Алтайдын Чолмоны

Оныҥ иштеринде – Тӧрӧлине сӱӱжи

21.10.2022

Евгений Николаевич Бутушевти Алтай Республикабыста билбес кижи јок болор. Бойыныҥ ачык-јарык кылык-јаҥыла, улуска јалакай кӱӱниле, јӱрӱминде талдап алган ижине чындык ла каруулу болгоныла, алтай албатым, алтай тилим деп сананып, Туулу Алтайыстыҥ јаражын, јебрен јаҥжыгуларыстыҥ јажыттарын, культурабыстыҥ байлыгын фотојуруктары, видеосюжеттери ажыра телекейге ачып турганыла Евгений Николаевич јаан једимдерге јеткен.

Бу кӱндерде тоомјылу коллегабыска 50 јаш толды. Ол – эр кижиге јаш эмес. Бистиҥ юбилярыста эмди де кӧп санаалар, амадулар, ачылталар ла узун јолдор.

Евгений Бутушев 1972 јылдыҥ ӱлӱрген айыныҥ 16-чы кӱнинде Кӧксуу-Оозы аймакта Сугаш јуртта чыккан. Ӱч баланыҥ эҥ јааны.
Энези тодош сӧӧктӱ Татьяна Владимировна, кыс ӧбӧкӧзиле Битешева, физиканыҥ ла математиканыҥ ӱредӱчизи болуп иштеген, тургуза ӧйдӧ амыралтада, Горно-Алтайскта јуртайт.
– Мен карган энемниҥ, карган адамныҥ эҥ баштапкы уулчак-барказы болгом, оныҥ учун олордыҥ эркези, сӱӱжи меге арбынду једишкен. Энемниҥ билезинде 10 бала болгон – алты уул, тӧрт кыс. Бастыразы ла эдер-тудар, јалакай, бой-бойыла нак улус. Олор, таайларым, мени ишке таскаткан, кӧпкӧ ӱреткен. Таайларыма быйанду јӱредим – деп, Евгений Николаевич айдат.
Адазы кыпчак сӧӧктӱ Николай Депилдеевич Бутушев бензин тартар кӧлӱкте тискинчи, оноҥ совхозтыҥ трактористи болуп иштеген. Николай Депилдеевич иштеҥкей, јайалталу кижи болгон. Оныҥ Сугаштыҥ балкашту јолдорын скреперле јазаганын јербойыныҥ эл-јоны бӱгӱнге јетире эске алынып јӱрет. Евгений Николаевичтиҥ фотого јилбӱзи адазынаҥ да тӱшкен болгодый. Ол кижи бойыныҥ ӧйинде база фотоло јилбиркеп (атту-чуулу Александр Чадабаевич Майнаков јеенинеҥ ӱренген), Сугаштыҥ школында фотокружок то ӧткӱрген. Јурттыҥ кӧп тоолу балдары бу кружокко јӱрӱп, эбиреде ар-бӱткенниҥ јажыттарын фотојурукка саларыныҥ эп-аргаларына ӱренген. Олордыҥ тоозында кичинек Женя болгон. Јуранарын, кычырарын сӱӱйтен уулчак, «јааназам фотојурукчы болорым» деп амадап баштаган. Энезиниҥ бичидип турган ӧҥдӱ јараш журналдарын ачып, ондо фотолорды ајыктап, «мен де мындый фотолор эдерим» – деп туйказынаҥ сананган болор. Олордыҥ айлында јаантайын «Алтайдыҥ Чолмоны» газет јадатан. Женя сыйныла кожо газетти белетеечи улус та болуп ойнойтон. Чындап та, кижи јаш тужында канай ойноор, кийнинде ондый ла профессияга тартылар дегени чын ошкош…
Баштапкы класстаҥ ала Сугаштыҥ школыныҥ 8-чи клазына јетире, оноҥ ары Горно-Алтайскта национальный школдо, студент ӧйинде, керек дезе черӱде де Евгений јаантайын стенгазет учун каруулу кижи болгон, јуранары тыҥ болгон.
Национальный школды божодып, јиит Евгений черӱде турган, оныҥ кийнинде Алтай крайдыҥ культура колледжиниҥ кинофотобӧлӱгине ӱредӱге кирген. Ӱчинчи курста ӱренип турала, «Алтайдыҥ Чолмонында» практика ӧткӧн.
– «Чолмончыларла» ол тушта танышкам. Меге јаан јашту ишчилер Б. Ч. Канарин, Б. О. Адаров, Т. У. Тохнин, А. А. Сулуков ло оноҥ до ӧскӧлӧри јаан болужын јетирген» – деп, Евгений Николаевич куучындайт.
Ӱредӱни божодып, баштапкы ишмекчи ченемелин «Эл Алтай» ГТРК-даҥ алган. Бу ӧйлӧрди юбиляр база јылу эске алынат. Ондо кожо иштеген улусла бӱгӱнге јетире најылажып, бой-бойына болужып јӱрет. Јиит специалист Алтайын бойына ачкан, јаантайынгы јол-јоруктар, солун таныштырулар. Мында иштеп тура, директор В. С. Торбоковтыҥ башкартузыла Монголияга экспедицияга јӱргени – санаага эҥ јакшы артып калган јол-јоруктардыҥ бирӱзи.
М. И. Лапшин Алтай Республиканыҥ башчызы болуп турган ӧйдӧ Евгений Николаевич башкаруныҥ пресс-службазында иштеген. «Михаил Иванович бойыныҥ ишчилерине кару, ададый кижи болгон. Ол кижиле иштеп, база да кӧпкӧ ӱренгем, таскагам» – деп айдат. Мында иштеп турала, Евгений Николаевич тергеениҥ чыгартулу улузыныҥ тоозына кирип, Парижте Алтай Республиканыҥ культуразыныҥ кӱндерин ӧткӱреринде турушкан.
«Фотоло иштеери – мениҥ окылу ижим де, јӱрӱмимде јилбӱӱ де болот» – деп, Евгений Николаевич айдат. Чындап, тӧс ижинеҥ башка, ол Алтайыныҥ ичиле, тайга-таштарыла јӱрӱп, эл-јонло туштажып, солун, јаркынду фотолор, видеолор эдет. Анайып, 2006 jылда Горно-Алтайсктагы А. В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейде фотојурукчыныҥ иштериниҥ баштапкы jаан кӧрӱзи ӧткӧн эди. Анайда ок бистиҥ коллега Россияныҥ кинозыныҥ 100 jылдыгына учурлалган «Диво России» деп бастырароссиялык конкурста лауреат-тыҥ адын адаткан. Барнаулда «Алтайдыҥ тирӱ ар-бӱткени» деген кӧрӱде башка-башка номинацияларда jеҥӱчил јерлер алган. 2008 јылда Евгений Бутушевке Г. И. Чорос-Гуркинниҥ јондык сыйыныҥ лауреадыныҥ бийик ады адалган.
Тургуза ӧйдӧ ол «Алтайдыҥ Чолмонында» фотокорреспондент болуп иштеп, газеттиҥ јарлу фотосогоочылары болгон Иван Кондратовтыҥ, Иван Кучияктыҥ, Григорий Голубевтиҥ ле Ботпок Кушкулинниҥ ижин мактулу улалтат.
Эске алынза, кӧп неме санаага кирер, је Евгений Николаевичтиҥ айтканыла, качан да болзо, ого јаҥыс ла јакшы, ачык-јарык улус туштаган, эбиреде чындык нӧкӧрлӧр, кару, јуук улус јаантайын кожо.
Адазыныҥ јилбӱзи кызычагына тӱшкен. Арина культураныҥ ла кеендиктиҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжинде јуранар бӧлӱкте ӱренет. Уулы Амат 11-чи класста. Эш-нӧкӧри Алла Анатольевна, кыс ӧбӧкӧзиле Адарина, «Россияныҥ Почтазыныҥ» Маймадагы бӧлӱгинде оператор болуп иштейт.
Ырысту кижи. Мындый ла болзын. Коллегабыстыҥ тоомјызы оноҥ ары улалзын, алтай албатызыныҥ алкыжы јетсин, су-кадыгы бек болзын, айыл-јурты амыр-энчӱ турзын!

Е. Н. Бутушевтиҥ јайаан иштериле оныҥ таҥынаҥ ютуб каналынаҥ таныжар арга бар.

Светлана Триянова