Алтайдын Чолмоны

Билезиниҥ «керебин» чеберлеп

25.11.2022

Эне… Оогош то тужыҥда, јаанап, бойыҥ билелӱ јаткаҥда да эҥ јылу, эҥ кару, эҥ баалу кижи…

«Энедеҥ јаан неме јок», «Энемниҥ айтканы ӱзе чын болгонын јӱрӱмимде кӧрӱп-билип јӱредим. Мени јаантайын оҥдоп јӱрген кижи…», «Эмдиге јетире јӧмӧп, болужып јӱрет…» Айсура ла Артем Чепконаковтор бойыныҥ энелери керегинде мынайда айдат.
Ӱч балалу јиит бу биле Горно-Алтайскта јуртайт. Артем Абаканда кӱӱлик колледжти ӱренип божоткон кӱӱчи кижи, тургуза ӧйдӧ алтай ойноткыларды: топшуурды, икилини, шоорды эткен ус. Айсура – кӧкчи, алтай кеп-кийим кӧктӧйт. Кызычактарыныҥ јааны Василина школдо ӱренет, оогошторы Сурайа ла Артемида балдардыҥ садына јӱрет.
Узанар, кӧктӧнӧр ижин Айсура ла Артем билелӱ болуп баштаганы солун. Баштаган да эмес, кӧндӱктирген дезе, чын болор. Нениҥ учун дезе бу јайаанга јилбӱ олордыҥ ӧзӧгинде јаантайын болгон. Је јӱк кожо јуртап, бой-бойын јӧмӧп, оҥдожып, болужып, олор узанар-кӧктӧнӧр иштиҥ јолына чыккан. «Мениҥ чыккан кӱниме Айсураныҥ эткен, мени эҥ тыҥ сӱӱндирген сыйы, билерер бе, не болгон? «Болгарка», база бир катап узанар бычактар сыйлаган. Бу садып аларга амадаган, сананган, је кол бо, арга ба јетпей ле турган эдимдер болгон ине. Алтай кӱӱлик ойноткылар эдип баштаарына бу јаан болуш болгон. Мынаҥ озо мен кайда ла иштеген инем: школдо до, клубта да, театрда да, бир ӧйдӧ магазинде де. Айла, калганчызы эҥ јаан ишјалду јер болгон. Эмди «самозанятый» деген кижи болорым, бойымныҥ алдыма иштеп јадым…» – деп, Артем куучындайт.
Айсура Горно-Алтайсктыҥ проф- техучилищезинде кӧктӧнӧргӧ бир јыл ӱренген, је бу ого јилбилӱ болотон иш, акча иштеп алатан арга деп ол ӧйлӧрдӧ сананбаган. «Алтай кеп кӧктӧӧргӧ мени Лина Валерьевна Модорова ӱреткен. Бу кижиге јаан быйанду јӱредим – деп, ол айдат. – Быјыл јастаҥ ала кӧнӱ кӧктӧнип баштадым. Оноҥ озо бош то јок болгон, балдар оогош. Декретте отурала, тырмактар јазаарга ӱренип алгам. Бу да иште клиенттерим бар. Иштеп алган акчабыс билебиске једип јат. Тура тударга ада-энебис болушкан, эмди де болужып јат…».
Јиит биле Горно-Алтайсктыҥ «Афган» микрорайонында туткан туразына ӱч јыл мынаҥ озо кӧчкӧн. Бӱдӱре тудатан, јазайтан иштер эмди де бар деп, олор айдат. Је јадар јер бар, туразыныҥ ичи эптӱ, јылу, бойлорына да, балдарга да јер једип јат. Јурт јерле тӱҥейлезе, калада јадарга јеҥил деп, олор айдат. Јалкуурбаган кижи кандый бир ишти таап ла алар. Балдарды да кала јерде ӱредип чыдадарга аргалар, јуртка кӧрӧ, артык. Кӧп балдарлу биле деп, государстволык болуш билеге база билдирлӱ јӧмӧлтӧ. Олор бойлоры да колын бош салбай, балдарын чыдадып, иште јаҥыны ченеп, ӱренип, јакшы-јаманды кӧдӱрижип, билезиниҥ «керебин» јӱрӱмниҥ талайыла чебер апарадылар.
«Биледе эҥ ле учурлузы, байла, бой-бойына бӱткени, оҥдошконы, болушканы. Бой-бойына карузып јӱргени. Бу ла болзо – ончозы јакшы болор» – Айсура ла Артем Чепконаковтордыҥ бу кӱӱни оҥбой-ӧчпӧй, билезин корып јӱргей.

Светлана Кыдыева