Эпчил эпшиге эптӱ иш

28.10.2022

Газетчилердиҥ ижи јол-јоруктар јогынаҥ болбой јат. Ол тушта кандый ла коночылыктарда конорго келижет. Оныҥ учун бисти олордыҥ чыҥдыйын, јаман-јакшызын баалап ийер аргалу деп айдарга јараар болбой.

Јуукта ишмекчи јол-јорукла Кан-Оозында болдыс. Эҥиргери једип барарыста, ондогы јаан коночылыктарда јер болбосто, оныҥ ээлери бисти јурттыҥ ортозында турган айылчылык турага аткарды. Эки кат јаан тураныҥ тыштында бисти бир эпши јылу уткуп, не-немениҥ аайын јартап, тураныҥ ичин кӧргӱскен, ончобыска јараган ла бис ондо артып калдыс.
Камилла деп јараш атту бу эпши айылчылык тураныҥ ээзи болуптыр. Ол аргачылык ижин јонјӱрӱмдик јӧптӧжӱ аайынча јуукта јаҥы ла баштаган. Оныҥ аргачылык јолго чыкканы керегинде куучыны кычыраачыларыска тузалу болор деп сананадыс.
Камилла Тыбысованыҥ энези Кӧзӱл јурттаҥ таҥды сӧӧктӱ Лидия Айабасовна (кыс ӧбӧкӧзиле Альчикова), адазы узбек укту Кобил Худойнозарович Гаибназаров. Олор экӱ Алтай крайдыҥ Заринск калазында ӱренип турала танышкан. Олордыҥ эптӱ-јӧптӱ јатканы тӧртӧн беш јылдаҥ ажа берди, Кӧзӱлде јуртагылайт. Камилла бойы 2000 јылда Оҥдой аймактаҥ майман сӧӧктӱ Григорий Тыбысовло јурт тӧзӧгӧн. Олор беш балалу ла бир эрке-торко баркачакту. Јаан кыстары бирӱзи билелӱ, бирӱзи ӱредӱге сала берген. Оогошторыныҥ бирӱзи школдо, экӱзи садикте.
Камилла бойы 2012 јылдаҥ ала эптештирер јаргыда курьер болуп иштейле, эмди дезе оогош балазыла декретте. Соцконтракт — јонјӱрӱмдик јӧптӧжӱ керегинде ол ижинде уккан ла канча кире ого документтер табыштырып кӧрӧргӧ сананган.
Кӧп балдарлу биле Кан-Оозында јадарга јаан тура садып алган болгон, је јаан балдары бойыныҥ алдына јӱре берерде, ол эмеш ээнзирей берген. Быјылгы Эл Ойынныҥ алдында нӧкӧрлӧри оны јуртта коночылыктар јетпей турган учун айылчыларга конор тура јазап, иштенип кӧрзин деп јӧпкӧ кийдирген. Оноҥ ло Камилла бизнес-план бичиген. Улус конор јердиҥ кеми ас дейле, озо баштап ого јараду бербегендер. Оноҥ билезиле шӱӱжип, бойыныҥ јадар јерин оогоштодып, коночылыкка текши 230 кв метрди бичиген. Документ-чаазындарды база катап табыштырала, јараду алган.
Јонјӱрӱмдик јӧптӧжӱ — ол эл-тергееде кирелтези јадын-јӱрӱмге керектӱ кеминеҥ јабыс болгон кижиге эмезе билеге бойыныҥ ижин баштаарга акча-манатла болуш. Јӧптӧжӱ керексигендер ле јербойыныҥ јаҥдары ортодо тургузылат. Тегин тӧлӧмирлерге кӧрӧ, јонјӱрӱмдик јӧптӧжӱниҥ башказы — ол улуска уур-кӱчтерди јеҥип, турумкай кирелтелер алып баштаарга ууламјылаганы.
2022 јылдыҥ јаан изӱ айынаҥ ала јонјӱрӱмдик јӧптӧжӱ аайынча алгадый акча-манаттыҥ эҥ јаан кеми — 350 муҥ салковой акча.
Јӧптӧжӱ тургузылган кийнинде Камилла эл-тергеедеҥ 250 муҥ салковой алган. Бу акчага ол айылчылык туразына орын-тӧжӧк, тудунар-кабынар керектӱ эдимдер алган ла Эл Ойыннаҥ ала иштеп баштаган.
— Бӱгӱнги кӱнге јакшы иштеп алгам деп айдар аргам бар. Байрам кӱндерде кӧп улус болгон. Оныҥ кийнинде ары-бери ӧткӧн, Кӧксуу-Оозы јаар эмезе оноҥ бери келген јорыкчылар узун јолдоҥ тыштанып, конып аларга бисте токтоп баштаган. Бу кире иштеген ӧйгӧ јаман улуска туштабадым. Айылчыларым ончозы јакшы, ару-чек болот.
Јӧптӧжӱле берилген акча-манатты тузаланардаҥ озо калан органдардаҥ, эл-јонды ишле јеткилдеер тӧс јердеҥ чыгартулу улус келип, бисти документация, отчетность јанынаҥ ӱреткен эди. Олордыҥ јӧбиле мен кичӱ аргачылыкта иштеерге бойыныҥ алдынаҥ иштӱ (самозанятый) деп кереленгем. Айылчыларды уткуп, ӱйдежип, олордыҥ кийнинеҥ текши айылымды арутап, јарандырып, база да башка айылчыларга белетеер ижим меге јарайт.
Тыҥ реклама да керек јок болот деп айдарга јараар. Јаан коночылыктарлу јерлештерим јерлер јетпеген туристтерди меге аткарат, 2ГИС-те јар салгам — онойып ла иштейдим.
Бу јӧптӧжӱни тузаланала, отчет-некелтелерди табыштырып салала, ижин улалтпай турган бир кезик улус бар. Је кӱӱнзеген ижин талдап, јӧмӧлтӧни бир ле катап тузаланып салар эмес. Мен сананзам, иштеп алган акчазын аргачылыгын оноҥ ары јаанадарга ууламјылаган, аргазын бедиреген кижи оноҥ до јакшы кирелте алып, кӧндӱге берер. Эл-јонго мындый јакшынак аргала тузаланзын деп кӱӱнзейдим — деп, ачык-јарык аргачы келин айдат.
Келер ӧйдӧ Камилла бу ижин элбедерге белетенет. Кӱндӱзек эпшиниҥ эптӱ айылчылык туразы чындап та эптӱ, јылу ла јарык. Ондо јакшы тыштанып алала, ишмекчи јолысты оноҥ ары улалттыс.

Эмина Кудачина
Евгений Бутушевтиҥ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина