Алтайдын Чолмоны

Бирлик ийдебисле оморкойдыс

09.08.2022

Ат тыныжы куу туман, алып јÿзи кызыл öрт болгон Ойбок öзöктö Кан-Оозыныҥ калык-јоны јаан байрамды, Эл Ойынды, бийик кеминде öткÿрип салды.

Байрамга албаты-јон Туулу Алтайыстыҥ кажы ла толугынаҥ келип, эрчимдӱ турушкан. Онойдо ок коштойында јаткан айылдаш тергеелер турушканыла оморкойдыс. Элестелген Эл Ойын кажы ла туружаачыныҥ санаазында тÿш јериндий артып калды.
Бастыра албаты Эл Ойын керегинде куучын- кумыйды баштап, ишмекчи öмöликтер туруп чыгарда, Кан-Оозы аймактыҥ ветерандар совединиҥ јаан јашту турчылары јуулыжып, кÿрее-куучын öткÿрген. Аймакта ӧдӱп јаткан байрамга бир де кичинек болзо јöмöлтö эдип кöрзö кайдар деген бирлик шÿÿлтеге келгенис. Башкараачыбыстыҥ баштаҥкайыла ветерандардыҥ, амыралтада отурган јаан јаштуларыстыҥ айлын этсе, кандый болгой не деп шÿÿштибис. Чындап та, öткöн Эл Ойындарда јаан јаштулардыҥ айлы бир де болбогон. Јаанай берген улус бого келип таныжып тыштанып, эзен-амырын угужып, кожоҥ-комыдын сыыладып отурзын. Мынайда сананып, аймак ичиниҥ јурттарыныҥ јаан јаштуларыныҥ башкараачыларына баштану эткенис. Онойдо ок Кÿмÿр-Оозынаҥ орус укту ветерандарысты кычырып, «Бирлик биле» («Единая семья») деп айыл тöзööктöр деп јöптöжип алдыбыс.
Учурлу јаан кӧдӱриҥини öткÿрерге оны јÿрегиле оҥдоор керек. Озо ло баштап белетенер, кöп кычырар, бичинер, бажынаҥ ала учына јетире озолодо кöрöр керек. Бу каруулу ишти бирлик кÿÿнисле аймак ветерандардыҥ бажында турган Раиса Таныевна Тадышевага бÿдÿмјиледис. Бÿткÿл сценарийи бир неделенеҥ белен болды. Кем нени эдетенин ÿлежип алдыс. Је биске алты ÿйелÿ кажаан айыл једишпей калды. Оныҥ учун биске болушсын деп АР-дыҥ ветерандарыныҥ председатели
Б. К. Алушкинге баштанганыс. Ол куучындажып,
биске јуучылдардыҥ палатказын тургузып берди.
Бежен кижи бадар алтайлап-орустап јазаган палатка-айлыбыста Кырлыктыҥ, Моты-Оозыныҥ, Келейдиҥ јÿзÿн-јÿÿр öҥдÿ чиҥмеерилерле кееркедилген чегедектерин кийген ле Талицаныҥ, Кÿмÿр-Оозыныҥ орус кеп-кийимин кийген ветерандары айылдыҥ ээзи болуп, кирип келген улусты кÿндÿлеерге белен тургулады.
Алтай, орус укту албаты биригип јазаган аш-курсагыныҥ јÿзÿн-башказына эки стол ээлип калган турды. Мында эпши јанында ÿйеде аарчылу таар, талкан согор сокы, очоктыҥ ÿстинде кургадып койгон курут, отто сÿттÿ чай, эр јанында ээр-токум ла эр кижиниҥ ӧскӧ дӧ тудунар-кабынар эдимдери болды. Бала уйуктап јаткан кабай ла шагайактардаҥ эткен ойынчыктар, тодоштордыҥ байлу агажы кайыҥ ла оныҥ тöзинде байлу аҥы койон база бар. Мынайда тодош сööктÿ кижиниҥ айыл-јуртын кӧргӱскенис. Јилбилӱ ле солун деп кöргöнис ок-таары салатан иркек торбоктыҥ баштыгынаҥ кургадып эткен эдим болды.
Талицадаҥ келген ветерандарыс коо ÿндериле кожоҥдоордо, кайкал болды. Александра Андреевна Белькова «Чактыҥ чакка энениҥ учуры» деп кожоҥды бажынаҥ ала учына јетире алтайлап кожоҥдоп берди. Мынызы бистиҥ бирлик болгонысты керелегени эмес пе?
Айлыска байрам кÿнде јаан да јаштулар, јииттер де келип, курсак-тамагыстаҥ, чеген-курудыстаҥ, сÿттÿ чайыстаҥ, öрöмö-талканыстаҥ, орус та калыктыҥ аш курсагынаҥ — квастаҥ, мантыдаҥ, окрошканаҥ амзап, алкыштарын айдып баргылады. Улуска анчада ла тамзыктап эткен чомчокой курудыс тыҥ јарады. Эртезинде албатыны кÿндÿлеген чегенис јаан сурууда болды.
Улаган аймактаҥ келген айылчыларыс кожоҥын сыйлап, уткуулду сöстöрин айдып, аймак администрацияда башчыныҥ ижин бÿдÿрип турган В. А. Санинниҥ адынаҥ социальный иш јанынаҥ ордынчызы Людмила Егоровна Кудюшева Раиса Таныевнага Быйанду самара табыштырды. Олорло кожо Улаган аймактыҥ активист пенсионерлери
Р. П. Мекинова, Л. Л. Чукина, Л. К. Мадинова айылга кирип, кÿÿлик сыйын сыйлады.
Бистиҥ айылга сонуркап кирген орус, алтай јииттер, татар, молдаван укту ла ӧскӧ дӧ улус кажызы ла айылдыҥ ичинде отургандарды ла кееркеде јазалган эдим-тудумдарды јурукка согуп турды. Солун улустыҥ бу айылга јилбиркеп киргендери тегиндӱ эмес: тышты брезент палатка, ичи алтай айыл болордо, ајару јок артпас эмей.
Онойдо ок Кан-Оозында узак јылдарга иштеген Наталья Борисовна ла Александр Прокопьевич Копыловтор бистиҥ саҥ башка айлыска кирип, јерлештерине туштап сÿÿнгенин, айылдыҥ ичин кайкаганын јажырбады.
Бу јаан иш, айдарда, јаан байрам тутагы јогынаҥ канайып öткöй не: баштапкы ла тÿнде кӧрӱ-маргаанга деп јакыдып эттирткен чакыбыс јылыйып калды. Јылыйган шылтагы јарты јок артты.
Жюри-камысты беш саат сакыдыс, сӱреен орой келди. Је айыл јетпегени бистиҥ талдап алган тематикабыска јöмöлтö болды, јуучылдардыҥ јаан палатказын тургузып, бис бирлик амадулу деп, бир де кысталышпай, айылчыларысты элкем-телкем айалгада кÿндÿледис.
Јаан быйанысты АР-дыҥ нерелÿ журналисти
Б. К. Алушкинге айдадыс, бойыныҥ бичиген бичиктерин де сый эдип биске ÿлеп берди. Онойдо ок А. К. Сапышевке, З. Ф. Бакрасовага, К. С. Брышкаковага, Моты-Оозы јурт советтиҥ ветерандары Л. В. Кузьминага, Т. А. Кыновага, Л. И. Шалдуровага, Т. А. Ченкуровага, З. П. Ядрушкинага, В. К. Боктергишевага, Келей јурттаҥ С. К. Арбаевага, К. С. Тоёдовага, Р. П. Махинага, Э. К. Делдошпоевага, С. К. Чичиековага, Кырлыктыҥ ветерандары Н. Ч. Байрышевага, Р. Ч. Тодошевага, С. К. Тутинага, Л. С. Октошевага, Талицаныҥ ветерандары А. А. Бельковага, С. С. Ефимовага, И. Н. Дмитриевага быйаныс айдадыс. Бу улус јаан јöмöлтöзин јетирген.
Öмöлÿ иш ичкери јол алынар дегени чын болуптыр. Ветеран улустыҥ командазы тыҥ, ижистиҥ турултазы бийик болгоныла кажыбыс ла оморкоп турус. Бистиҥ јондык ижис тузалу болуп турганы кандый јакшы! Бисти јöмöгöн јииттериске — А. С. Сабинге, Э. В. Мекечиновко, А. С. Теркишевага, Е. В. Баинага, А. В. Кармановко, Б. Г. Кармановага, В. Н. Гаршинге, Э. А. Кучуковко, Г. У. Чабачаковага, Н. М. Бедушевага, О. В. Поливановага, С. В. Пастуховага, И. Г. Шмакова база јаан быйан.
Келип јаткан јаш ÿйеге Л. В. Кокышевтиҥ ÿлгериниҥ јолдыктарын учурлайдыс:
Келетен öйдö слердиҥ алдыгарда
Каруулу улус бис болорыс.
Таланттар слердиҥ бийик те болзо,
Тазылар слердиҥ бис болорыс.
Чеберлеп јÿригер баскан јеристи,
Чек тудыгар айткан сöзисти.
Ырысту текши биледе јуртап,
Ыраак ÿйе, ундыбагар бисти.

Вера Тоёдова, Клара Сапышева