Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Туулу Алтайдыҥ јолы, улу Россияныҥ тӱӱкизи

21.10.2022

2022 јылдыҥ чаган айынаҥ ала сыгын айына јетире «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ ӧмӧлиги јаан, каруулу ла бийик учурлу иш бӱдӱрип салды – тогус айдыҥ туркунына газеттиҥ бӱктеринде 1922 јылдаҥ ала бӱгӱнге јетире чыккан статьялардыҥ јуунтызы јазалып, кепке базылды. Оныла коштой бистиҥ ӧмӧлик «Алтайдыҥ Чолмоны» эл газеттиҥ ӱлекерлери» деген сӱрлӱ-јараш журнал чыгарды. Ӱлӱрген айдыҥ 6-чы кӱнинде, «Алтай Республиканыҥ журналистиказы. Кече. Бӱгӱн. Эртен» деген форумныҥ ӧйинде, бу јуунтыныҥ ла журналдыҥ таныштыру-презентациязы ӧтти.
Бичикти ле журналды бажынаҥ ала учына јетире «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ ӧмӧлиги бойы ла јазап чыгарган.

«100 јыл слерле кожо». Бичик мынайда адалат. Бир чак ӧйдиҥ туркунына газеттиҥ бӱктеринде јӱстер тоолу окылу документтер кепке базылган, алтай албатыныҥ чындык уулдары ла кыстары керегинде муҥдар очерк
тер бичилген, курч сурактар кӧдӱрилген, интервьюлар, репортажтар чыккан… Кажы ла номерде, кажы ла бӱкте Туулу Алтайыстыҥ јолы, улу Россиябыстыҥ тӱӱкизи.
Бир бичикке јӱс јылдыҥ туркунына, 1922 јылдаҥ ала 2022 јылга јетире, газеттиҥ бӱктеринде чыккан 157 бичимел јуулган. Бу кандый јаан иш, сананзар да! Мындый бичиктер 2-3 јылдыҥ туркунына белетелет. Јӱк ле кӧмзӧдӧҥ казынарына бир јыл барар. Је бисте бу ишке туй ла тогус ай болгон. Тогус айдыҥ туркунына кӧмзӧдӧ отурар, алдындагы иштеген улустыҥ ады-јолдорын илелеер, ол ӧйдӧ кандый сурактар кӧдӱрилгенин, не керегинде бичилгенин шиҥдеер, эҥ солун дегенин јуур. Ол кӧмзӧ деген јерде, алдындагы газеттердиҥ саргарып тоозындалган подшивкаларыныҥ ортозында отурарга керек ле! Мындый јаан ишти узун кыжыла, изӱ јай туркунына бӱдӱрген кижи – Россия Федерацияныҥ нерелӱ журналисти Светлана Карамаевна Кыдыева.
Байагы јуулган, талдалган статьяларды компьютерге терери, чын бичилгенин кӧрӧри – база да сӱрекей каруулу иш, нениҥ учун дезе, бойоор до билерер, кару кычыраачылар, 20-30, 40-50 јылдарда алтай грамматика бӱгӱнгизинеҥ чек башка болгон, јаҥалифле де бичинген ӧй болгон. Оны чын эттирте терери – јеҥил эмес ле иш. Бу иштерди чыҥдый бӱдӱрген улус – корректорлор Сурия Михайловна Санакова ла Алтынай Кӱрешевна Толкочокова.
Адакы каруулу иш – верстка. Бичиктиҥ турар аайын јазаары, јарандырары. Технический редактор Кару Николаевич Мундукин мындый ишти оноҥ озо качан да этпеген де болзо, јана баспай, јӧпсинген, ижин мактулу бӱдӱрип салган.

«Алтайдыҥ Чолмоны». Эл газеттиҥ ӱлекерлери». Алтай эл газет ол јаҥыс ла элбек јетирӱлер эдер эп-арганыҥ бирӱзи эмес, оны јаҥыс ла пресса деп айдары эмеш јастыра. Мында тилистиҥ, культурабыстыҥ, јаҥжыгуларыстыҥ јылыйбай, оноҥ ары ӧзӱп барары јанынаҥ јаан иш эдилет. 100 јылдыҥ туркунына мында канча ӱйе ӧмӧликтер солынган. Кажы ла ӱйениҥ иштеген ӧйи ӧскӧ болгон, је олорды бириктиргени – алтай албатыбыстыҥ ӧйдиҥ некелтелерине келишкен курч сурактары. Бу сурактарды чечерге, бистиҥ улус јаҥыс ла статьялар бичиген эмес, јӱрӱмде јаан учурлу ӱлекерлер баштап, олорды јӱрӱмде бӱдӱрерге умзангандар. «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ журналисттери тӱӱкиге кирген политикалык, јонјӱрӱмдик, спорт, культура јанынаҥ кӧп тоолу керек-јарактар баштаган. Темдектезе, 1988 јылда Эл Ойын баштаары, Л. В. Кокышевке учурлалган кереес тургузары, 1991 јылда Г. И. Чорос-Гуркинниҥ јондык сыйын тӧзӧӧри ле оноҥ до ӧскӧ. 1997 јылда бистиҥ журналисттер Алтай Республиканыҥ Конституциязын алтай тилге кӧчӱрген, 2019 јылда Эмина Кудачина Россияныҥ президенти Владимир Путинниҥ пресс-конференциязында 7-чи таҥмалу школдыҥ туразын тудар суракты кӧдӱрген. Ол керегинде «Алтайдыҥ Чолмоны». Эл газеттиҥ ӱлекерлери» журналда бичилген. Ӧҥдӱ 50 бӱктеҥ турган бу журналдаҥ кычыраачылар бойына кӧпти ачарында алаҥзу јок. Журналды тургузарында јаан ишти Алтай Республиканыҥ нерелӱ журналисти Арутай Модышевич Адаров бӱдӱрген. Журнал бӱгӱнги кӱнниҥ ӧҥдӱ јараш фотојуруктарыла, кӧмзӧдӧҥ табылган тӱӱкилик фотојуруктарла кееркедилген – бу иш учун фотокорреспондент Евгений Николаевич Бутушев каруулу болгон. Дизайны дезе, корреспондент Эмина Владимировна Кудачинаныҥ.


Баш редактордыҥ сӧзи. Таныштыру-презентацияныҥ ӧйинде баш редактор С. В. Триянова бу бичик керегинде айдып, ол тегин јуунты эмес, ол тӱӱкиниҥ баазы јок бичиги, керек дезе, оны энциклопедия да деп айдарга јараар деди.

«Бу јаан ишти кыска ӧйдиҥ туркунына нак ла ишмекчи айалгада чыҥдый бӱдӱрип салганы учун ӧмӧлигиме алкыш-быйаным. Кезик улус бичикле, журналла иштеерде, неделеде эки катап газет чыгарар ишти буспай апарган, нормазын эки катапка кӧп табыштырып иштеген коллегалар – Артур Александрович Сулуков, Клара Кедешевна Пиянтинова, Нина Баштыковна Бельчекова, Кырчын Дмитриевич Яшев, Тениш Урматович Тохнин, Хамида Алексеевна Тадина, Айгуль Владимировна Майманова. Реклама бӧлӱктиҥ менеджерлери Арчынай Арбакова, Виктория Бадакина типографияларла колбуны бек туткан, баш бухгалтер Маргарита Татанакова акча-манаттыҥ сурактарыла эрчимдӱ иштеген. Анайда ок быйаным «Алтайдыҥ Чолмоныныҥ» ветераны, чӱмдӱ бичик кепке базар «Алтын Туу» байзыҥныҥ генеральный директоры Т. Н. Туденевага, Горно-Алтайсктагы типографияныҥ (чындап, быјыл база 100 јылдыгын темдектеп јаткан) Э. В. Бабрашевке болушту эп-сӱмелериле ӱлешкени учун быйаным. Ӧмӧлигимниҥ арга-чыдалына, ийде-кӱчине бӱдӱп, иженип, акча-манатла јӧмӧгӧн учун Алтай Республиканыҥ башчызы, Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председатели О. Л. Хорохординге јаан быйан».

Адакыда
. Бичик ле журнал садуга чыкты. Аларга кӱӱнзеген улус редакцияга баштанзын: Горно-Алтайск кала, Чорос-Гуркинниҥ оромы, 38, 3-чи этаж. Телефон: 8 (388 22) 2-41-71.

Светлана ТРИЯНОВА
Евгений БУТУШЕВТИҤ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина