Алтайдын Чолмоны

Јаантайын кыймыгуда кыс

19.01.2023

«Јылдыстыктыҥ» бӱгӱнги айылчызы — кӱзен сӧӧктӱ Анна УЛАГАШЕВА. Ол јарлу кайчы Николай Улагашевич Улагашевтиҥ угы-тӧзинеҥ болор.

Аннаныҥ чыккан-ӧскӧн јери Майма аймактыҥ Урлу-Аспак јурты. Ол тӧрӧл јуртыныҥ школында 9-чы классты божодоло, Горно-Алтайсктыҥ педагогический колледжиниҥ физкультура бӧлӱгине ӱредӱге кирген. Анна баштапкы курста ӱренип, јеҥил атлетикала јарлу тазыктыраачы Вячеслав Ждановто тазыктырынат. Оныҥ айтканыла, спорттыҥ бу бӱдӱмиле ол 6-чы класста јилбиркеп баштаган. Ол тушта јурт, аймак, республика кеминде маргаандарда туружатан. Бу маргаандардыҥ кӧп сабазынаҥ јаантайын јеҥӱлерлӱ јанатан.

Аннаныҥ билезинде тӧрт кижи: адазы Артур Михайлович студент ӧйинде грек-рим кӱрешле, энези Надежда Степановна, школдо ӱренерде, јеҥил атлетикала тазыктырынгандар. Карындажы Антон 9-чы класста ӱренет. Ол адазыныҥ јолын талдап, база грек-рим кӱрешле тазыктырынат.
Аннаны школдо физкультурала Александр Аелдашевич Мамашев ӱреткен. 7-чи класста чанала тазыктырынып баштаган. Ол тушта јербойыныҥ эмес кижизи Урлу-Аспакка келип, балдарды чанала тазыктыратан. Анна спорттыҥ бу бӱдӱмиле 9-чы класска јетире тазыктырынган. Јеҥил атлетиканы да таштабаган.

Ол баштамы да класстарда ӱренерде, јаантайын маргаандарда туружатан. 7-чи класста аймак кеминде маргаандарда баштапкы јерлер алып баштаган. 8-чи класста ӱренип тура, јеҥил атлетикала јаан улустыҥ экинчи юношеский разрядын бӱдӱрген. 9-чы класста чанала баштапкы разрядка јеткен.
Школдо ӱренип турала, Анна республикан спартакиадада турушкан. Ол тушта оны ал-камык балдардыҥ тоозынаҥ јарлу тазыктыраачы Вячеслав Жданов аҥылап, бойына тазыктырынарга кычырган. Оныҥ да учун 9-чы классты ӱренип божодордо, Аннаныҥ алдында кайдӧӧн ӱренип барар деген сурак турбаган. Ол тӱрген ле педколледжтиҥ физкультура бӧлӱгине ӱредӱге кирген. Анайып, эмди ол педколледжте ӱренип, Вячеслав Ждановто тазыктырынат. Бойына мынаҥ ары спорттыҥ узына кандидат, оны ээчий спорттыҥ узына једер амаду тургузат. Ого једерге јаҥыс ла тыҥыда тазыктырынар керек. Анна кыска дистанцияларга јӱгӱрет. Бойыныҥ рекорды – 100 метрди 13 секундка јӱгӱрген.

Бир кӱнниҥ канайда ӧдӧт деген сурагыма Анна мындый каруу јандырган: «Озо ло ӱредӱге барадым, тал-тӱштиҥ кийнинеҥ 15:00 сааттаҥ ала 18:00 саатка јетире тазыктырынадым. Тазыктырулар неделениҥ вторник, четверг, пятница ла суббот кӱндеринде јайгыда «Спартак» стадиондо, кышкыда дезе «Динамодо» ӧдӧт».
Спортчы кыс 2022 јылда јеҥил атлетикала 2006-2007 јылдарда чыккан јииттер ортодо ӧткӧн «Јииттердиҥ шиповказы» деп республикан маргаанда экинчи јер алган. Маймада ӧткӧн республикан маргаанда баштапкы болгон эмтир.

Аннаныҥ айтканыла, Вячеслав Борисовичте эки группа тазыктырынат. Бирӱзи оогош балдар болзо, экинчизи јииттер. Аннала кожо эки уул ла тӧрт кыс тазыктырынып турган эмтир. Кыстыҥ ӱредӱзи јакшы, ол хорошисттиҥ стипендиязын алат. Бош ӧйдӧ волейбол ойноорын сӱӱйт. Баскетболго јӱреле, спорттыҥ бу бӱдӱми оныҥ эмес деп оҥдогон.
— Вячеслав Борисович јалакай, кандый бир уур-кӱчтер болгондо, јаантайын јӧмӧжӧр, келишкенче ле болужар кижи — деп, Анна бойыныҥ тазыктыраачызы керегинде айтты.
Бу ла кӱндерде Томскто јеҥил атлетикала маргаандар ӧдӧт. Аннала кожо тазыктырынып турган најыларыныҥ кезиги анда туружат. Бу јол-јорукка барар алдында Анна оорып калган. Ол маргаандарга барып болбогонынаҥ улам ачурканып та турза, «мениҥ маргаандарым болор ло» деп бойын токунадат.
Кыс оогоштоҥ ала бијелеерге, кожоҥдоорго сӱӱйт. Анайда ок јакшы јуранат. Онызы ада-энезинеҥ тӱшкен болор деп айдат. Чындап, адазы да, аказы Дмитрий Михайлович Улагашев те кайлап турган эмтир.

Анна аймак кеминде ӧдӱп турган Чагаа- Байрамдардыҥ јаантайынгы туружаачызы, алтай кожоҥдор кожоҥдойт. Бу да ууламјыда јеҥӱлер алганын керелеген грамоталары, кайралдары бар.
Бош ӧйин билезиле, оогош карындажыла ӧткӱрерге сӱӱйт. Антон карындажы 9-чы класстыҥ кийнинеҥ база педколледжте ӱренип, тазыктырынар кӱӱндӱ.
Спортчы кыс бичиктер кычырарын тыҥ ла сӱӱбейт. Ого анчада ла сериалдар, кинолор кӧрӧри јарайт. Сӱӱген курсактары — балык, энези быжырган калаштар ла адазы белетеген плов, тату курсак.

Аннага энези: «Сен оогоштоҥ ала шулмус, бир јерде отурарын сӱӱбес, јаантайын кыймыгуда бала болгоҥ. Кайдӧӧн лӧ кырмактанып чыгатаҥ, јӱгӱрип ле барадарыҥ» — деп айдар эмтир. (Јеҥил атлетикада бийик једимдерге јеткен јарлу спортчы јерлежис Елена Аржакова газедиске берген интервьюзында оогошто база андый болгоны керегинде куучындаганы санаама кирди — авт.). Аннаныҥ јашӧскӱримге айткан кӱӱнземели мындый: «Физкультурала, спортло тазыктырыныгар, су-кадыгарга эмдигештеҥ ле ајару эдигер, кӧптӧдӧҥ тышкары, ару кейде болугар».
Ол јай ӧйинде кросстор јӱгӱрет. Педколледжти ӱренип божодоло, Олимпийский школдо эмезе полицияныҥ ишчизиниҥ ӱредӱзинде ӱренер кӱӱндӱ. Бу кыс «јуучыл» кылык-јаҥду деп иле сезилип турды. Андый кижи тургускан амадузына кыйалтазы јоктоҥ једер, јолында буудактар ла болбозо. Оныҥ да учун Аннага ачык јолдор кӱӱнзейли.

Кырчын Яшев