Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Кӱчтӱлердиҥ, чыйрактардыҥ ла јалтанбастардыҥ ойыны

20.05.2022

Кӱӱк айдыҥ 12-14 кӱндеринде Оҥдой аймактыҥ Кӱпчеген јуртыныҥ Кер-Кечӱ ӧзӧгинде Кӧк Бӧрӱ аайынча республикан ачык маргаандар ӧткӧн. Анда бастыра тогус команда турушкан. Тӧрт команда Оҥдой аймактаҥ: «Кан-Кереде», «Јоло», «Чике-Таман», «Ак-Барс», Улаганнаҥ эки команда, Кан-Оозы ла Шабалин аймактардаҥ бир командадаҥ. Ӱч кӱнге улалган бу маргаандардыҥ аҥылузы туку Башкортостаннаҥ келген айылчылардыҥ командазы турушканы болуп јат.

Кӧдӱриҥилӱ ачылтада уткуулду сӧзин «Оҥдой аймак» муниципал тӧзӧлмӧниҥ јааныныҥ баштапкы ордынчызы Анатолий Атаров айткан. Ол Кӧк Бӧрӱ республикабыста јарлу ойын болгонын темдектеген ле туружаачыларга јараш ла турулталу маргаандар кӱӱнзеген.
Алтай Республикада Кӧк Бӧрӱниҥ федерациязыныҥ президенти Эркин Тузачинов маргаандардыҥ айылчыларын — ыраак Башкортостаннаҥ келген команданы изӱ уткуган.
Сакылталу маргаандар ӱч кӱнге улалып, эҥ кызу ла јилбилӱ тартыжу финалда болгон. Ого ойто ло Шабалин ле Улаган аймактардыҥ командалары чыккан. Ойынныҥ тӧс ӧйи 30 минут (бир тайм он беш минуттаҥ) болот. Бу ӧйдиҥ туркунына эки команданыҥ кажызы да гол кийдирип болбогон. Оныҥ учун командаларга ойнойтон ӱзеери ӧй берилген. Анайып, «алтын голды» Улаганнаҥ Мерген Бадыкин кийдире таштап ийген. 2017 јылда шак ла бу эки команда база финалга чыгарда, ол тушта база ла ӱзеери берилген ӧйдӧ ойто ло Мерген Бадыкин «эчкини» казандӧӧн кийдире таштаган эди.
Быјылгы маргаандарда экинчи јерди Шабалинниҥ командазы аларда, ӱчинчи јерге «Кан-Кереде» деп команда чыккан. Ол «Кеҥидеги укту мал ӧскӱрер завод» СПК-ныҥ командазы.
Кандый ла маргаандарда сыйлар табыштырылар учурлу эмей. Бу да учуралда кӧп тоолу сыйлар табыштырылган. Аймактыҥ јааны Эдуард Текенов аҥылу сыйларын база белетеген. Анайып, «Эҥ артык табараачы» деп Кӱрмел Кыдыев адаткан. Бойыныҥ тай-казанын эҥ артык корулаган деп Айдар Барбаров темдектеткен ле «Эҥ артык корулаачыныҥ» адын адаткан. «Эҥ јаан јашту ойынчы» деп Чингиз Судуев ададарда, «Эҥ јиит ойынчы» деп Башкортостаннаҥ Кадель Ишкулов темдектеткен. «Ак-Барс» команданыҥ майман сӧӧктӱ ойынчыларына база сыйлар табыштырылган.
Тай-казандӧӧн эҥ јараш «салымды» таштаган деп Айас Темденов адаткан. «Кӧрӧӧчилердиҥ сыйы» Анатолий Усовко табыштырылган.

Пандемияла колбой тергеебисте кӧп тоолу маргаандар ӧткӱрилбеген эмезе онлайн аайыла ӧткӧн эди. Оныҥ да учун эмди кирелендириштер јоголтылып турарда, культуралык керек-јарактарга да, спорт маргаандарга да улус кӧп келет. Бу да маргаандарда кӧрӧӧчилер кӧп болгон деп айдар керек. Чуйдыҥ јолыла ӧдӱп јаткан туристтер де маргаандарды сонуркап кӧргӧнин темдектебес арга јок.
Маргаанныҥ туружаачыларын 2022 јылдыҥ сезоны-ныҥ ачылтазыла уткыырга Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели, «Единая Россия» партияныҥ тергеелик бӧлӱгиниҥ качызы Артур Кохоев келип јӱрген. Спикерле кожо кӧчкӱндердиҥ јаҥжыккан ойынын кӧрӧргӧ республиканыҥ кӱндӱлӱ айылчызы Тыва Республиканыҥ Ӱстиги Хуралыныҥ председатели Кан-оол Даваа келгенин база аҥылап темдектеер керек.
Артур Кохоев маргаандардыҥ туружаачыларына ла кӧрӧӧчилерге уткуулду сӧзин айдып, кӧрӧӧчилердиҥ де, командалардыҥ да тоозы јылдаҥ јылга кӧптӧп турганын темдектеген. Мынызы дезе улуска бу ойын јарап турганын керелейт. Кӧк Бӧрӱ јаҥыс ла национальный ойындардыҥ сӱӱген бӱдӱмдериниҥ бирӱзи болуп турган эмес, је анайда ок бисти, айылчыларды јууктадат» — деп, республикан парламенттиҥ јааны айткан. Ол спортчыларга једимдер ле јаҥы јеҥӱлер кӱӱнзеген.
Кан-оол Даваа јараш ойындардыҥ кийнинеҥ спорттыҥ бу бӱдӱми ого сӱреен јараганын ла оны Тувада ӧскӱрер кӱӱндӱ болгонын айткан.
Маргаандардыҥ туружаачыларына кӱндӱлӱ грамоталарды ла быйанду самараларды Артур Кохоев, РФ-тыҥ Кӧк Бӧрӱ ле спорттыҥ национальный бӱдӱмдери аайынча федерациязыныҥ президенти Кристина Карамышина, АР-дыҥ депутаттары Рустам Байдалаков ло Аткыр Амыев, Кӱпчегенниҥ јурт јеезезиниҥ јааны Владимир Мандаев, Алтай Республикада Кӧк Бӧрӱниҥ федерациязыныҥ јааны Эркин Тузачинов, маргаандардыҥ баш јаргычызы Эзендей Тепуков ло оноҥ до ӧскӧлӧри табыштырган.
Мынайып, Кӧк Бӧрӱле 2022 јылдыҥ сезоны ачылган деп айдар керек. Алдыбыста сӱӱген Эл-Ойын байрамыста Кӧк Бӧрӱле маргаандар ӧдӧр.
Кандый ла маргаан спонсорлор, јӧмӧӧчилер јогынаҥ ӧтпӧй јат. Бу да маргаандарда ондый улус болгон. Олордыҥ ады-јолдорын кыйалтазы јогынаҥ адап салар керек: АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ председатели, Артур Кохоев, «Кеҥидеги укту мал ӧскӱреер завод» СПК-ныҥ башкараачызы В. В. Трифанов, «АМЗА» агрокомплекстиҥ генеральный директоры А. Н. Ялбаков, «Инегень» агротуристический комплекстиҥ јааны Валерий Каменев, «Кайрал» ООО-ныҥ башкараачызы О. М. Топтыгина, Оҥдой аймактыҥ депутаттарыныҥ Совединиҥ јааны А. Ы. Тысов, АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ депутаттары Р. Н. Байдалаков ло А. О. Амыев, АР-дыҥ физический культура ла спорт аайынча комитединиҥ јааны О. К. Гурин, АР-дыҥ РЦСП КУ-зыныҥ директоры А. Ю. Тайпина, С. С., Э. С., Э. С., Э. С. Тузачиновтордыҥ билелери, АР-дыҥ «Онгудай лес» деп автоном учреждениезиниҥ директоры С. Г. Гончар, Кӱпчегенниҥ јурт јеезезиниҥ јааны В. П. Мандаев, Алтыгы Талдуныҥ јурт јеезезиниҥ јааны Д. Я. Кохоев, Јолоныҥ јурт јеезезиниҥ јааны А. Б. Ялбаков, Шашыкманныҥ јурт јеезезиниҥ јааны К. В. Тенгерекова, Оҥдойдыҥ јурт јеезезиниҥ јааны С. А. Бабыкова, Караколдыҥ јурт јеезезиниҥ јааны К. Д. Маиков, Ийинниҥ јурт јеезезиниҥ јааны И. Е. Аткунова.
Маргаандарды тӧзӧп ӧткӱрген улус анайда ок РФ-тыҥ албаты узы Аржан Кухаевке, Т. С. Темеевке, С. В. Меркуловага, И. Тельденовага, У. В. Алушкинага, А. А. Анатпаевке, С. Б. Кунанаковага, К. Ю. Моносовко, А. И. Яковага, М. Д. Санакаевага быйанын айдат.

Кырчын Яшев белетеген

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина