӱнзейдис.

Марина АКЧИНА
(«Вестник Горно-Алтайска» газеттеҥ, ӱлӱрген ай, 2020 ј.)