Алтайдын Чолмоны

Тӧрӧлин корулаары агару керек

25.11.2022

Кӱчӱрген айдыҥ 18-чи кӱнинде Улаган аймактагы Саратан јуртта Украинадагы јуу-согушта јеҥ јастанып јыгылган јерлежис Кара Бойдоевтиҥ эземине учурлалган мемориал досконыҥ ачылтазы ӧтти. Анайда ок ол кӱн грек-рим кӱрешле јалтанбас јуучылга учурлалган республикан кеминде маргаандар кӧп тоолу спортчыларды јууды.

Школдыҥ туразыныҥ тышты јанында тургузылган мемориал досконыҥ кӧдӱриҥизинде Саратан јурттыҥ эл-јоны, јашӧскӱрим, балдар јуулыштылар. Јурт јеезениҥ јааны А. К. Акчинниҥ темдектегениле, тургуза ӧйдӧ Украинада ӧдӱп турган јуу-согушта јурттаҥ текши 21 кижи туружат. «Тӧрӧлин корулаары агару керек. Фашизм, нацизм јок болзын деп, ончо албаты туруп чыккан. Бистиҥ ыраак ла кичинек јуртыбыстаҥ эр киндиктӱлер контрактла, бойыныҥ кӱӱниле, ол эмезе мобилизация, ижи аайынча бу аҥылу операцияда турушкылайт. Олордыҥ ортозында шыркалаткан да учуралдар ас эмес. Кажы ла биледе бу санааркашту, карыкчалду айалга. Бала-барканыҥ, келер ӱйениҥ амыр-энчӱзи учун бистиҥ уулдар јӱрӱмин де кысканбай јат. Алтай јеристиҥ ырызы тартып, јерлештерис эзен-амыр јанып келзин деп, бис ончобыс сакыйдыс. Карыкчалду учуралдар бисте болбозын.
Јерлежис Кара Константинович Бойдоев јуучыл болгон. Ол ижи аайынча кӧп јолдор ӧткӧн. Бу аҥылу операцияда туружып, јуу-согушта јеҥ јастанып, ортобыстаҥ јӱре берген. Бис оныҥ адын эзедип, ундыбай јӱрер учурлу» — деп, ол айтты.
Кара Бойдоевтиҥ эјези Сынару Константиновна Темдекова Јазулу јурттыҥ эл-јонына, тӧрӧӧн-туугандарга болуш јетиргени учун быйанын айткан: «Азырап, чыдадып алган карындажым меге, бойымныҥ ла баламдый, кару ла эрке болуп јажына артып калар. Бойым Јазулу јуртта јададым. Ачу-коронды ӱлежип, болужып-јӧмӧшкӧн ончо јерлештериме, тӧрӧӧндӧргӧ — алкыш быйаным».
Бу карыкчалду кӱнде Улу-Каан алтайдыҥ чындык уулын эске алынып ийектер.
Кара Константинович 1993 јылдыҥ тулаан айыныҥ 8-чи кӱнинде чыккан. Энези тӧрт балазын јаҥыскан чыдадып азыраган. Эркелеткен энези ак-јарыктаҥ јӱре берерде, јаан эјези Сынару Константиновна карындаш-сыйындарын таштабай, эр кемине јетире чыдаткан. Кара дезе Саратанныҥ школын ӱренип божодоло, Маймадагы СПТУ-49-ка ӱренерге кирген. Ӱредӱге јӱткиген јиит училищедеҥ эки специальность алып чыккан.
Черӱге барар јажы једерде, ол Владивосток јаар черӱчил молјузын бӱдӱрерге барган. Орус ортолыкта турган «Холуай» деп спецназта служба ӧткӧн. Јарым јылдыҥ бажынаҥ контракт тургузып, черӱде артып калган. Ӱч јыл черӱчил службаныҥ кийнинде ол Рязаньдагы черӱниҥ генералы В. Ф. Маргеловтыҥ адыла адалган гвардейский бийик ӱредӱлӱ кейдеги-десантный училищеге ӱредӱге кирген. 2018 јылда дипломды колго алып, Новосибирский областьта јуучыл частьтыҥ кайу ӧткӱрер бӧлӱгиниҥ командириниҥ ордынчызы болуп службазын ӧткӧн. Јӱзӱн-башка јакылталар бӱдӱрип, кайда ла јӱрерге келишкен. Бу да учуралда оны Украинага Таджикистаннаҥ ийгендер.
Кара Константинович бала туштаҥ ала спортты сӱӱген. Ол школдо болуп турган керек-јарактарда јаантайын эрчимдӱ туружатан. Бойыныҥ тӧрӧӧндӧрине акту кӱӱнинеҥ болужарга ла турар. Черӱде служба ӧдӱп тура, ол спорт маргаандарда туружып, јеҥӱлӱ јерлерге чыгатан. Јалтанбас баатырыс одус јашка јетпей, јеҥ јастанып јыгылды. Оныҥ нерези, ады-јолы эл-јон ортодо јажына артар.
