Гимнастиканыҥ «каан-абакайыла» туштажу

11.11.2022

Евгения Канаева 1990 јылдыҥ кандык айыныҥ 2-чи кӱнинде Омскто спортчы улустыҥ билезинде чыккан. Адазы грек-рим кӱреште, энези гимнастикада јарлу улус болгон. Оогош Женяны алты јаштуда художественный гимнастиканыҥ секциязына јааназы экелген. Бӱгӱнги кӱнде оныҥ ады-јолы бастыра телекейге јарлу. Евгения Олимпий ойындардыҥ эки, телекейдиҥ чемпионаттарыныҥ он јети, Европаныҥ он эки катап чемпионы. Ол Россияныҥ спортыныҥ нерелӱ узы.

Атту-чуулу спортчы бу кӱндерде сенатор Владимир Полетаевтиҥ айтырузыла Алтай Республикага келип јӱрди. Ол Горно-Алтайсктагы госуниверситетте студенттерле, баштапкы ла алтынчы таҥмалу лицейлердиҥ ӱренчиктериле тушташкан, калада спортшколдо ло Майма јуртта художественный гимнастиканыҥ секциязында болуп, анда кӧргӱзӱлӱ мастер-класстар ӧткӱрген.
Сенатор госуниверситетте ӧткӧн туштажуны ачып, «Бис Евгенияла кожо Алтай јаар бу јорыкты туку качан темдектеген болгоныс. Амадубыс бу кӱскиде бӱтти. Бӱгӱн слерге художественый гимнастикада Олимпий чемпионныҥ бийик адын эки катап адаткан сок јаҥыс спортчы Евгения Канаева айылдап келди» – деп айткан. Атту-чуулу спортчы дезе студенттердиҥ ле ӱренчиктердиҥ кӧп тоолу сурактарына каруулар берген. Ол кӱн бисте быјыл баштапкы ла катап билдирлӱ кар јааган. Је ол художественный гимнастиканыҥ «каан-абакайыныҥ» кӱӱн-санаазын ӱребеген. Туштажуда омок-јимек, ачык-јарык кӱӱндӱ спортчы јиит улусла тилди јеҥил табышкан. Олор ортодо экијандай јилбилӱ куучын-эрмек ӧткӧн. «Алтай керегинде нени айдарыгар?» деген суракка ол мындый каруу јандырган: «Алтай ап-ару, јап-јараш саҥ башка јер. Ол кижиниҥ кӱӱн-санаазын кӱйбӱредет ле кеҥидет. Мында кижиниҥ кӧкси ачылат. Мында сен арутанып, амырап јадырыҥ. Ол ийде берет. Алтай та незиле де Швейцарияга тӱҥей, је ол биске јуук ла сӱрекей кару јер».
Сенатор Владимир Полетаевле кожо Алтай Республикага баштапкы катап келип јӱрген Евгения Канаеваныҥ кӱӱн-санаазы карлу ла куйунду кӱнде шак мындый омок-седеҥ болды. Кажы ла айылчы туштажуныҥ учында јаҥжыкканы аайынча (мынаҥ озо госуниверситетте јарлу музыкант Сергей Шнуровло мындый ок туштажу база болгон) ӱредӱзин тӱгезип јаткан студенттерге ле ӱренчиктерге бойыныҥ кӱӱнземелин айдып јат. Художественный гимнастиканыҥ эки катап Олимпий чемпионы Евгения Канаева бу јаҥ-ээжини база буспады. Ол Горно-Алтайсктыҥ јииттерине: «Кажы ла кижи бӱдӱрип јаткан керегинеҥ јаҥыс ла јакшы јандыру ла сӱӱнчи алар учурлу. Јӱрӱмниҥ јолыныҥ кажы ла эбирилчигин јеҥӱлӱ ӧдӱп, оноҥ бийик једимдерге једерге амадаар керек. Баштап алган керекке чындык болоры база јаан учурлу. Кӧстӧриҥ кӱйӱп, јӱрегиҥ чагылып, ӧзӧгиҥ «оорыбаза», кӱч болор.
Бу айтканымныҥ ончозы бир учукка тизилип бириксе, шак ол тушта слерге јаркынду јеҥӱлер кыйалтазы јогынаҥ келер. Ого јаҥыс ла бӱдер керек» деген.
Оныҥ кӱӱнземелиле је канайып јӧпсинбес. Евгения эмди бойы тазыктыраачы болуп иштейт. Байлык ченемелиле, бийик узыла јиит гимнасттарла ӱлежет. Ол адазыныҥ эҥ эрке кызы болгон. Адазы дезе ого эҥ кару ада болгон (бу јолдыктардыҥ авторы оныҥ адазынаҥ, грек-рим кӱрешле телекейлик кемдӱ јаргычы Олег Канаевтеҥ, маргаандарда ас эмес интервьюлар алган). Бу спортчы ла тазыктыраачы тоолу јылдар мынаҥ кайра јӱрӱмнеҥ кенейте эрте јӱре берген.
Евгения дезе адазын эмдиге јетире јоктойт. Госуниверситетте болгон туштажуда јарлу чой кӧдӱреечи Владислав Ельдепов ол Омскто физкультураныҥ институдында Олег Канаевле бир курста канайда ӱренгени керегинде эске алынып куучындаган. Евгения ого сӱрекей сӱӱнген ле ӧкпӧӧргӧн. Кӧстӧринеҥ јаштар тоолонгон. Туштажуны бир эмеш ӧйгӧ токтодорго келишкен…
Гимнастиканыҥ «Грация» деген аҥылу школында болгон туштажуда дезе јаҥыс та тазыктыраачылар эмес, је балдардыҥ ада-энелери база турушкан. Мындый таскадулу ӱредӱ бу школдо баштапкы ла катап болгон деп темдектеер керек. Јиит гимнасттар атту-чуулу спортчыга бойлорыныҥ сыйын табыштырган ла оноҥ автограф алгандар. Сенатор дезе тазыктыраачыларды ла јиит гимнасттарды спорттыҥ бу бӱдӱмин бистиҥ тергееде ӧскӱрерине бастыра јанынаҥ јӧмӧлтӧ јетирер болуп молјонгон.
Кӱски теҥери «ойылып», Алтайга баштапкы ак кӧбӧҥ кар тӱшкен кӱнде Горно-Алтайсктагы госуниверситетте ле гимнастиканыҥ аҥылу спортшколында атту-чуулу Евгения Канаевала бат, мындый, кӧдӱриҥилӱ ле ӧкпӧӧриштӱ туштажулар ӧтти. Бу туштажуны тӧзӧгӧн сенатор Владимир Полетаевке јаҥыс ла быйан айдар керек. Ол ӱренчиктерле келер ӧйдӧ болотон туштажу јуучыл-тӧрӧлчи таскадуга учурлалар, ол тушта биске Россияныҥ Геройы айылдап келер деп айткан.

Арутай Адаров
Евгений Бутушевтиҥ ле Надежда Дмитриеваныҥ фотојуруктары

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина