Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Олор областьты башкарган

31.05.2022

Бу куучынды мен туку азыйда уккам. Оҥдой аймактыҥ Каракол ӧзӧгинде бир биле јаҥы чыккан уулчагын Папардэ деп солун атла адаган болтыр. Оноҥ, 1930-чы јылдардыҥ политикалык кысташтары башталарда, балагарды нениҥ учун мынайда адаганаар деп, олорго шылучылар келип јӱрген. Ойрот автоном областьтыҥ 1920-зинчи јылдарда башкараачыларыныҥ бирӱзи болгон Леонид Алексеевич Папардэни совет јаҥга удура иштеген деп бурулап, 1938 јылда адып ӧлтӱргендер. Карын, ол биле истежӱге кирбеген, балазын ӧскӧртӧ бичидерге келишкенинеҥ башка. Сӧс келижерде, областьты баштапкы онјылдыктарда башкарган кӧп башкараачылардыҥ салым-јӱрӱми кату болгон. Олордыҥ јӱрӱми керегинде јетирӱлер јӱк 1990-чы јылдарда, ороондо башталган «јаҥырта тӧзӧшлӧ» колбой, ачылып башталган. Је эмдиге јетире јарт эмес ле булгакту айалгалар кӧп. Кӧп документтер Барнаулдыҥ, Новосибирсктиҥ, Томсктыҥ архивтеринде јадып јат. Ойрот, кийнинде Горно-Алтайский автоном областьтыҥ башкараачылары керегинде јарлалып јаткан бичимел текши јетирӱлер эдер башка-башка эп-аргаларга тайанып белетелген.

 

«Ойрот калыктыҥ автоном облазын тӧзӧӧри керегинде» РСФСР-дыҥ Текшироссиялык Тӧс Бӱдӱреечи Комитединиҥ (ВЦИК) Декреди 1922 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 1-кы кӱнинде чыккан. Ондо темдектелгениле, јаҥы областька Горно-Алтайский уездтиҥ 14 волостьторы ла Бийский уездтиҥ 4 волостьторы кирген. Туулу Алтайды эдектей јаткан ла алтайлар јуртаган Солтонский, Старо-Бардинский (эмди Красногорский район), Алтайский ле Грязнухинский (эмди Советский район) ле алтайлар јаткан база да бир канча јерлер областька кирбей арткан. Је ижи-тожын ла јадын-јӱрӱмин таҥынаҥ бойы башкарып, автоном область јӱк ӱч јыл јаткан. 1925 јылда оны Сибирский крайдыҥ, 1930-1937 јылдарда – Кӱнбадыш-Сибирь крайдыҥ тоозына кийдирип јадылар, 1937 јылдаҥ ала 1991 јылга јетире автоном область Алтайский крайдыҥ бӧлӱги болуп јаткан.