Грек-рим кӱрешчилер бойлорыныҥ маргаанын спортты сӱӱген јуучыл К. Бойдоевке учурладылар. 2006-2014 јылдарда чыккан уулчактар бойлорыныҥ бескелеринде кӱрежип, кӧрӧӧчилерге јилбилӱ ле кызу маргаандар сыйладылар.
Јеҥӱчилдердиҥ ады-јолдорын адабаска болбос. 2013-2014 јылдардыҥ балдары ортодо баштапкы јерде — Тойлонов Оскар (Чибит), Монголов Эрнес (Кош-Агаш), Тудаев Чингиз (Кош-Агаш), Чоков Алексей (Улаган), Болтоков Темирей (Кош-Агаш). Экинчи јерди Бойдоев Александр (Саратан), Тельденов Эмиль (Чибилӱ), Байрамов Саян (Кош-Агаш), Белешев Эрмен (Саратан), Чоков Юрий (Улаган) алдылар. Ӱчинчи јерде Топчин Амир (Чибилӱ), Токоеков Владислав (Улаган), Кочеев Андрей (Саратан), Акимов Дамир (Улаган), Шевцов Иван (Чибилӱ), Баданов Суркун (Кош-Агаш), Токарев Александр (Акташ), Кензин Арчын (Улаган), Токоеков Мерген (Чибилӱ), Тельбеков Демучин (Кош-Агаш) болдылар.
2011-2012 јылдардыҥ кӱрешчилери јеҥӱлӱ јерлерди мынайда ӱлештилер. Баштапкы јерде — Чуу Шамиль (Улаган), Жданов Илья (Акташ), Еремеев Ренат (Кош-Агаш), Дидруков Саян (Оҥдой), Куюков Артур (Улаган). Экинчи јерде — Сертеков Айастан (Паспарты), Белеев Максим (Улаган), Кыйбанов Денис (Паспарты), Табулгин Иженер (Чибилӱ), Калкин Радмир (Улаган). Ӱчинчи јерде — Яковлев Семен (Акташ), Яковлев Степан (Акташ), Тымыев Тахир (Саратан), Ультариков Сурлан (Кош-Агаш), Тепуков Айнат (Оҥдой), Чоков Виктор (Улаган), Павлов Шуну (Кош-Агаш), Арыкпаев Арунат (Кош-Агаш), Бадыков Расул (Паспарты), Бадыков Артур (Паспарты).
2008-2010 јылдардыҥ уулчактары ортодо баштапкы јерде — Казатов Кирилл (Кош-Агаш), Чейнин Аргымай (Саратан), Калкин Алан (Улаган), Чейнин Айтемир (Саратан), Калкин Сергей (Улаган), Хряков Данил (Чибит). Экинчи јерде — Натов Караҥ (Улаган), Ультариков Эзен (Кош-Агаш), Керексибесов Эзен (Кош-Агаш), Башпаков Айат (Оҥдой), Копашников Михаил (Майма), Кужаков Кирилл (Чибит), Термишев Владислав (Чибит), Тадыров Дмитрий (Кош-Агаш). Ӱчинчи јерде — Иродов Роман (Майма), Бабыков Александр (Оҥдой), Урматов Адар (Оҥдой), Кымындынов Ратмир (Улаган), Елеков Дмитрий (Улаган), Алмадаков Юрий (Чибит), Баданов Сурлан (Кош-Агаш), Балакин Айабас (Оҥдой), Ультуркеев Амурат (Улаган), Белеев Леонид (Улаган), Кензин Шуну (Саратан), Тадышев Владимир (Саратан).
2006-2007 јылдардыҥ спортчылары ортодо баштапкы јерге Санин Юлиан (Улаган), экинчи јерге Тадыров Дмитрий (Кош-Агаш) чыккан ла ӱчинчи јерде Топчин Ижен (Паспарты), Насиров Асим (Майма) болдылар. Маргаандарды ӧткӱрерине болушкан балдардыҥ спорттыҥ Улагандагы сургалына Бойдоевтердиҥ билелери алкыш-быйанын јетирет.
Амыр-энчӱ учун јуу-согушта бойыныҥ јӱрӱмин кысканбай берген Алтайдыҥ чындык уулы Кара Бойдоев РФ-тыҥ президентиниҥ Јакааны аайынча Јалтанбастыҥ ордениле (Орден мужества) кайралдаткан. Кайрал тӧрӧӧндӧрине табыштырылган. Ат-нерелӱ јуучылдыҥ эземине учурлалган керек-јарактарды школдордо ӱренчиктер улалтып, оныҥ ады-јолы эл-јон ортодо ундылбай, јажына артар.

Хамида ТОЛТОКОВА