Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Балдардыҥ ла јерди берериниҥ сурактары шӱӱжилген

01.11.2022

Ӱлӱрген айдыҥ 27-чи кӱнинде АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ кичӱ залында «2022 јылдыҥ јайында балдардыҥ су-кадыгын орныктырары аайынча кампанияны ӧткӱргениниҥ уч-турулталары» ла «Алтай Республикада јердиҥ участокторын бир кезик бӧлӱк улуска акча тӧлӧтпӧзинеҥ ар-јӧӧжӧ эдип берери керегинде» сурактар аайынча башкаруныҥ часы ӧткӧн.

Баштапкы суракла АР-дыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министри Адар Сумин јетирӱ эткен.
Быјыл јайгыда бистиҥ тергееде балдардыҥ амыражын ла су-кадыгын орныктырарын тӧзӧп ӧткӱрери аайынча 155 организация иштеген, ол тоодо: су-кадыкты орныктырарыныҥ 10 стационар лагерьлери, балдар тӱште јӱрер 140 лагерь ле байкандарлу 4 лагерь, иштиҥ ле амыраштыҥ Јабаганныҥ орто ӱредӱлӱ школындагы бир лагерь. Лагерьлерде 24407 бала амыраган ла су-кадыгын орныктырган (11360 бала јадын-јӱрӱмниҥ уур-кӱч айалгаларында билелердеҥ), ол тоодо: 7745 бала тӱште јӱрер лагерьлерге јӱрген, 2028 бала — стационар лагерьлерге, 900 бала — байкандардыҥ лагерьлерине, 392 бала — санаторийлерге, 60 бала — балдардыҥ «Океан», «Артек», «Орленок» деп тӧс јерлерине. 2021 јылда 24158 бала лагерьлерде ле тӧс јерлерде амыраган ла су-кадыгын орныктырган болгон.
Јадын-јӱрӱмниҥ уур-кӱч айалгазында 1077 бала удурум ишле јеткилделген. Акча-манатла болуш эдерине республикан бюджеттеҥ 1918,8 муҥ салковой ууландырылган. 12205 бала јойу јол-јорыктарда, экскурсияларда, спорттыҥ маргаандарында турушкан. Анайда ок Союзный государствоныҥ Јаантайынгы Комитеди ле Алтай Республиканыҥ башкарузы ортодо јӧмӧ-јӧмӧ иш керегинде јӧптӧжӱ аайынча 52 бала Краснодарский крайда Туапсе каланыҥ «Шахтинский текстильщик» санаторийинде ле 17 бала Беларусь Республиканыҥ «Жемчужина» санаторийинде амыраган.
Јадын-јӱрӱмниҥ уур-кӱч айалгазындагы 2490 баланыҥ су-кадыгы иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча республикан министерство ажыра орныктырылган, ол тоодо: 450 баланыйы су-кадыкты орныктырарыныҥ лагерьлеринде, санаторийлерде — 323 баланыйы, тӱште јӱрер лагерьлерде — 1227, республикан профильный сменаларда — 490 баланыйы.
Ӧдӱп јаткан јылда уур-кӱч јӱрӱмдик айалгалардагы 490 балага башка-башка ууламјыларлу 9 республикан профильный сменалар ӧткӱрилген.
Су-кадыкты корыыры аайынча республикан министерствоныҥ јетирӱзиле, балдардыҥ су-кадыгын орныктырары јанынаҥ кӧргӱзӱлер мындый болгон: балдардыҥ су-кадыгы орныктырылганы 94,5 процент учуралдарда иле кӧрӱнген, 5,1 процентинде — иле эмес, 0,7 процент учуралда су-кадыгы орныктырылганы билдирбеген.
Отчетту ӧйдӧ балдардыҥ су-кадыгын орныктырарын тӧзӧӧрине 77 млн салковой ууландырылган (2021 јылда — 80 млн салковой), ол тоодо: 54,3 млн салковой — республикан бюджеттеҥ, 15,9 млн салковой — јербойыныҥ бюджединеҥ, 6,6 млн салковой — ада-энелердиҥ акчазы, 0,2 млн салковой — Алтай Республиканыҥ профсоюзтарыныҥ акчазы.
Балдардыҥ су-кадыгын орныктырарыныҥ лагерьлерине путевкалардыҥ баазыныҥ канча да кире бӧлӱгин орныктырарына керектӱ документтерди тергеениҥ муниципал тӧзӧмӧлдӧри алары улалганча. Путевкалардыҥ баазыныҥ текши кеми 820 муҥ салковой компенсациязын 164 ада-эне алып койгон.
2022 јылда балдардыҥ су-кадыгын орныктырарыныҥ лагерьлерин јазаарына республикан бюджеттеҥ 207 млн салковой акча чыгарылган болгон, ол тоодо: Кан-Оозы аймакта «Эзлик» легерьди јазаарына — 1,2 млн салковой, Кӧксуу-Оозы аймакта «Беловодье» лагерьди јазаарына — 1,5 млн салковой.
2022 јылдыҥ јайында «Эки айу» ла «Чемальская лагуна» деп турбазаларда балдар ичтиҥ ооруларыла оорыган учуралдар болгон. Шиҥжӱ ӧткӱрер органдар ла Чамал аймактыҥ администрациязы бу учуралдар аайынча шиҥжӱ иш ӧткӱрип, келиштирте јӧптӧр чыгарган. Шиҥжӱ ӧйинде илезине чыгарылган бузуштар ӧйлӱ-ӧйинде јоголтылган.
Башкаруныҥ часыныҥ экинчи сурагы аайынча јетирӱни тергеениҥ экономиканыҥ ӧзӱми аайынча министри Вячеслав Тупикин эткен.
«Алтай Республикада јердиҥ участокторын бир кезик бӧлӱк улуска акча тӧлӧтпӧзинеҥ ар-јӧӧжӧ эдип берери ле Алтай Республиканыҥ бир канча јасакчы акттары ийдезин јылыйтканын јӧптӧӧри керегинде» АР-дыҥ 2015 јылдыҥ кӱчӱрген айыныҥ 10-чы кӱнинде јарадылган 68-РЗ таҥмалу јасагын муниципал тӧзӧмӧлдӧр канайда бӱдӱрип турганын экономиканыҥ ӧзӱми аайынча республикан министерство шиҥжӱде тудат.
Јердиҥ участогын ар-јӧӧжӧ эдип, акча тӧлӧбӧзинеҥ аларыныҥ учедында турган улустыҥ тоозы 2022 јылда 5987-неҥ 5911-ге јетире астаган, ол тоодо: 28,4 проценти — кӧп балдарлу билелер, 50,3 % — јиит билелер, 7,9 % — јуучыл керектердиҥ ветерандары, 13,1 % — кенектер, 0,3 % — тылдыҥ ишчилери.
2022 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала ӱлӱрген айыныҥ 1-кы кӱнине јетире ӧйдиҥ туркунына јердиҥ 101 участогы јеҥилтелерлӱ улуска берилген, ол тоодо: кӧп балдарлу билелерге — 24 участок, јиит билелерге — 45, јуучыл керектердиҥ ветерандарына — 14, кенектерге — 15, тылдыҥ ишчилерине — 3.
Јерди берери јанынаҥ Майма, Улаган ла Кан-Оозы аймактар озочылдардыҥ тоозында. Чой аймакта јер алары јанынаҥ очередь јок. Турачак, Кӧксуу-Оозы, Шабалин ле Чамал аймактарда быјыл бир де кижиге јер берилбеген. Муниципалитеттерде јерди јеҥилтелерлӱ улуска берерин тӧзӧӧри јанынаҥ иштер тургуза ӧткӱрилип турган.
Јердиҥ участокторын јеҥилтелерлӱ улуска берерине јаан буудагын јердиҥ участокторын инженерный инфраструктурала јеткилдеерине акча-манат јетпей турганы јетирет. Горно-Алтайскты ла Майма аймакты алза — улуска беретен бош јерлер јок.
Республикан јасакты бӱдӱрери озо ло баштап муниципал тӧзӧмӧлдӧрдиҥ јердиҥ участокторын тӧзӧӧри јанынаҥ ижинеҥ, јердиҥ участокторын керектӱ инфраструктурала јеткилдееринеҥ, мынаҥ озо ӧйдӧ арендага берген јердиҥ участокторын адылу канайда тузаланганыныҥ инвентаризациязынаҥ камаанду.

Артур СУЛУКОВ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина