Алтайдын Чолмоны

Јуртта иштегендерди ле јаткандарды јӧмӧп

01.11.2022

Агропромышленный комплекстиҥ ӧзӱми Алтай Республиканыҥ экономиказында тӧс ајару эткен ууламјылардыҥ бирӱзи болуп јат.

Јурт ээлемниҥ продукциязы ич ле тыш рыноктордо суруда болорын бийиктедер, АПК-да иштегендердиҥ акча-манат јанынаҥ айалгазын быжулаар амадула республиканыҥ јурт ээлем министерствозы государстволык программаны јӱрӱмде бӱдӱрет. Ол аайынча ӧзӱмдер ле мал ӧскӱрериниҥ тӧс ууламјыларына, анайда ок јуртээлем иштиҥ кичӱ бӱдӱмдерин јӧмӧӧрине јурт ээлемде иштиҥ тӧртӧннӧҥ ажыра ууламјылары аайынча субсидиялар ла гранттар берилет.
Онойдо, ӧткӧн ӱч јылдыҥ туркунына:
– Алтай Республиканыҥ јонјӱрӱмдик-экономикалык ӧзӱминиҥ таҥынаҥ программазы аайынча Чой аймактыҥ Гусевка јуртында 200 тын саар уй тудар ферма тудулган. Бу ӱлекерди бӱдӱрерге 106 млн салковой акча чыгымдалган, ол тоодо 86 млн салковойы федерал бюджеттиҥ акчазы. Фермада иштеер 22 јер тӧзӧлгӧн. Саап алган сӱттеҥ аш-курсак бӱткӱлинче республикада эдилет;
– Чой аймактыҥ Чой јуртында «Народный» деген СПоК-то (сельскохозяйственный потребительский кооператив) сӱттеҥ аш-курсак белетеер цех ачылган. Бу ӱлекердиҥ текши баазы 29 млн салковой. Оны бӱдӱргениле 16 иштеер јер тӧзӧлгӧн;
– чыҥдый ӱрен ашты белетеер амадула «Суланыҥ ла буудайдыҥ 100 тоннага јетире ӱрен ажын ӧскӱрер ле белетеер ээлемди Кӧксуу-Оозы аймакта А. Ф. Корякинниҥ таҥынаҥ ээлеминде тӧзӧӧр» ӱлекер јӱрӱмде бӱткен. Ол бир часка 60 тонна ашты озолодо арутаар, ӱрен ашты бир часка 30 тоннадаҥ арутаар арга берет. Тургуза ӧйдӧ бу ээлемде 26 кижи иштеп јат;
– маала ажын ла картошконы корыыр јерлерди тудары «Семена Горного Алтая» деген СПоК-то бӱткен. Бу ӱлекерде Шабалин ле Улаган аймактардыҥ крес-тьян фермер 30 ээлеми ле јурт ээлем кооперативтердиҥ 250 кире пайщиктери туружат. Мында јылына ӧскӱрип турган ӱрен картошконыҥ текши кеми 430 центнер, ол Россияныҥ башка-башка јерлеринде иштеген јурт ээлем предприятиелерге садылат;
– «Майма-Молоко ТД» ООО сӱттеҥ аш-курсак белетеер ишти элбеткен ле творог ло сыр белетеер ишти јаҥырта тӧзӧгӧн. Иштеер јаҥы 7 јер тӧзӧлгӧн;
– «Абайский» СПК-га сӱттеҥ аш-курсак белетеер модуль алылган ла тургузылган, ол белетеп чыгарган сӱт курсакты 40% кӧптӧдӧр арга берген. Анайда ок иштеер 6 јер тӧзӧлгӧн;
– Алтай Республиканыҥ Кош-Агаш аймагында ээлемдер ортодогы Таркатыдагы јер сугарар системаны тудар ӱлекер бӱткен. Јер сугарган сегис фрегаттыҥ ижиниҥ шылтузында 1,5 муҥ тонна чыҥдый азырал белетелген, ол муниципал тӧзӧлмӧниҥ тыштындагы јерлердеҥ азырал ӧлӧҥди тартар кӧлӱк чыгымдарды 25% ажырага астадар арга берген;
– «Алтын Бай» јуртээлем потребительский кооперативте јерлик ӧлӧҥдӧрдӧҥ чайлар белетеер комплекс ачылган. Цех ӧлӧҥдӧрдӧҥ 15 бӱдӱм чай суузындар, эм сӱркӱштер, колло белетеген самындар, кӱделинеҥ јунунар јышкыштар ла оноҥ до ӧскӧ товарлар эдип чыгарар. «Алтын Бай» СППК јылына 7,5 тонна продукцияны белетеп чыгарарын темдектейт.
Алтай Республиканыҥ јурт ээлем министерствозы фермерлерди јӧмӧӧр лӧ јурт ээлем кооперацияны ӧскӱрер системаны тӧзӧӧр иштерди бӱдӱрет. «Акселерация субъектов МСП» деген талалык бу ӱлекер «Кичӱ ле орто аргачылык ла таҥынаҥ аргачылык баштаҥкайды јӧмӧӧри» деген эл ӱлекердиҥ бӧлӱги болуп јат. Гранттардыҥ акчазына јуртээлем техника, укту мал, ишке керектӱ јӱзӱн-башка јазалдар алылат.
«Јурт јерлердиҥ комплексный ӧзӱми» деген государстволык программаны бӱдӱрип, министерство ӧткӧн ӱч јылга конкурс талдашта текши баазы 35 млн салковойго турар 35 ӱлекерди талдап алган.
Бу программаныҥ «Јурт јерлердиҥ эмдиги бӱдӱми» деген ӱлекери аайынча Чой аймактыҥ Ускуч јуртында клуб тударга ла клубка микроавтобус аларга акча чыгарылган. Бу иштерге 39 млн салковой берилген, ол тоодо 180,0 муҥ салковой – бюджеттиҥ эмес акчазы.
Мынайда Алтай Республиканыҥ јурт ээлемин ӧскӱрер государстволык программа федерал ла республикан бюджеттердиҥ јаан кемдӱ акчазын тузаланып, јурт ээлемниҥ эдип чыгарган продукциязын кӧптӧдӧр, јуртта јаткандарды ишле јеткилдеер ле јадын-јӱрӱмин јарандырар арга берип јат.

АР-дыҥ јурт ээлем министерствозыныҥ јетиргениле