Алтайдын Чолмоны

Газеттиҥ келер ӧйи јииттердеҥ камаанду

15.11.2022

– Светлана Вячеславовна, баш редактор болуп келгенигердеҥ туй ла бир јыл ӧтти. Кӧп улус Слердиҥ су-орус адыгарды угуп, эмеш чочыган да учуралдар болгон деп билерис: алтай газеттиҥ бажына орус кижи тургузылды деп. Бойыгар керегинде айдып ийзер?
– Мен Оҥдой аймактыҥ Јоло јуртында чыккам, сӧӧгим кыпчак, кыс ӧбӧкӧмлӧ Купюшева. 4-чи класста ӱренип турарымда, ол 1995 јыл болгон, бистиҥ биле Горно-Алтайск јаар кӧчкӧн. 7-чи таҥмалу алтай школды божодып, Горно-Алтайсктагы ӱредӱчилер белетеер колледжтиҥ алтай бӧлӱгинде, оноҥ университетте филология факультетте ӱренгем. 2018 јылда Новосибирскте РАНХиГС-те ӱренип, юристтиҥ специальнозын алгам.
– Иштеген јолоор кандый?
– Педколледжте ле ӱренип тура, мен «Алтайдыҥ Чолмонына» бичип баштагам. Баш редактор Т.Н. Туденева бичимелдеримди јакшы кӧрӱп, «база да бичин, кийнинде ишке аларым» деген. Оныҥ учун университетти божодып, мен «Чолмондо» иштеерим деп бек сананып алгам.
Дипломды алган ла кӱн эртенгизинде бери иштеп келдим. Культура, оноҥ јашӧскӱрим, кийнинде јондык-политикалык бӧлӱктерде корреспондент болгом, реклама бӧлӱкте иштеерге келишкен. Ол ӧйдӧ кожо Айару Тохтонова, Ай-Тана Торбокова, Эркемен Бадиков, Кымыс Колиева, Лариса Тайлошева ла оноҥ до ӧскӧ јииттер иштеген. Јаан јашту, нерелӱ журналисттердеҥ Валентина Боконоковала, Тамара Ерленбаевала, Галина Тюгайла, Михаил Тарпаковло, Александр Сельбиковло иштеер јакшынак арга келишкен.
2017 јылда, билелик айалгалардаҥ улам, Майма аймактыҥ «Сельчанка» газедине кӧчӱп, баштап корреспондент, оноҥ каруулу качы, эки јыл баш редактор болгом. Бу орус аймактыҥ редакциязында јылдар меге сӱрекей јаан ӱредӱ берген, оныҥ баш редакторы болгон О.И. Скокова јӱрӱмдик јолымда јаан болушту кижи. Тӧрт јылдыҥ туркунына ондо ченемел алынып, тӧрӧл газедиме, ӧмӧлигиме кайра јанып келдим.
– Кайра јанганар сӱрекей каруулу, тӱӱкилик учурлу ӧйгӧ келишкен эмтир.
– Эйе, газеттиҥ 100 јылын темдектеери тегин керек эмес ине. Кандый иштер ӧткӱргенис – бӱгӱнги байрамдык номерде бичилген. Мениҥ айдарга турганым: кандый да јаан керек-јаракты кижи јаҥыскан ӧткӱрип болбос. Билелик керектерде сени тӧрӧӧн-тууган кӧдӱрер. Иште – коллегаларыҥ, ӧмӧлигиҥ. Бастыра эткен баштаҥкайларысты сананзам, «Алтайдыҥ Чолмоныныҥ» ӧмӧлиги – качан да болзо нак, турумкай, иштеҥкей, алтай тили, алтай газеди учун оорып јӱрген улус. Бу улусла «разведкага» да барарга јараар. Оныҥ учун кӧп сӧс айтпайын. Сӱрекей каруулу, јаан јӱкти бийик кеминде апарарга бастыра ийде-кӱчин, кӱӱн-санаазын салган коллегаларыма алкыш-быйаным. Анчада ла јӱрӱмдик ченемелиле ӱлежип, «ай-уй» деп айдыжып-кӧрӱжип јӱрген јаан јашту коллегаларым Т. Н. Туденевага, С.К. Кыдыевага, А.М. Адаровко, А.А. Сулуковко, К.К. Пиянтиновага, Н.Б. Бельчековага, Т.У. Тохнинге.
– Јыл туркунына ӧткӱрилген кӧп керек-јарактардаҥ эҥ ле учурлузы деп кажызын аҥылаар эдигер?
– Кажызын ла. Туштажулар – кычыраачыларысла јолугып, куучын-кумый ӧткӱргенис. Кыр-бажы «Алтайдыҥ Чолмоны» – јаҥыс бистиҥ эмес, бӱткӱл Туулу Алтайыстыҥ тӱӱкизинде аҥылу башка бӱк. «Алтай Республиканыҥ печать журналистиказы» деген форум – журналисттерге керектӱ ӱредӱ-туштажу. Је эҥ јаан учурлу керек – ол 100 јылдыҥ туркунына башка-башка ӱйе журналисттердиҥ эткен ижин баалап, ӧрӧ кӧдӱрип, быјыл биске Г.И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган Государственный сыйды табыштырганы. Бу сыйдаҥ бийик сый, байла, табылбас. Оны алып, бис алтай калыктыҥ уулы Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ ады-јолын оноҥ ары бийик апарарына, эткен керектерин улалтарына база да кӧп иш ӧткӱреристи, качан да јана баспазысты айдадыс.
– Бу юбилейлик јылды бийик кеминде ӧткӱрерге анайда ок «Чолмонныҥ» чындык најылары, кычыраачылары јаан камаанын јетирген. Олорды адап ийели.
– Кычыраачыларыс јокто – бис те јок эмей. Газетке бичидип, кычырып, бойлоры бичип, редакцияга кирип турган улус кӧп.
Јыл туркунына биске јаан јӧмӧлтӧзин јетирген улус – Оҥдой аймактыҥ јааны Э.М. Текенов, ордынчызы А.С. Атаров, «АМЗА» агропарктыҥ генеральный директоры А.Н. Ялбаков, «Ростелеком», директоры С. В. Лавренюк, «Эл Алтай ГТРК», директоры Т.А. Кончева, корреспонденти А.А. Монголова, «Новости Горного Алтая» сайттыҥ редакторы Д.А. Кобзев, кожоҥчылар Арслан Абудов, Айдар Унатов, Вадим Деев ле оноҥ до ӧскӧ улус. Кан-Оозынаҥ јаан јашту Любовь Николаевна Майчикова акту кӱӱнинеҥ биске сый эдип, бир коробка А4 ак чаазындар аткарып ийген! Сакыбас јанынаҥ келген мындый сыйларга канайып сӱӱнбес! Јурт јерлердиҥ тегин ле улузы мынайда ајару эдип, телефон согуп алкап турза, ол недеҥ де баалу.
Чорос-Гуркинниҥ јондык сыйын алган башка-башка јылдардыҥ лауреаттары Болот Байрышев, Эмил Толкочеков эш-нӧкӧри Галинала, Айана Шинжина, Александр Трифонов бу јылда база да сӱӱндирдилер.
– Депутаттарла да бек колбу туттыс…
– Эйе, Эл Курултайдыҥ депутаттары спикер А.П. Кохоевтиҥ баштаҥкайыла биске газетке бичидишле, јол-јоруктарга барарга автобусла, оноҥ до ӧскӧ керектерле болуштылар. Анчада ла 100 јажысты бис эмдиги ӧйдиҥ некелтелерине келижер ремонт эдилген турада, јаҥы оргтехникала јеткилделген кыптарында, јаҥы кӧлӱктӱ уткуганыс. Мында депутаттардыҥ корпузыныҥ јаан ӱлӱӱзи.
Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели О.Л. Хорохордин 100 јылдыкты ӧткӱрерге акча-манат чыгарганынаҥ башка, ӱзеери резервтеҥ болушканын база темдектеер керек. Башкаруныҥ председатели ле оныҥ баштапкы ордынчызы Э.А. Ялбаков бистиҥ јӱсјылдыкты бойыныҥ ајарузында тудуп, тӧзӧмӧл кӱреелер ӧткӱрип, сӱреен тыҥ јӧмӧгӧн. Оныла коштой министрлер А.Г. Суминге, О.Ю. Антарадоновага, О.С. Саврасовага, комитеттердиҥ председательдери Л.С. Варванецке, Н.П. Антарадоновага, А.А. Кудановко быйан.
– «Алтайдыҥ Чолмоныныҥ» бӱгӱнги кӱнде курч деген сурактарына не кирет?
– Эҥ ле озо — ишјал. Бистиҥ ишчилер патриоттор ине: алтай тилин чеберлеп корыыр, культуразын кӧдӱрер, тӱӱкизин тӧкпӧй-чачпай бичиир сӱрекей јаан иштиҥ кӧп сабазын акту кӱӱнистеҥ, ишјал јогынаҥ ла апарадыс деп айдарга јараар. Ишјалды кӧдӱрерге учредительдерисле кыскачак да болзо алтамдарды эдип ле јадыс. Бу суракла колбой јиит улус журналистикага келбей јат. Јиит кадрлар керек, газеттиҥ келер ӧйи бӱгӱнги јиит ӱйедеҥ камаанду ине.
Јыл туркунына аймактарла, јурттарла јӱрӱп, бис кӧп улусла тушташтыс, куучындаштыс. Газетти эмдиги улус кычырбайт дегени — јастыра. Улус бичидер, кычырар кӱӱндӱ, је јурт јеезелерде почтаныҥ бӧлӱктери бӧктӧлип јат. Бӱгӱнги кӱнде Оҥдой, Майма, Шабалин аймактарда айалга кӱч. Кан-Оозы аймак тургуза ӧйдӧ эмеш чыдажат, је ондо до почтаныҥ бӧлӱктери јоголор деген чочыду бар.
Оноҥ «Россияныҥ Почтазыныҥ» тарифтери сӱрекей бийик, каталожный баа газеттиҥ бойыныҥ баазынаҥ эки катапка кӧп. «Почтаныҥ» башкараачыларыла ӧткӱрген куучын-эрмектерде тургуза ӧйдӧ сӱӱнгедий ле турулта јок. Оныҥ да учун тираж астаганы ол.
– Келер ӧйгӧ кандый амадулар тургузадыгар?
– Келер јыл база ла юбилейлик – јашӧскӱримниҥ «Јылдыстык» газединиҥ баштапкы номери чыкканынаҥ 20 јыл болор. Ого учурлай, келер јылда јашӧскӱрим политикага јаан ајару эдер деп сананадым. Кычыраачылар ортодо јииттердиҥ тоозын кӧптӧдӧр, ишке јиит кадрлар алар керек. Је бу ла ок ӧйдӧ газедистиҥ бажында турган Иван Алагызов, Алексей Сабашкин, Николай Параев, Иван Шодоев ле оноҥ до ӧскӧ улустыҥ ады-јолдоры биске качан да болзо ӱргӱлјик болор.

Эмина Кудачина куучындашкан