Алтайдын Чолмоны

Алтайыстыҥ чындык уулы

23.12.2022

Тӱгенип јаткан јылдыҥ калганчы «Јылдыстык» газедине бис П. Кучияктыҥ адыла адалган эл драма театрдыҥ бастыра јанынаҥ јайалталу, кӧп једимдери јаан актерды, кажы ла кижиге ачык-јарык кӱӱндӱ Айдар Унатовты кычырар деп шӱӱдис.

Алтай Республиканыҥ јарлу актеры элбек јетирӱлер эдер ончо эп-аргалардыҥ јаантайынгы айылчызы. Бу туштажуда бис Айдарды калганчы солундарыла ӱлешсин деп сурадыс:
— Эҥ ле јакшызынаҥ баштап ийейин. Сегис ай кайра мен тӧртинчи катап ада болдым. Сакылталу уулысты Алып деп ададыс. Ӱч эјези карындажын экчеп, биске болужын јетиргилейт.
Јаан кызым Айлана 12 јашту, јуранарын сӱӱйт. Јайаандыкка јолду болгонын ол эки јаштуда «Восхождение на Хан-Алтай» деген спектакльды бир де табыштанбай, чӧрчӧктӧбӧй учына јетире кӧргӧни де керелейт ошкош.
Аделина 9 јашту. Ол шулмус, бијелеерин јакшызынат. Кыстардыҥ оогожы—Амелия, 3 јашту, садикке јӱрет.
Бойым јаш тужымда актер болорым деп бир де сананбагам. Школдо мен самбого јӱргем, каруулу тазыктырынгам. Кийнинде Омскто физкультурниктердиҥ ӱредӱзине барар амадулу да болгом.
Је салым саҥ башка санаалу болгон ло эмди мен јарым јӱрӱмимди театрга берип салдым. Ижимди сӱӱйдим ле ӧскӧзи керегинде санаа да јок.
Калганчы эки јылда ижим аайынча солун јол-јоруктар кӧп болгон. Былтыр театрла Крымда Ялтага барып, Чеховтыҥ адыла адалган фестивальда турушканыс. Оноҥ ло ары Чечняныҥ тӧс калазы Грозныйда фестивальда «Кабай» деген спектакльды кӧргӱскенис.
Бу јылдыҥ бажында мен Москвада бир ай јӱргем. Ондо В. Мейерхольдтыҥ адыла адалган тӧс јерде тӧрт јылга улалган театрал ӱлекерди једимдӱ тӱгескенис.
Јайгыда «Тӱрк Кабай» ӧмӧ-лигимле Санкт-Петербургта экономический форум-ныҥ туружаачылары болуп, концерт кӧргӱскенис. Тӱндӱк каладаҥ кӧндӱре Нижний Новгородко једип, «Драма театрлардыҥ актерлоры кожоҥдойт» деген јаан фестивальда турушкам. База ла кӧп тоолу јаҥы таныштарлу болуп калдым. Алтайымныҥ, калыгымныҥ кеендигин албаданып, једимдӱ кӧргӱстим.
Ӱлӱрген айда театрдаҥ Иван Кукуевле кожо Монголия јерине барып, тӧрт кӱнниҥ туркунына ченемелле ӱлежер мастер-класстар берип јӱргенис. Кажы ла јол-јорук кижиге јаҥы та нени де берип јат ине. Кӧрӱм, шӱӱлте, санаалар, экпиндер — учы-учында узыҥды байыдат, учайт.
Онойдо ок Айдар бу ла эки неделе кире кайра Москвада «Оркестр вещей» деген театрал лабораторияда эрчимдӱ иштейле келген. Анда орооныстыҥ башка-башка тергеелеринеҥ келген кӱӱчи-артисттер тегин ле јадын-јӱрӱмде тудунган эдимдердеҥ: айак-казаннаҥ, полуштоптордоҥ ло ӧскӧзинеҥ кӱӱ чыгарып, классикалык кӱӱлерди ойногон.
Јайгыда театрал сезон божозо, јайалталу актер, кӱӱчи, албатылык ойноткыларла ойноор кайчы тергеебиске келген айылчыларды калык культуразыла, кеендигиле таныштырып турат.
Быјылдаҥ ала Айдар онойдо ок ӱредӱчи болор ченемел баштаган. Оны коллегазы Жанетта Тонова калада культураныҥ ла санаттыҥ
Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжтиҥ ӱренеечилерине театрал актердыҥ ижиле колбой ӱредӱ ӧткӱрзин деп кычырган.
Айдар Унатовты бис, газеттиҥ ишчилери, чындап та ачык-јарык, јалакай, качан да јок деп айтпас, кӱчи јеткенче болужарга турар јайалталу јиит деп билерис. Актер чылап ол јаантайын бедирениште ле ӱредӱде, бойыныҥ билгирлерин, узын бийиктедип ле јат. Кожо иштегендери ортодо ол јаан тоомјыда. Спектакльдарды сӱӱчилер оныҥ ойынын бис јокко до билер. Олор актердыҥ ойынынаҥ кӧстиҥ јажын да тӧккӧн, јырсылдада каткырган да, тереҥ санааларга да тӱшкен. Айлында чындык эш-нӧкӧр, кару ада.
Оноҥ келер ӧйгӧ амадулары керегинде сураарыста, Айдар бир эмеш унчукпай, улу тынып, ороондо текши айалгала колбой, ӧткӱре ичкери сананбай турганын айтты. Је андый да болзо, ол качан бирде тергеебисте театрал студия ачып, Алтайыстыҥ јайалталу балдарын мында ла ӧскӱрип, сценада ишке белетеер амадулу эмтир. Театрдыҥ келер ӱйезин таскадар керек.
Онойдо ок оныҥ шӱӱлтезиле, кай чӧрчӧктӧрлӧ эрчимдӱ иштеер керек. Олор албатыныҥ јайаандыгына јаан ла элбек јол ачар. Бу јанынаҥ Айдар якут карындаштарда Олонхоныҥ театрын темдектеп айтты. Бу јанынаҥ алтай кайчылар, кӱӱчилер ишти баштап, кӧндӱктирип апарарында алаҥзу јок.
Мындый эрчимдӱ, кӧп јол-јоруктарлу, кайнаган јайаандык јӱрӱминде кандый бир уур-кӱчтерге учураза, эмезе арый ба, оорый ба берзе, ол кичӱ тӧрӧли Алтыгы Талдуга барат. Анда кайа-таштарга чыгып, агаш аразыла базып, тӧрӧл јерине аҥданып, суузынаҥ ичип, токунап, јаҥы ийде-кӱч алынат.
Учурал келижерде, Айдар ончо тӧрӧӧн-туугандарын, јерлештерин келип јаткан Јаҥы јылла уткуп, айыл-јурттарында амыр-энчӱ болзын деп кӱӱнзейт.
Бис те, газетчилер, Айдарла оморкоп, ого ачык јолдор, јаҥы ажулар, једимдер ле јеҥӱлер кӱӱнзейдис.
Айса болзо, јаҥы 2023 јылдыҥ јакшы солундары база бу јайалталу јиит эрдиҥ адыла колбулу болор…

Эмина КУДАЧИНА