«Бис эзен-амыр јанып келерис, санааркабагар!»

25.10.2022

Кезиктей мобилизацияла аҥылу јуучыл операцияда туружарына Алтай Республикадаҥ барып јаткан јуучылдардыҥ баштапкы бӧлӱгин ӱйдежери ӱлӱрген айдыҥ 22-чи кӱнинде эҥирдиҥ 8 саадында Горно-Алтайскта Јеҥӱниҥ паркында ӧтти.

Јуучылдарды ӱйдежерге республиканыҥ муҥдар тоолу улузы келген. Бу кире албатыны јерлештерин Тӧрӧлин корыырына ачык-јарык санаала ӱйдежер деген амаду бириктирген деп айтса, јастыра болбос.
«Кӱндӱлӱ јерлештер, бӱгӱн слердиҥ јарындарыгарга уур, је ол ок ӧйдӧ Тӧрӧлин, оныҥ кемнеҥ де камаанду болбозын, јери бирлик болорын ла јеткер болбозын корыыры аайынча агару молјулу керек салылды. Слер, телекейди фашизмнеҥ јайымдаган јуучыл-јеҥӱчилдердиҥ баркалары, бойыгардыҥ молјугарды ак-чек бӱдӱреригерге быжу бӱдедим» — деп, тергеениҥ башчызы Олег Хорохордин айткан.
Оныҥ темдектегениле, тургуза ӧйдӧ аҥылу јуучыл операцияда Алтай Республикадаҥ туружып тургандар — бойыныҥ кӱӱниле барган ла черӱчил службаны јӧптӧжӱ тургузала ӧдӱп турган јуучылдар. Олор аҥылу јуучыл операцияда туружарга мынаҥ озо јӱре берген, јерлештерис јуу-согуштыҥ јалаҥдарында ат-нерезин, јалтанбазын кӧргӱзет деген. «Келер де ӧйдӧ айалга шак ла мындый болорына быжу бӱдӱп јадым» – деп айткан.

«Слерге службагарды ак-чек, бийик профессионал кеминде ӧдӱгер, тургузылган бастыра јакылталарды једимдӱ бӱдӱригер ле айыл-јуртыгарга, Тӧрӧлигерге эзен-амыр јанып келигер деп кӱӱнзейдим. Слерди айылыгарда улус сакып турганын ундыбагар. Слердиҥ билелеригерге керектӱ бастыра болуш эдилер. Кудайдыҥ болужыла, слер кайра јуук ӧйдӧ јанып келигер!» — деп, республиканыҥ башкараачызы айтты.
Алтай Республика аайынча баш федерал инспектор Дмитрий Колозинниҥ эзедип айтканыла, кочкор айдыҥ 24-чи кӱнинде Россияда Донбассты неонацисттердеҥ јайымдаары аайынча аҥылу јуучыл операция ӧткӱрери керегинде јӧп јарадылган.
«Слердиҥ кажыгар ла кыйалтазы јогынаҥ черӱчил ле јӧптӧжӱ-контракт аайынча службаны ӧткӧн, јуучыл керек-јарактарда турушкан. Слер нени эдип билеригерди эске алып ийигер, бой-бойыгарды кичееп, нӧкӧригердиҥ јардын сезип јӱрӱгер. Тӧрӧӧн-туугандарыгарга ла јуук улузыгарга, бӱгӱн слерди ӱйдежерге келген улуска эзен-амыр ла су-кадык бойыгар кыйалтазы јогынаҥ јанып келигер» — деп, ол айткан.
АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ спикери Артур Кохоев черӱге атанып јаткандарга баштанып, олор јуучыл карындаштык бӧлӱк болуп калганын темдектеген.
«Бистиҥ јерлештер јаантайын јалтанбас ла турумкай болгоныла, ат-нерезиле аҥыланган. Бӱгӱн бис Јеҥӱниҥ паркында јуулыштыс. Тӧрӧлисти фашисттердеҥ корыырга јуулашкан ада-ӧбӧкӧлӧристиҥ ады-јолдоры мында алтын таныктарла бичилген. Бистиҥ герой-јерлештеристиҥ эземин бийик кеминде кӧдӱрип јӱрели. Тургузылган бастыра јакылталарды бӱдӱрип, бастырагар эзен-амыр ла су-кадык јанып келигер деп кӱӱнзейдим» — деп, ол айткан.
Јуулган кара-бајырт албаты-јонго, черӱге атанып јаткандарга Алтай Республиканыҥ јуучыл комиссары Олег Денисенко баштанган: «Нӧкӧр солдаттар, сержанттар, прапорщиктер, офицерлер. Бир айдыҥ јуучыл белетенижин ӧдӱп турала, бойыгардыҥ билеригерди эске алынып, јуулажарыныҥ эп-сӱмелерине быжу тазыктырыныгар. Черӱге атанып јаткандардыҥ бастыразын албаты, тоозыла бӱгӱн слерди ӱйдежерге келген кӧп тоолу албаты-јон ло ошкош, јуук ӧйдӧ јеҥӱлӱ јанып келгенин уткыырына быжу бӱдедим. Јолыгар ачык болзын».
Аҥылу јуучыл операцияныҥ туружаачызы, Мужество орденле кайралдаткан Денис Захаров мобилизацияла черӱге атанып јаткандарга баштанып, ол службазын кей-десантный черӱлерде ӧткӧни керегинде куучындап, мынайда айткан: «Бисте кычыру-девиз болгон: «Бистеҥ ӧскӧ кем де эмес», эмди ол бастыра Россияга таркадылды!»
Горно-Алтайсктыҥ 4-чи таҥмалу шко-лыныҥ кадеди Данил Бурлаков ло 7-чи таҥмалу школдыҥ ӱренчиги Руслан Селеков јуучылдарды јӧмӧгӧн самараларды орустап ла алтайлап кычырды. Алтай Республиканыҥ ӱренчиктери јуучылдарга бичиген самараларды черӱге атанып јаткандарга табыштырган. Кожоҥчылар ӱйдежӱде турушкан албаты-јонго тӧрӧлчи кӱӱн-санаалу орус ла алтай кожоҥдор кожоҥдоды. Оноҥ «Славянканыҥ ӱйдежӱзи» марш јаҥыланып, албаты-јон јуучылдарды Новосибирскке јетирер автобустарга јетире ӱйдешкен. Јууга атанып јаткан јуучылдар балдарын, эш-нӧкӧрлӧрин, ада-энелерин, јуук улузын кучактап, окшоп, эзендежип, «Бис эзен-амыр јанып келерис, санааркабагар!» деп айдып, автобустарга кирди. Јуучылдардыҥ рюкзак-немелери башка автобустарга салылган эмтир. Оноҥ бу автоколонна ГАИ-ниҥ кӧлӱктериниҥ ӱйдежӱзиле Чуйдыҥ јолыла Новосибирск јаар ууланды.

Аҥылу јуучыл операцияда туружарына бистиҥ республикадаҥ барып јаткандардыҥ экинчи бӧлӱгин база ла кара-бајырт албаты-јон эртезинде, ӱлӱрген айдыҥ 23-чи кӱнинде, база Јеҥӱниҥ паркынаҥ ӱйдешкен.
Башчы Олег Хорохординниҥ эзеде айтканыла, Алтай Республика бойыныҥ јуучылдарыла јаантайын оморкогон, Туулу Алтайдыҥ јуучылдары бастыра ӧйлӧрдӧ јалтанбас, чындык, јана баспас улус болгонын кӧргӱскен, Тӧрӧлин корыыры ла јуучыл молјузын ак-чек бӱдӱрери јӱрӱминиҥ тӧс ээжизи болуп јат.
«Службага атанып јаткан слердиҥ бастырагарга јакылталарды једимдӱ бӱдӱрип, бойыгардыҥ кичӱ Тӧрӧлигерге јанып келзин деп акту јӱрегимнеҥ кӱӱнзеп турум. Бастыра Алтай слер эзен-амыр ла су-кадык, јеҥӱлӱ јанып келеригерди сакыыр. Јолыгар јарамыкту болзын!
Ӱйдежип келген бу улус јаҥыс ла слердиҥ тӧрӧӧн-туугандарыгар, јуук улузыгар, најыларыгар ла таныштарыгар эмес, је анайда ок слерди јӧмӧп, ӱйдежип келген ӧскӧ дӧ кӧп тоолу улус. Олор бир јӱрӱмдик чындыкты керелейт — бис бирлик албаты, кандый ла уур-кӱч айалгаларда бой-бойысты јӧмӧп, корулап јӱредис» — деп, башчы бойыныҥ ӱйдежӱ сӧзинде аҥылап темдектеген.
Баш федерал инспектор Дмитрий Колозинниҥ айтканыла, «бӱгӱнги бу ӱйдежӱ Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ геройлорына учурлалган јаан учурлу јерде ӧдӱп јат. Слер бойыгардыҥ јуучыл молјугарды база ак-чек бӱдӱреригерге бир де алаҥзыбайдым» деген.
Парламенттиҥ спикери Артур Кохоевтиҥ темдектегениле, Алтай Республика јуучылдарын экинчи кӱн улай ӱйдежип јат: «Бистиҥ кажыбыс ла Тӧрӧлин корыырына кычырту келерде, бир де минутка алаҥзыбаган јерлештерисле оморкоп јӱрет. Кӱндӱлӱ јуучылдар, слер јакылталарды ак-чек бӱдӱреригерге алаҥзыбайдыс. Јалтанбастыҥ ла ат-нерениҥ јозогын кӧргӱзигер, јуук улузыгардыҥ сӱӱжи службаныҥ эҥ ле уур-кӱч ӧйлӧринде слерди јӧмӧп, ӱйдежип јӱрерин ундыбагар. Слерге јаҥыс ла јеҥӱлер, кайра эзен-амыр, су-кадык јанып келерин кӱӱнзеп турум».
Военком Олег Денисенко јуучылдар бир айдыҥ туркунына јуучыл ӱредӱ-белетениш ӧдӧр деген.
Аҥылу јуучыл операцияныҥ туружаачызы полицияныҥ майоры Юрий Лорейдиҥ јуучылдарга баштанып айтканы: «Тоомјылу коручылдар, јерлештер, слерге Тӧрӧлисти корыыры аайынча јакылталарды толо кеминде бӱдӱрерин кӱӱнзейдим. Бастырагар кайра эзен-амыр, су-кадык јанып келигер. Эҥ ле учурлузы — ырыс слерди бир де минутка, бир де секундка таштабазын деп кӱӱнзейдим».
АР-дыҥ ветерандарыныҥ совединиҥ ле Журналисттер биригӱзиниҥ председатели Борис Алушкинниҥ ӱйдежӱ сӧстӧри: «Меге, ол тушта баштапкы класстыҥ ӱренчигине, адаларысты ла акаларысты Ада-Тӧрӧл учун Улу јууга канай ӱйдежерге келишкен кӱндерди эске аладым. Јааналарысла, энелерисле кожо бис тереҥ тылда артканыс. Бӱгӱн слерге Россияны корулаарыныҥ передовойына барарга келишти. Слер биске иженер аргалу — слердиҥ балдарыгарды, билелеригерди јӧмӧп, кичееп јӱрерис. Бой-бойыгарды корулап тура, слер Россияны коруп аларыгар. Бӱгӱн слер учун бастыра Туулу Алтай ла Россия, бастыра мӱргӱӱлдердиҥ чыгартулу улузы мӱргӱп јат. Алтайыгарга јеҥӱлӱ јанып келигер, слерди ада-ӧбӧкӧлӧристиҥ улу ат-нерези чеберлеп, коруп турзын!»
Черӱге барып јаткандарга ӱйдежӱ сӧстӧрин Горно-Алтайсктыҥ администрациязыныҥ јааныныҥ молјуларын бӱдӱреечи Юлия Мягкова ла ӱренчиктер айтты, јуучылдарга тергеениҥ ӱренчиктериниҥ кӱӱнземелдерлӱ самаралары табыштырылды.
«Славянканыҥ ӱйдежӱзи» маршла ӱйдешкен јуучылдарыс мынаҥ бир кӱн озо атанган јерлештерин јаба једип алар.
Республиканыҥ тӧс јеринде эки кӱнге улалган ӱйдежӱлер албатыбыстыҥ бирлигин, тӧрӧлчи кӱӱн-санаазы бек болгонын база катап кереледи. Мындый бирлик ле кӱӱн-санаа мынаҥ озо 9 Майды байрамдаар тушта текшилей сезилетен болгон. Јерлештеристиҥ эмди эзен-амыр, су-кадык, јеҥӱлӱ јанып келерин энчикпей сакыырыс.

Артур СУЛУКОВ
Евгений БУТУШЕВТИҤ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина