Алтайдын Чолмоны

Ӱйелер колбузын керелеген байрамыс

18.11.2022

«Алтайдыҥ Чолмоны» (ол ӧйдӧ «Кызыл Солын Табыш») газеттиҥ баштапкы номериниҥ чыккан, кӱчӱрген айдыҥ 15-чи кӱнинде јаан кӧдӱриҥи ӧтти. Ол газеттиҥ редакциязыныҥ јарлаган конкурстарыныҥ јеҥӱчилдерине кайралдар табыштырарына учурлалган. Бу кӱнде редакцияга кӧп айылчылар – јеҥӱчилдер, ада-энелер келип, мактулу ла оморкодулу сӧстӧр угуп, сыйлар, дипломдор алдылар.

Туштажу мындый сӧстӧрдӧҥ башталды: «Јакшылыкту кӱнле, кару балдар, јииттер, ада-энелер, ӱредӱчилер ле айылчылар — бистиҥ кычыраачыларыс! Слер ончогор билер болбойоор, алтай калыктыҥ тӧрӧл тилиле чыгып турган «Алтайдыҥ Чолмоны» газедиске шак ла бу кӱчӱрген айдыҥ 15-чи кӱнинде 100 јылдыгы кирип јат. Бу јӱс јылдыҥ туркунына оныҥ бӱктеринде мында отурган кажы ла кижиниҥ тӧрӧӧндӧри эмезе таныштары, тӧрӧл јурты, карган энези эмезе нӧкӧри керегинде кыйалтазы јогынаҥ бичилген эмей…».
Оноҥ ары јуулгандар газеттиҥ бичимелдери, учуры ла тӱӱкизи керегинде видеороликти кӧрдилер.
Газеттиҥ ишчилери мындый јаан юбилейлӱ ажу ашканыла колбой, алтай калыгыстыҥ келер ӱйези болуп турган балдар, јииттер ортодо ӱч конкурс јарлаган.
Бу учурлу кӱнде олордыҥ турулталары јарлалып, кайралдар табыштырылды. Онойып, јеҥӱчилдер «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ байлык тӱӱкизиниҥ учурлу бӱгине кирип калды деп айтсабыс, јастыра болбос.

Мӧҥӱн каламдулар

Конкурстарды эзедип ийели. 12 јаштаҥ ӧрӧ балдарга ла 35 јашка јетире јииттерге јарлалган «Мӧҥӱн калам» деген конкурска республиканыҥ башка-башка толуктарында јаткан јииттеристеҥ 21 бичимел келген. Эҥ ле кӧп иштер бу номинацияда болгоны сӱӱндирет.
Туружаачылар бойыныҥ бичимелдеринде тӧрӧӧн-туугандарыныҥ салымын, јаткан јериниҥ тӱӱкизин, јиит јӱректерин ӧйкӧгӧн сурактарын бичиген. Јашӧскӱримис алтай литератураны, албатыныҥ оос чӱмдемелдерин, јаҥжыгуларын јакшы билери сӱӱнчилӱ. Олор эмдиги чочыдулу айалгаларды оҥдоп, Тӧрӧлиниҥ салымын сананып турганы база оморкоткон.
Тоомјылу јаргы-жюриниҥ турчылары Алтай Республиканыҥ нерелӱ журналисти, бичиичи Нина Бельчекова, газеттиҥ корреспонденти Эмина Кудачина, корректоры Сурия Санакова ла менеджери Виктория Бадакина «Мӧҥӱн калам» конкурска келген ончо бичимелдерди кычырып, шӱӱжип, эҥ артыктарын талдаган. Бу конкурстыҥ јеҥӱчилдерин кайралдаар кӱндӱлӱ молју «АЧ» газеттиҥ баш редакторы Светлана Вячеславовна Трияновага берилди.
– Јакшылар, кару балдар, кӱндӱлӱ ада-энелер, газеттиҥ најылары! Бодозоор до, бистиҥ газеттиҥ эҥ баштапкы номери бӱдӱн бир чак кайра ак-јарыкка чыгып баштаган, эртен дезе ол тӱӱкизиниҥ экинчи чагына ууланар.
Тӧрӧл газедистиҥ јаан учурлу юбилейлик јылында јарлалган конкурстарда эрчимдӱ турушканыгар учун јаан быйан! Бис слердиҥ конкурска аткарган иштеригерди сонуркап кычырдыс, јакшы сыйлар берерге амададыс. Тӧрӧл газедигерле колбугарды мынаҥ да ары ӱспезигер деп тыҥ иженип турубыс. Биске јуртыгардыҥ, ӱренген школыгардыҥ солундары, тӱӱкизи керегинде, тӧрӧӧн-туугандараардыҥ, ада-энегердиҥ јӱрӱми, ижи-тожы керегинде бичигер, газетке ийигер. Айса болзо, слер келер ӧйдӧ јайалталу корреспонденттер, журналисттер болуп чыдаарыгар.
С. В. Триянова оноҥ ары јеҥӱчилдерге дипломдор, сыйлар табыштырды. Балдардыҥ конкурстарыныҥ јеҥӱчилдерине баалу-чуулу кӱӱ угар эдимдер, ол тоодо портативный колонкалар, аудиосистема ла ӧскӧлӧри де сыйлалганын темдектеер керек.
1-кы ууламјыда (12-16 јашту балдар ортодо). 1 јерде — Бадыкина Кристина (Чибилӱ); 2 јерде — Быйбыева Керчене (Мӧндӱр-Соккон); 3 јерде — Суразов Айатхан (Мукур-Таркаты). 2-чи ууламјыда (17-23 јашту јииттер ортодо). 1 јерде — Толоева Торколой (Экинур). 3-чи ууламјыда. 1 јерде — Пушкунов Айдыс (Тошоҥты); 2 јерде — Тельденов Ай-Солон (Белтир); 3 јерде — Диятова Ижена (Кӧкӧрӱ).

Чӧрчӧктӧрдиҥ «Куулгазын каалгазы»

Газеттиҥ редакциязыныҥ «Башпарактыҥ» кычыраачылары, авторлоры ортодо јарлаган конкурстарына 100-теҥ кӧп самара келгени оморкодулу болды. Чӧрчӧктӧр ончозы сӱрекей јилбилӱ. Жюриниҥ турчылары олорды кычырып, башка-башка куулгазын телекейлерге барып, солун геройлорло таныштылар. Олор газеттиҥ оогош кычыраачыларыныҥ тапкырын, јайалталу ла иштеҥкей болгонын кайкадылар, сӱӱндилер.
Чӧрчӧктӧрдиҥ «Куулгазын каалга» конкурсында јеҥӱчилдерди кайралдаарга сӧс Алтай Республиканыҥ билим ле ӱредӱлик министерствозыныҥ баш специалисти Анжела Борисовна Чендековага берилди. Ол балдарды конкурстарда эрчимдӱ ле кӱӱнзеп турушкандары учун уткуды. «Кандый ла јылдарда тӧрӧл тилиле бичинген кӧп балдар баштапкы бичимелдерин «Алтайдыҥ Чолмоны» газетте јарлаган эмей. Баштапкы бичигени окылу јарлалза, кандый јаан сӱӱнчи ле оморкоду эди! Газетке бичиирин улалтыгар ла, чӱмдегер ле, кару балдар!» – деп, Анжела Борисовна айдып, јеҥӱчилдерди кайралдады.
1 јерде — Ябыков Илья (Горно-Алтайск); 2 јерде — Баданова Байару (Моты-Оозы); 3 јерде — Кыныева Екатерина (Горно-Алтайск)
«Алтайдыҥ Чолмоны» газет оогош болчомдорго баалу-чуулу кӱӱлик сыйлар садып алган. Онойдо ок Чӱмдӱ бичик кепке базар «Алтын-Туу» тураныҥ генеральный директоры Татьяна Николаевна Туденева бичиктер, балдардыҥ «Солоҥы» журналыныҥ јурукчызы Чейнеш Николаевна Барсукова сыйга Башпарак наадайлар бергендер.

Солоҥыныҥ ӧҥдӧриниҥ јажыттары

Кайралдар табыштырар кӧдӱриҥи оноҥ ары улалды.
Јуруктардыҥ «Јакшыга экелген учурал» деген конкурсы тергеебистиҥ балдары јалакай јӱректӱ, тындуларга ла ар-бӱткенге килеҥкей болгонын база катап кӧргӱсти. Солоҥыныҥ ончо ӧҥдӧриле кееркедилген чӱмдӱ, јараш јуруктар ортодо эҥ артыктарын талдаарга јеҥил эмес иш болгон. Је андый да болзо, оны орооныстыҥ Јурукчылар биригӱзиниҥ турчызы, јурукчы Айсулу Модорова, Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган јондык сыйдыҥ лауреады, јарлу фотосогоочы Евгений Бутушев ле газеттиҥ ченемелдӱ дизайнери Алена Тадышева каруулу бӱдӱрип, јеҥӱчилдерди адаган. Олорды кайралдаар кӱндӱлӱ молју «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ фотокорреспонденти, Евгений Николаевич Бутушевке берилди. Јиит јурукчылар ортодо конкурстыҥ мындый јеҥӱчилдерине база ла кӱӱ угар эдимдер табыштырылды.

1 јерде — Такачакова Элина (Горно-Алтайск); 2 јерде — Санакова Карлагаш (Кулады); 3 јерде — Епитова Эзенай (Кырлык).
Оноҥ ары сӧс балдарын конкурстарда туружарына баштаган, јӧмӧгӧн ада-энелерге берилди. «Мӧҥӱн калам» конкурста ӱчинчи јер алган Диятова Иженаныҥ энези, алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи быйанду сӧзин айдып, тӧрӧл газетке јаан једимдер кӱӱнзеди.
Газеттиҥ ишчилери јиит кычыраачыларына кӱӱнземелдерин база катап айттылар: «Алтай јеристе чӱмдеер, јуранар јайалталу, јилбиркек балдар бары сӱрекей сӱӱнчилӱ ле иженчилӱ. Јилбӱлеригерди таштабай, мынаҥ да ары тӧрӧл газедигерге солун бичимелдерлӱ, кееркемјилӱ јуруктарлу самаралар бичип туругар. Бис слерге база да солун конкурстар, ӱлекерлер сананып табарыс деп сӧзисти бередис. Келер самараларга, туштажуларга јетире эзен болзын, балдар!»

Јурткорлор, каламыгар курч болзын!

«Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ редакциязы, 100 јылдыгыла колбой, јаан улустыҥ, кычыраачыларыныҥ ортодо база конкурс јарлаган. Ол «Алтайдыҥ Чолмоны мениҥ салымымда» деп адалган. Газеттиҥ тӧзӧлгӧн ӧйине, кӱчӱрген айдыҥ 15-чи кӱнине јетпей, бастыра иштерди редакцияныҥ ишчилеринеҥ турган жюри кычырып, шӱӱжип койгон.
Кычыраачылар ла журналисттер ортодо «Алтайдыҥ Чолмоны» мениҥ салымымда» деген конкурска келген бичимелдер газеттиҥ бӱгинде ончозы чыккан. Бу конкурска кычыраачылардаҥ, ол тоодо газеттиҥ эрчимдӱ јурткорлорынаҥ он беш бичимел иш келген. Журналисттердеҥ ондо Алтай Республиканыҥ нерелӱ журналисти Тамара Тимофеевна Ерленбаева-Тулаева газеттиҥ редакциязында ижи-тожы, коллегалары керегинде бичимелиле турушкан. Онойдо ок Алексей Лучниковтыҥ конкурска орус тилле бичиген статьязы «Родникте» јарлалган.
Ончо иштерди газеттиҥ тоомјылу жюризи кӧргӧн, шӱӱшкен. Жюриде баш редактор С. В. Триянова, Н. Б. Бельчекова, А. А. Сулуков, С. М. Санакова иштеген. Кажы ла турчы конкурска келген бичимелдердиҥ јараганын ла авторлорын адап, јакшы јанын темдектеп, шӱӱжӱге чыгарган.
Жюриниҥ ижиниҥ турултазында «Алтайдыҥ Чолмоны» мениҥ салымымда» конкурстыҥ јеҥӱчилдери темдектелген:
1-кы јерде – Валентина Петровна Канарина-Тутнанова (Кызыл-Ӧзӧк јурттаҥ); 2-чи јерде – Зоя Казакпаевна Кокулекова (Кайырлык јурттаҥ); 3-чи јерде – Раиса Кирилловна Казакпаева (Шабалиннеҥ) ла Галина Николаевна Кестелева (Јабаганнаҥ).
Јеҥӱчилдерге сый-акчаны ла дипломдорды газеттиҥ баш редакторы табыштырды. Ол газеттиҥ алдынаҥ бери јурткорлоры болуп турган, конкурста кӱӱнзеп турушкан јеҥӱчилдерге јаан быйанын айдып, курч каламы мокорбозын, мынаҥ да ары јилбилӱ статьяларын, чӱмдемелдерин бичип, газетке аткарып турзын деп кӱӱнзеди. Ол онойдо ок журналисттердеҥ турушкан Тамара Ерленбаевага, газеттиҥ озодоҥ бери јурткорлоры Тана Тоеновага, Любовь Майчиковага, Раиса Темеевага, Роза Сулинага, Николай Малчиновко, онойдо ок Светлана Попошевага, Кӱнель Тахтаевага, Алексей Лучниковко јилбиркедиштӱ сый-акча табыштырылар деп јарлады.
Кайралдаштардыҥ кӱнинде «Туулу Алтай» ВГТРК-ныҥ «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ юбилейиле колбулу ӧткӧн бастыра керектерде туружып, телекӧрӱде элбеде кӧргӱскен ишчилери Аруна Монголовага, Ойгор Сыевке, Амыр Елкачиновко, онойдо ок башкараачызы Татьяна Кончевага база сыйлар берилди.
Јеҥӱчилдерге уткуулду сӧзиле журналист Нина Бельчекова баштанып, узактаҥ бери газеттиҥ антыгарлу најыларына, эрчимдӱ јурткорлорына конкурста турушканы учун јаан быйанын айтты. Ол Зоя Кокулекованыҥ бичимелдери, ол тоодо јакшынак алтай тилдӱ ӱлгерлери газеттиҥ бӱктеринде улайын чыгат деди. Газеттиҥ алдындагы конкурстарында Кан-Оозы аймактыҥ Экинур јуртынаҥ кӧп јурткорлор туружатанын эске алынып, бу да конкурста Экинурдаҥ Раиса Амыровна Темеева ла Тана Айачиновна Тоенова турушканын айтты. Тана Тоенова бичимелинде Экинур јурттыҥ Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачылары болгон јурткорлордоҥ ала бери ӧйдиҥ јуртколорын адап салганы солун болгонын темдектеген. Роза Васильевна Сулина, бастыра ӱредӱчилер ок чылап, газетте чыккан тӱӱкилик учурлу, калыктыҥ чӱм-јаҥдары, методикалык, психологиялык ууламјылу бичимелдерди кезип, папкаларга јууп, ӱредӱ ле таскамал ижинде тузаланып турганы керегинде јакшы бичигенин айтты. Ол онойдо ок газетке јаш ӱйе ас бичип турганына ајару эдип, јурткорлорго бала-баркаларын газетке статьялар, чӱмдемелдер бичидерине темиктирзин деп баштанды. «Слердиҥ ада-энелереер ӧткӧн чактыҥ 30-50 јылдарында газедин бичидип, слерди кычырарына, оноҥ ого бичиирине ӱреткен. Эмди бала-баркагарды газетти тоорына, оны кычырарына ла ого бичиирине слер ӱредигер» – деп, бичиичи адакыда баштанды.
Кайралдаткан улустаҥ удура сӧзин јаан јашту јурткор Бинолдо Уйатович Карулов, Раиса Кирилловна Казакпаева, Зоя Казакпаевна Кокулекова ла Валентина Петровна Канарина айттылар. Р. К. Казакпаева туку 60-чы јылдыҥ газедин кӧргӱсти, бойыныҥ кепке баскан бичигин сыйлады.
Онойып газеттиҥ 100 јылдыгына учурлалган база бир кӧдӱриҥилӱ туштажу тӱгенди. Экинчи јӱсјылдыкка јолын баштаган газедистиҥ најылары, јурткорлоры, јӧмӧӧчилери мынаҥ да кӧптӧӧр, ого иштеерге јаҥы ӱйе улус келер деп иженип турубыс!

Нина Бельчекова
Евгений Бутушевтиҥ фотојуруктары