Компартияныҥ обкомыныҥ баштапкы качылары

Мешков Иван Михайлович (1892 – ?). 1920 јылдаҥ ала РКП(б)-ниҥ турчызы. 1920 јылдыҥ кичӱ изӱ айынаҥ ала јаҥар айына јетире РКП(б)-ниҥ Горно-Алтайский тӧзӧмӧл бюрозыныҥ качызы болгон.
Правда Михаил Степанович (1886 – ?), украин, ӱредӱзиле баштамы школдыҥ ӱредӱчизи. 1921 јылдыҥ чаган айынаҥ јаан изӱ айына јетире – РКП(б)-ниҥ Горно-Алтайский уездный бюрозыныҥ качызы, бу ок јылдыҥ јаан изӱ-куран айларында – РКП(б)-ниҥ Горно-Алтайский уездный комитединиҥ качызы. 1921 јылдыҥ ӱлӱрген айында Бийск калада уездный исполкомныҥ председателине кӧчӱрилген.
Королев А. Г. (? – ?) Горно-Алтайский укомныҥ качызына 1921 јылдыҥ куран айыныҥ 1-кы кӱнинде тудулган. Је улалган уур оорудаҥ улам јазап иштеп болбогон. Оныҥ молјуларын 1921 јылдыҥ куран-сыгын айларында агитация бӧлӱктиҥ јааны ла каа-јаада чыккан «Горный Алтай» газеттиҥ редакторы П. Я. Гордиенко бӱдӱрген.
Папардэ Леонид Андреевич (1893-1938), ӱредӱзи аайынча ӱредӱчи кижи. 1911 јылдаҥ ала партияныҥ турчызы. 1921 јылдыҥ ӱлӱрген айынаҥ ала 1922 јылдыҥ куран айына јетире – РКП(б)-ниҥ Горно-Алтайский уездный, оноҥ Ойротский областной комитединиҥ качызы. 1924 јылда РКП(б)-ниҥ обкомыныҥ качызына экинчи катап тудулган ла 1928 јылда Кӱнбадыш-Сибирский крайкомго иштеерине кӧчӱрилген. ВКП(б)-ниҥ ХIV ле ХV съездтериниҥ делегады.
Гордиенко Петр Яковлевич (25.12.1891-22.06.1938). Омскто тӧс фельдшерский школды божоткон. 1917 јылдаҥ ала РСДРП(б)-ниҥ турчызы. 1922 јылдыҥ куран айынаҥ 1924 јылдыҥ сыгын айына јетире – РКП(б)-ниҥ Ойротский обкомыныҥ качызы, 1930 јылдыҥ кичӱ изӱ айынаҥ ала 1932 јылдыҥ кӱчӱрген айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Ойротский обкомыныҥ баштапкы качызы. РКП(б)-ниҥ ХII, ХIII, XIV, ХVI съездтериниҥ делегады.
1924-1929 јј., 1932-1937 јылдарда Кӱнбадыш-Сибирский крайдыҥ партийный ла советский јаҥдарында каруулу иштерде иштеген.
Нелюбин Анисим Парфенович (1897–?). 1920 јылдаҥ ала партияныҥ турчызы. 1928 јылдыҥ сыгын айынаҥ ала 1930 јылдыҥ тулаан айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Ойротский обкомыныҥ баштапкы качызы.
Истомин Ф. В. (1899 – ?). 1920 јылдаҥ ала партияныҥ турчызы. 1930 јылдыҥ тулаан айынаҥ кичӱ изӱ айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Ойротский обкомыныҥ баштапкы качызы.
Хабаров Павел Семенович (1904-1937), алтай. 1925 јылдаҥ ала ВКП(б)-ниҥ турчызы. 1932 јылдыҥ јаҥар айынаҥ 1936 јылдыҥ кичӱ изӱ айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Ойротский обкомыныҥ баштапкы качызы. ВКП(б)-ниҥ ХVII съездиниҥ делегады.
Новаковский Марк Борисович. 1917 јылдаҥ ала РСДРП(б)-ниҥ турчызы. 1936 јылдыҥ кичӱ изӱ айынаҥ ала 1937 јылдыҥ тулаан айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Ойротский обкомыныҥ баштапкы качызы. ВКП(б)-ниҥ Кӱнбадыш-Сибирский крайкомына ишке кӧчӱрилген.
Юфит Самуил Наумович (1902– бодоштыра 1947 јылда божогон). Украинада Полтавский областьта чыккан. 1918 јылдаҥ ала комсомолдыҥ, 1920 јылдаҥ ала партияныҥ турчызы. Кӱнбадыш-Сибирский крайком 1937 јылда оны Ойротияга партийный ишке ийип јат. 1937 јылдыҥ тулаан айында ӧткӧн партконференцияда ВКП(б)-ниҥ Ойротияда обкомыныҥ баштапкы качызына тудулат. Бу јамыда ол 1938 јылдыҥ кочкор айына јетире иштеген. 1937 јылдыҥ јаҥар айында СССР-дыҥ Ӱстиги Совединиҥ Национальностьтор Соведине Ойрот автоном областьтаҥ депутатка тудулган.
Антонов Федор Семенович (1899 – ?). 1920 јылдаҥ ала РКП(б)-ниҥ турчызы. 1925 јылда Томскто Тимирязевтиҥ адыла адалган 1-кы Сибирский политехникумды ӱренип божоткон. 1938 јылдыҥ кочкор айынаҥ 1943 јылдыҥ кӱчӱрген айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Ойротский обкомыныҥ баштапкы качызы. 1943 јылдыҥ кӱчӱрген айында ВКП(б)ниҥ Алтайский крайкомына ишке кӧчӱрилген.
Печенов Иван Петрович (1899 – ?) Дондо темирјолчыныҥ билезинде чыккан. Темирјолчылардыҥ школын ӱренип божоткон. 1918 јылдаҥ ала РКП(б)-ниҥ турчызы. 1943 јылдыҥ кӱчӱрген айынаҥ ала 1946 јылдыҥ кӱчӱрген айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Ойротский обкомыныҥ баштапкы качызы. 1946 јылда Ойрот автоном областьтаҥ СССР-дыҥ Ӱстиги Совединиҥ Союз Соведине депутатка тудулган.
Сапего Александр Игнатьевич (? –?). 1946 јылдыҥ кӱчӱрген айынаҥ 1948 јылдыҥ кочкор айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Горно-Алтайский обкомыныҥ баштапкы качызы.
Кыдрашев Чот Кыдрашевич (05.01.1914-23.02.1997). Кан-Оозы аймакта Канныҥ Кара-Суузы (Озерное) јуртта чыккан. 1930 јылда Ойрот-Турада зооветтехникумды, 1954 јылда Москвада Бийик ӱредӱниҥ партийный школын божоткон. 1948 јылдыҥ кочкор айынаҥ ала 1949 јылдыҥ ӱлӱрген айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Горно-Алтайский обкомыныҥ баштапкы качызы. 1946 јылда СССР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ Национальностьтор Совединиҥ депутадына тудулган. Ленинниҥ, Иштиҥ Кызыл Маанызы, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ II степеньдӱ ордендериле, эки «Знак Почета» орденле кайралдаткан.
Коломин Иван Яковлевич (12.08.1912- 09.03.1950). 1932 јылдаҥ ала ВКП(б)-ниҥ турчызы. 1939 јылда Горьковский пединститутты ӱренип божоткон, 1941 јылга јетире ВКП(б)-ниҥ Тӧс Комитетиндеги Бийик партийный школдо (ВПШ) ӱренген. 1949 јылдыҥ ӱлӱрген айынаҥ ала 1950 јылдыҥ тулаан айына јетире – ВКП(б)-ниҥ Горно-Алтайский обкомыныҥ баштапкы качызы. СССР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ депутадына кандидат эдип кӧстӧлип турган ӧйдӧ Улаган аймакта самолетло јорыкта јеткер болуп божогон.
Сорока Николай Иванович (1909 – ?). Украинаныҥ Николаевский облазында Братское деп јуртта јокту крестьян кижиниҥ билезинде чыккан. Јетијылдык школдыҥ кийнинде ВКП(б)-ниҥ Тӧс Комитединде пропагандисттердиҥ бийик ӱредӱлӱ школын, ВКП(Б)-ниҥ Тӧс Комитединдеги ВПШ-ны ӱренип божоткон. 1950 јылдыҥ тулаан айынаҥ ала 1955 јылга јетире – КПСС-тиҥ Горно-Алтайский обкомыныҥ баштапкы качызы. 1950, 1954 јылдарда СССР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ Союз Совединиҥ депутады. Иштиҥ Кызыл Маанызы орденле кайралдаткан.
Киселев Николай Михайлович (15.02.1922-25.06.1976). Горно-Алтайский автоном областьтыҥ Майма јуртында чыккан. 1939 јылда Горно-Алтайский педучилищени ӱренип божоткон. 1940-1949 јылдарда Совет Черӱде черӱчил молјузын бӱдӱрген, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачызы. 1955 јылдыҥ тулаан айынаҥ ала 1960 јылдыҥ чаган айына јетире – КПСС-тиҥ обкомыныҥ баштапкы качызы. 1959 јылда РСФСР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ депутадына тудулган. КПСС-тиҥ ХХ ле ХХI съездтериниҥ делегады. Кийнинде Горно-Алтайский пединституттыҥ ректоры болуп иштеген, экономикалык билимдердиҥ кандидады, доцент. Иштиҥ Кызыл Маанызы орденле, беш медальла кайралдаткан.
Дорохов Роман Александрович (15.10.1915-06.05.1964). Томский гу-бернияныҥ Барнаульский уездиниҥ Мало-Понюшово јуртында (эмдиги Алтайский крайдыҥ Алейск калазы) јокту крестьянинниҥ билезинде чыккан. Барнаулдагы педтехникумды ла Томскто пединститутты ӱренип божоткон. 1942 јылдаҥ ала партияныҥ турчызы, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачызы. Иштиҥ Кызыл Маанызы, Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ баштапкы степеньдӱ эки ордениле, тӧрт медальла кайралдаткан. 1960 јылдыҥ чаган айынаҥ ала 1964 јылдыҥ кӱӱк айына јетире – КПСС-тиҥ обкомыныҥ баштапкы качызы. 1955 јылда Ленинниҥ ордениле кайралдаткан. КПСС-тиҥ ХХII съездиниҥ делегады. 1962 јылда СССР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ Национальностьтор Совединиҥ депутадына тудулган.
Лазебный Николай Семенович (26.11.1919-28.01.1991). Челябинск калада шахтердыҥ билезинде чыккан. Новокузнецкте Сибирский металлургический институтты ла КПСС-тиҥ Тӧс Комитединдеги ВПШ-ны ӱренип божоткон. 1942 јылда партияга кирген. Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачызы, ӱч орденле, сегис медальла кайралдаткан. 1964 јылдыҥ јаан изӱ айынаҥ ала 1978 јылдыҥ ӱлӱрген айына јетире – КПСС-тиҥ Горно-Алтайский обкомыныҥ баштапкы качызы. КПСС-тиҥ ХХIII, ХХIV, ХХV съездтериниҥ делегады. 1966, 1970 јылдарда СССР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ Национальностьтор Совединиҥ депутады болгон.
Знаменский Юрий Степанович (18.01.1929-27.09.2006). Бийик ӱредӱлӱ. 1959 јылдаҥ ала КПСС-тиҥ турчызы. 1978 јылдыҥ ӱлӱрген айынаҥ ала 1988 јылдыҥ кӱӱк айына јетире – КПСС-тиҥ обкомыныҥ баштапкы качызы. КПСС-тиҥ ХХVI, ХХVII съездтериниҥ делегады. 1979, 1984 јылдарда СССР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ Национальностьтор Совединиҥ депутадына тудулган. Ӱч орденле, эки медальла кайралдаткан.
Нартов Дмитрий Егорович (27.11.1939-06.10.1988). Алтайский крайдыҥ Курьинский районыныҥ Усть-Таловка јуртында чыккан. 1966 јылдаҥ ала партияныҥ турчызы. Бийик ӱредӱлӱ, 1964 јылда АСХИ-ни ученый-агроном специальностьту, оноҥ КПСС-тиҥ Тӧс Комитединдеги АОН-ды ӱренип божоткон. 1988 јылдыҥ кӱӱк айынаҥ ала ӱлӱрген айына јетире – КПСС-тиҥ Горно-Алтайский обкомыныҥ баштапкы качызы. ХIХ Текшироссиялык партконференцияныҥ делегады. «Знак Почета» орденле, медальла кайралдаткан.
Гусев Владимир Васильевич (1938-1990). Саратовский областьтыҥ Ершовский районында Новорепное јуртта чыккан. Саратовский јуртхозинститутты, оноҥ КПСС-тиҥ Тӧс Комитединдеги АОН-ды ӱренип божоткон. Философиялык билимдердиҥ кандидады. 1988 јылдыҥ кӱчӱрген айынаҥ ала 1990 јылдыҥ кандык айына јетире – КПСС-тиҥ Горно-Алтайский обкомыныҥ баштапкы качызы. РСФСР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ депутады болгон. Иштиҥ Кызыл Маанызы орденле, медальла кайралдаткан.
Чаптынов Валерий Иванович (11.06.1945- 10.08.1997). Шабалин аймактыҥ Апшыйакту јуртында чыккан. АСХИ-ни, КПСС-тиҥ Тӧс Комитединдеги АОН-ды ӱренип божоткон. 1990 јылдыҥ кандык айынаҥ ала 1991 јылдыҥ куран айына јетире – КПСС-тиҥ Горно-Алтайский обкомыныҥ баштапкы качызы. КПСС-тиҥ ХХVIII съездиниҥ ле Россияныҥ компартиязыныҥ 1-кы (Учредительный) съездиниҥ делегады. 3 орденле, 2 медальла кайралдаткан.

 

Ойрот, Горно-Алтайский автоном областьтыҥ чыгартулу јаҥдарыныҥ башкараачылары
(облисполкомныҥ председательдери)

Григорий Иванович Чорос-Гуркин (12.01.1870-11.10.1937), алтай. Улалуда чыккан. Крестӱ јаҥныҥ миссиязыныҥ школын ӱренип божоткон, 1897 јылда Санкт-Петербургта Художественный академияныҥ «јайым угаачызы» болуп ӱренген. 1917-1919 јылдарда – Алтай Туулык Думаныҥ председатели.
Иванов-Меджит Никита Федорович (05.09.1882- 11.10.1937), алтай. Алтайский райондо Сары-Суу јуртта чыккан. Серкпениҥ баштамы школын божоткон. 1920 јылдаҥ ала РКП(б)-ниҥ турчызы. 1921 јылдыҥ сыгын айынаҥ ала Горно-Алтайский уездный ревкомныҥ, оноҥ Ойротский облревкомныҥ председатели. 1923 јылдыҥ кӱӱк айынаҥ ала 1924 јылдыҥ ӱлӱрген айына јетире Ойротский облисполкомныҥ баштапкы председатели.
Алагызов Иван Савельевич (10.04.1888-11.10.1937), алтай. Улалуда чыккан. 1905 јылда Бийсктеги катехизаторский училищениҥ 4 клазын ла 1911 јылда Томсктогы педагогикалык курстарды ӱренип божоткон. 1921 јылдаҥ ала РКП(б)-ниҥ турчызы. 1924 јылдыҥ кӱчӱрген айынаҥ ала 1930 јылга јетире Ойротский облисполкомныҥ председатели. Иштиҥ Кызыл Маанызы орденле, ЦИК-тиҥ (Бӱдӱреечи Тӧс Комитет) грамотазыла кайралдаткан. РСФСР-диҥ ВЦИК-иниҥ ле СССР-диҥ ЦИК-иниҥ турчызы, РКП(б)-ниҥ ХIII съездиниҥ делегады.
Хабаров Павел Семенович (20.12.1904-11.10.1937), алтай. Оҥдойдо чыккан. Комвузты божоткон. 1930 јылдыҥ јаҥар айынаҥ ала 1932 јылдыҥ кичӱ изӱ айына јетире Ойротский облисполкомныҥ председатели. РСФСР-диҥ ВЦИК-иниҥ ле СССР-диҥ ЦИК-иниҥ турчызы.
Шестопалов Тихон Герасимович (1896 – ?), орус. Московский областьта Воловский райондо чыккан. Ленинградта плановый иштиҥ курстарын божоткон. 1932 јылдыҥ јаан изӱ айынаҥ ала 1933 јылдыҥ куран айына јетире – Ойротский облисполкомныҥ председатели.
Сафронов Сергей Сергеевич (20.03.1899-11.10.1937), алтай. Чамалда чыккан. 1933 јылда КУТВ-ны (Коммунистический Университет трудящихся Востока) ла партактивтиҥ Сибирьдеги курстарын божоткон. 1933 јылдыҥ куран айынаҥ ала 1935 јылдыҥ јаҥар айына јетире – Ойротский облисполкомныҥ председатели. РСФСР-диҥ ВЦИК-иниҥ турчызы.
Пьянков Иван Васильевич (17.06.1900- бодоштыра 1930), орус. Чамал аймактыҥ Эјеган јуртында чыккан. Комвузты божоткон. 1920 јылдаҥ ала ВКП(б)-ниҥ турчызы. 1936 јылдыҥ чаган айынаҥ ала бу ок јылдыҥ јаҥар айына јетире – Ойротский облисполкомныҥ председатели.
Сыркашев Андрей Александрович, (15.10.1899- 01.10.1938), алтай. Шабалин аймактыҥ Мыйту јуртында чыккан. 1917 јылда Бийсктеги катехизаторский училищени ӱренип божоткон. 1937 јылдыҥ чаган айынаҥ ала бу ок јылдыҥ ӱлӱрген айына јетире – Ойротский облисполкомныҥ председатели.
Кандараков Чемок Макеевич (15.11.1905-20.05.1991), алтай. Турачак аймакта Уткуч јуртта чыккан. 1930 јылда Ойротский совпартшколды ла 1937 јылда Марксизмниҥ-ленинизмниҥ Новосибирскте јылдык краевой курстарын божоткон. 1937 јылдыҥ ӱлӱрген айынаҥ ала 1944 јылдыҥ ӱлӱрген айына јетире – Ойротский облисполкомныҥ председатели.
Кыдрашев Чот Кыдрашевич (05.01.1914- 23.02.1997), алтай. Кан-Оозы аймакта Канныҥ-Кара-Суузы (Озерное) јуртта чыккан. Бийик ӱредӱлӱ. 1944 јылдыҥ ӱлӱрген айынаҥ 1948 јылдыҥ тулаан айына јетире, оноҥ 1959 јылдыҥ тулаан айынаҥ ала 1971 јылдыҥ кӱӱк айына јетире – Горно-Алтайский (1948 јылдыҥ чаган айына јетире Ойротский) облисполкомныҥ председатели. КПСС-тиҥ ХХII-ХХIV съездтериниҥ делегады. 1946 јылда СССР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ Национальностьтор Совединиҥ депутадына тудулган. 1963, 1967 јылдарда РСФСР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ депутады болгон.
Тухтубаев Иван Иванович (1908-1975), алтай. Майма аймактыҥ Јаан Сӧӧлти јуртында чыккан. ВКП-ниҥ Тӧс Комитединдеги ВПШ-ны божоткон. 1948 јылдыҥ кандык айынаҥ ала 1959 јылдыҥ чаган айына јетире – Горно-Алтайский облисполкомныҥ председатели. Иштиҥ Кызыл Маанызы орденле эки катап кайралдаткан. 1950, 1954, 1958 јылдарда СССР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ Национальностьтор Совединиҥ депутадына тудулган.
Карамаев Михаил Васильевич (12.03.1929-05.08.1996), алтай. Шабалин аймактыҥ Кумжулу јуртында чыккан. Бийик ӱредӱлӱ. 1971 јылдыҥ кичӱ изӱ айынаҥ ала 1988 јылдыҥ кӱчӱрген айына јетире – Горно-Алтайский облисполкомныҥ председатели. КПСС-тиҥ ХХV-ХХVII съездтериниҥ делегады ла Текшироссиялык ХIХ партконференцияныҥ делегады болгон. 1971, 1975, 1980, 1985 јылдарда РСФСР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ депутадына тудулган. РСФСР-диҥ Ӱстиги Совединиҥ 10-чы тудуузында Ӱстиги Советтиҥ председателиниҥ ордынчызы болгон. Иштиҥ Кызыл Маанызы орденле, «Албатылардыҥ најылыгы» орденле «Знак Почета» эки орденле, 9 медальла кайралдаткан.
Чаптынов Валерий Иванович (11.06.19450-10.08.1997), алтай. Шабалин аймактыҥ Апшыйакту јуртында чыккан. 1967 јылда АСХИ-ни ле 1978 јылда КПСС-тиҥ Тӧс Комитетиндеги АОН-ды ӱренип божоткон. 1988 јылдыҥ кӱчӱрген айынаҥ ала 1990 јылдыҥ тулаан айына јетире – Горно-Алтайский облисполкомныҥ председатели.
1990-1991 јылдарда – Горно-Алтайский областьтыҥ албаты депутаттарыныҥ Совединиҥ председатели, 1991 јылда – албаты депутаттарыныҥ республикан Совединиҥ председатели. 1992-1994 јылдарда – Алтай Республиканыҥ Ӱстиги Совединиҥ председатели. 1994 јылдаҥ ала – Алтай Республиканыҥ башчызы, АР-дыҥ Государстволык Јууны – Эл Курултайдыҥ председатели.
Петров Владимир Иванович, орус. 1942 јылдыҥ кочкор айыныҥ 3-чи кӱнинде Кан-Оозы аймактыҥ Јабаган јуртында чыккан. 1965 јылда АСХИ-ни ле 1984 јылда Новосибирскте ВПШ-ны ӱренип божоткон. 1990 јылдыҥ тулаан айынаҥ ала 1991 јылдыҥ јаан изӱ айына јетире – Горно-Алтайский облисполкомныҥ председатели. 1991-1997 јылдарда – Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председатели.

Кӧмӱрчи ПЕТЕШЕВА белетеген

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина