Албатыныҥ устарыныҥ конгресси ӧткӧн

20.12.2022

Албатыныҥ художественный узаныштарыныҥ бӧлӱгинде 2022 јылда ӧткӧн керек-јарактардыҥ адакы форумы болгон Устардыҥ V конгрессиниҥ ачылтазында АР-дыҥ башчызы Олег Хорохордин турушкан.

Конгресстиҥ ижинде РФ-тыҥ промышленность ло саду аайынча министриниҥ ордынчызы Гульназ Кадырова, Россияныҥ 21 тергеезинеҥ јондык организациялардыҥ, профессионал ла экспертный биригӱлердиҥ чыгартулу улузы, ремесленниктер ле албатыныҥ јайаандыгыныҥ устары турушты. Конгресстиҥ тӧзӧӧчилери — РФ-тыҥ промышленность ло саду аайынча министерствозы ла АР-дыҥ башкарузы.
Олег Хорохордин бойыныҥ уткуулду сӧзинде мынайда айткан: «Бистиҥ ар-бӱткенниҥ байлыктарына тӧзӧлгӧлӧнип, бис экономиканыҥ ӧзӱми, культураныҥ ла национальный аҥылаш ла айландыра ар-бӱткенге чебер болоры ортодо айалга јарамыкту болорына ајару эдер учурлу. Јайаандык (креативный) индустрияныҥ ӧзӱми туризмле колбулу тергеениҥ ӧзӱминиҥ тӧзӧлгӧзи болуп јат.

Јайаандык индустрияныҥ ӧзӱми культураныҥ ла тӱӱкиниҥ энчилигиниҥ байлыгына ла башка-башка бӱдӱмдерине тӧзӧлгӧлӧнип јат. Алтай Республикада албатыныҥ узаныштарыныҥ тӧс ууламјылары — кийистеҥ, той балкаштаҥ, теренеҥ, сӧӧктӧҥ, таштаҥ, мӱӱстеҥ, темирдеҥ, агаштаҥ эдимдер эдери, албатыныҥ кийим-тудумын ла наадайлар кӧктӧӧри ле белетеери.
«Тергееде јайаандык индустрияларда оогош ло орто аргачылыктыҥ 325 субъекти иштейт — онызы регистрацияны ӧткӧн бастыра ээлемдердиҥ тоозынаҥ тӧрт процент ле тергеениҥ иштеп турган эл-јонынаҥ беш процент кире, эмезе 4,5 муҥ кижи. Республикада 250-неҥ кӧп устар ла ремесленниктер, анайда ок оогош ло орто аргачылыктыҥ 114 субъекти иштейт. 2021 јылда тергееде аргачылардыҥ ла устардыҥ јети биригӱзи иштеген болзо, эмди олордыҥ тоозы тогуска јеткен» — деп, башчы темдектеген.

Устарга адылу госјӧмӧлтӧни АР-дыҥ «Мениҥ бизнезим» деп тӧс јерине кирип турган Албаты-художественный узаныштардыҥ тӧс јери јетирет. Бу тӧс јер товарларды ичкерледери, устардыҥ продукциязын садарыныҥ рыногын элбедери јанынаҥ јеткилдештер эдет, јылдыҥ ла албатыныҥ устары албатыныҥ узаныштарыныҥ россиялык јаан кӧрӱ-площадкаларында, текшироссиялык ла албатылар ортодогы кӧрӱ-јарымкаларда, албатыныҥ устарыныҥ фестивальдарында туружарын јеткилдейт.
«Бистиҥ устар јаан учурлу тергеелик байрамдардыҥ бастыразында туружат, темдектезе, Эл Ойында — анда устардыҥ бӱткӱл калачагы тӧзӧлип иштейт» — деп, башчы айткан. Оныҥ јетиргениле, быјыл тергеениҥ башкарузыныҥ јӧбиле албатыныҥ художественный узаныштарыныҥ эдимдерин эдеринде иштеп турган аргачыларды јазалдар садып аларында чыгымдарыныҥ кезигин орныктырары јанынаҥ јӧмӧӧрине субсидиялар чыгарар деп ӱзеери ээжи кийдирилген. Андый јӧмӧлтӧ-субсидиялардыҥ кеми чыгымдардыҥ 70 процентине јетире, онызы, тергеелик субсидиялар аайынча башка-башка бӱдӱмдердийине кӧрӧ, 20 процентке кӧп. Бу документ 2023 јылдыҥ чаган айыныҥ баштапкы кӱнинеҥ ала иштеп баштаар.

Анайда ок тургуза ӧйдӧ «албатыныҥ художественный узаныштарыныҥ узы» деп окылу статус берери керегинде ээжи белетелет. Ол ээжи иштиҥ бу ууламјызын элбедериниҥ ӱзеери аргазы болор.
«Алтай Республиканыҥ ӧзӱминиҥ стратегиязыныҥ аҥылузы айландыра ар-бӱткенди чеберлеп аларына ла ол ок ӧйдӧ јайаандык индустриялардыҥ ӧзӱмине, кижиниҥ республиканыҥ культурно-тӱӱкилик байлыгына тӧзӧлгӧлӧнгӧн аргазына тӧзӧлгӧлӧнӧт. Бу стратегия тергееде албатыныҥ художественный узаныштары једимдӱ ӧзӱм аларына айалгалар тӧзӧӧрине бистиҥ јилбӱлерис бар болгонын чокумдайт» — деп, тергеениҥ башкараачызы темдектеген.
Гульназ Кадырова бу бӧлӱктиҥ ӧдӱп јаткан јылдагы тӧс иш-керектери ле келер јылда болотон јӧмӧлтӧ лӧ ӧзӱм аайынча амадулар керегинде куучындаган. Оныҥ айтканыла, Росстаттыҥ јетирӱлериле болзо, бӧлӱктиҥ ижиниҥ кеми 2022 јылдыҥ башталганында 8,5 млрд салковой болгон.
«Бистиҥ амаду — бӧлӱкти ӧскӱрери, бӱгӱнги ӧй-айалга биске андый аргаларды берет. Бисте јаҥы ӱлекерлер туулат, госјӧмӧлтӧниҥ иш-керектериниҥ кеми элбейт» — деп, РФ-тыҥ промышленность ло саду аайынча министриниҥ ордынчызы айткан. Оныҥ темдектегениле, конгресске башка-башка бӧлӱктердиҥ чыгартулу улузы шӱӱлтелериле, ченемелдериле ӱлежерине, јаан учурлу сурактарды шӱӱжерине кычырылган. Конгресстиҥ уч-турулталарыла јаҥы ӱлекерлер кыйалтазы јогынаҥ тууларына иженип турум деген. Форумныҥ программазына экспертный шӱӱжӱ, резолюция тӧзӧп белетеери кийдирилгенин аҥылаган. Оныҥ уч-турулталарыла РФ-тыҥ башкарузына бӧлӱктиҥ ӧзӱми аайынча чокум шӱӱлтелерлӱ доклад эдилер.

Анайда ок конгресстиҥ туружаачыларына уткуулду сӧстӧриле Федерация Совединиҥ аграрно-аш-курсак политика ла ар-бӱткенди тузаланары аайынча комитединиҥ председателиниҥ ордынчызы Сергей Митин, сенатор Александр Карлин, издатель ле бренд-директор Мари Клэр ле ӧскӧ дӧ улус баштанган.
Кӧдӱриҥи ӧйинде РФ-тыҥ промышленность ло саду аайынча министерствозыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла «Жостовская фабрика декоративной росписи» ООО-ныҥ гендиректоры Андрей Климачев, «Палехтиҥ јурукчыларыныҥ биригӱзи» деп производственный кооперативтиҥ председатели Светлана Широва, «Фарфор Сысерти» ООО-ныҥ директоры Альберт Кириллов, Алтай Республиканыҥ албатыныҥ художественный узаныштары аайынча «Аржан» ассоциациязыныҥ председатели Аржан Кухаев, АР-дыҥ албатыныҥ художественный узаныштарыныҥ устарыныҥ ла ремесленниктериниҥ ассоциациязыныҥ председатели Любовь Герман, АР-дыҥ албатыныҥ художественный узаныштары аайынча «Алтай кийис» деп ассоциациязыныҥ президенти Айсура Таханова кайралдаткан.

АР-дыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ Быйанду самаралары Оҥдой аймактыҥ кийистеҥ эдимдер белетеп турган узы Суркура Клешевага, Майма аймактыҥ «Ада-ӧбӧкӧлӧрдиҥ кычыртузы» деп мастерской-музейиниҥ киштиҥ терезинеҥ не-немелер кӧктӧп турган узы Юлия Наумочкинага, Алтай Республиканыҥ албатыныҥ художественный узаныштары аайынча «Алтай кийис» деп ассоциациязыныҥ ӱлекериниҥ координаторы Айсула Такинага табыштырылган.
Оноҥ устардыҥ форумы дискуссионный сессиялардыҥ јуундарыла улалган. Эки кӱнниҥ туркунына улалган керек-јарактар ӧдӧр тушта туружаачылар једимдӱ ченемелдериле ӱлешкен, бӧлӱктиҥ оноҥ арыгы ӧзӱми аайынча чокум шӱӱлтелер эткен ле јӧптӧр јараткан. Эксперттер Россияда албатыныҥ художественный узаныштарын чеберлеп ле орныктырып алары, јиит специалисттерди индустрияга тартары, јаш ӱйени культурага ла албатыныҥ јайаандыгына јууктадары, предприятиелерди јӧмӧӧр туза-јандырузы јаан эп-аргалар ла олордыҥ продукциязын ичкерледери јанынаҥ эмдиги ӧйдиҥ аргалары аайынча шӱӱжӱ-куучындар ӧткӱрген.

АР-дыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина