Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Ундылбас литературалык тушташтар

26.08.2022

Кӧп керектердиҥ, тушташтардыҥ учуры, баалузы ӧй ӧткӧн кийнинде тереҥ сезилетен эмтир. Јети јыл кайра орооныста 2015 јылды Литератураныҥ јылы деп јарлаган эди. Бу јылда меге де, ӧскӧ дӧ бичинип турган улуска эки керекте туружарга келишкен.

Баштапкы туштажу «Алтын Кӱс–2015» деп адалып, Камлактаҥ ыраак јокто «Айас» турбазада ӱлӱрген айдыҥ бажында ӧткӧн. Ол Литератураныҥ јылына ла јарлу бичиичи Лазарь Васильевич Кокышевтиҥ чыккан кӱнине учурлалган. Тӧзӧмӧл кӱреедеҥ кычырту алала, уулым Олегле экӱ бу форумга атанган эдис. Ондо кӧп јарлу бичиичилер, поэттер, јурттардаҥ, анчада ла Шабалин аймактаҥ бичинип турган улус, бу аймактыҥ јаандары, онойдо ок ӱредӱчилер, билимчи-литературоведтер база турушкан. Россия Федерацияныҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчылары ӧскӧ аймактардаҥ база келгендери, јуулгандарды јайаан иштериле таныштырганы учурлу болгон. Манјӱректеҥ Мария Обрацова, Оҥдойдоҥ Павел Кедечинов, Экинурдаҥ бис ле Светлана Кудачина болгон. Бичиичилердеҥ Паслей Самык, Валерий Куницын, Таукен Яйтынов, Николай Багыров, Айгуль Майманова, Танытпас Акулова, Нина Бельчекова, билимчилердеҥ Александра Тыбыкова, Нина Киндикова студенттериле турушканы форумды тоомјылу ла учурлу эткен.
Форумда ӱлгерлер, кожоҥдор, Л. В. Кокышевле колбулу эске алыныштар угулган. «Алтын-Туу» бичик басманыҥ бичиктериниҥ јаан садузы да болгон. Экинчи кӱнде форумныҥ туружаачылары Ботанический садка барып, мындагы ӧзӱмдерле, агаштарла јилбиркеп танышканыс. Бу садтыҥ јаражын, байлыгын кайкап кӧргӧнис. Оныҥ кийнинде эптӱ ле јараш јазалган беседкада ӱлгерчилер ӱлгерлерин кычырган. Бу туштажу анчада ла алтаистиканыҥ ла тӱркологияныҥ факультединиҥ студенттерине јаан тузалу болгон деп сананадым. Олордыҥ ортозында Кыргыс Республикадаҥ келип ӱренип турган балдар база болгон.
Литератураныҥ јылында болгон керектердеҥ бу туштажу санаада тереҥ арткан, ол бийик кеминде ле элбеде ӧткӱрилген деп айдар керек. Бу форум керегинде «Алтайдыҥ Чолмонында» Н. Бельчекованыҥ јаан бичимели чыккан эди.
Экинчи туштажу – поэзияныҥ Кӧксуу-Оозы аймактыҥ Мульта јуртында ӧткӧн республикан фестивали. Таныштардаҥ ондо турушсын деп кычырту алала, Экинурдаҥ Татьяна Аячиновна Тоенова ла мен атанганыс. Јаҥжыккан бу фестивальда Новосибирсктеҥ, Барнаулдаҥ, Горно-Алтайсктаҥ ла ӧскӧ дӧ јерлердеҥ кӧп поэттер, бичиичилер, ол тоодо билимдердиҥ докторлоры да болгоны санаама кирет. Эҥ ле јаан јашту улус бис экӱ болгоныс. Фестивальдыҥ окылу бӧлӱгиниҥ кийнинде, јуулган улус бойлорыныҥ ойын-концертин кӧргӱскен. Татьяна Аячиновна ла мен бойысты уйан кӧргӱспеске, сценага чыгып, орустап та, алтайлап та кожоҥдогоныс. Бис јуртыстагы Культура байзыҥында «Ай-Тана» ӧмӧликтиҥ туружаачылары учун, биске сценага чыгары таныш болгон. Сценадаҥ тӱжӱп ле келеристе, Новосибисрктиҥ эр кижизи колын берип айткан: «Ой, вы, девушки, нас удивили! Вы, алтайцы, по-русски так хорошо поёте!» Алтай улус јаҥыс ла алтайлап турган деп бодогон ошкош.
Солун јердеҥ келген улус Оймон ичинде Н. К. Рерихтиҥ музейине экскурсияга барган, бис кожо ло јӱргенис. Јолой кожо барып јаткан улус бисти, эки карганды, «какие артисты, поэты, не стареющие женщины» деп кайкажып, куучындажып ла брааткандар. Новосибирсктиҥ, Барнаулдыҥ кезик улузы алтайларды баштапкы катап кӧрӱп турган ошкош деп оҥдогоныс. Је онойып Литератураныҥ јылында ондый учурлу ла ундылбас туштажуларда турушкан эдис.

Раиса Темеева,
РФ-тыҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ ле Журналисттер биригӱзиниҥ турчызы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина