Алтайдын Чолмоны

Кемниҥ кереги – јонныҥ ба эмезе јойпондордыҥ ба?

Алтай Республикада јошкын ийттер улуска табарганы керегинде материалдар СМИ-лерде јарлалган кийнинде Россия Федерацияныҥ шылучы комитединиҥ председатели Александр Бастрыкин бу учурал аайынча уголовный керек ачсын деп, АР-дыҥ шылучы башкартузыныҥ јааны Виталий Батищевке бу јуукта јакылта берди.
Роспотребшиҥжӱниҥ республикан башкартузыныҥ јетирӱзинде айдылганыла, чаган айдыҥ 14-чи кӱнинеҥ 20-чи кӱнине јетире Туулу Алтайда ийттер он кижиге табарган, ол тоодо бир балага ла 16 јашту уулчакка. Мал-аш јошкын ийттерге јара тартырган учуралдар база ас эмес.
Ведомствоныҥ специалисттериниҥ шӱӱлтезиле, јошкын ийттерди тудала, бир јерге јууйтан сурактыҥ аайы АР-дыҥ аймактарында эмдиге јетире јарталгалак. Ол ок ӧйдӧ Горно-Алтайскта ла Майма аймакта бу јанынаҥ айалга, ӧскӧ јерлерге кӧрӧ, эмеш оҥду. Темдектезе, калада неделениҥ туркунына јошкын 25 ийтти, Маймада 13 ийтти туткандар.
Ол ок ӧйдӧ ээзи јок ийттер керегинде Госдума јараткан јасакта айдылганыла, ээзи јок ийттерди тудуп алала, приюттарга аткарар, ондо јуур керек. Мында ийттер олордыҥ озогы эмезе келер ӧйдӧги ээлери табылганча болор јаҥду.
Ээлери табылбаза, ийт казыр кылыгын кӧргӱспезе, оны акталаар керек. Аҥылу биркала таҥмалаган кийнинде олорды јайымга божодор јаҥду. Ийтти јайымга божотконын приюттыҥ ишчилери видеого согуп алар учурлу.
Кезик улуска ийт-киске магазиннеҥ садып алган сӱт-каймактый – сӱт-каймагын ичип-јип алала, арткан-калганын сӱрее-чӧплӧ кожо контейнерге чачып ийет. Јурттардыҥ, каланыҥ оромдорында јошкын ийттердиҥ кӧптӧп турганыныҥ бир шылтагы ол.
Байагы ийттерди тудала, бир јерге (приюттарга) јууган кийнинде ээзи табылганча олорды азыраар, кичеер керек. Эҥ ле курч сурак ол приюттарды тудары – анаар-мынаар тударга јарабас, ондогы айалга тындуларды кичеери керегинде јасактардыҥ некелтелерине келижер учурлу. Ийттерге приюттар тудары бюджеттеҥ ас эмес акча «сурайт». Горно-Алтайсктыҥ бюджединде ас-мас акча, айса болзо, бар, је аймактарда ийттерге тура тудатан акча табылар ба?
Кезик улустыҥ шӱӱлтези кезем де, кату да: ээзи јок јошкын ийттерди ӧлтӱрер керек. Је тындуларды корыыры керегинде јасактардыҥ некелтелери кайда. Кандый ла ийтти ӧнӧтийин ӧлтӱрзеҥ, кату каруузына турарыҥ.
Эмди сананып отурым – јошкын ийттер керегинде сурактыҥ аайы јарталары кемнеҥ камаанду – јонныҥ бойынаҥ ба эмезе ӧрӧ јаҥда отурган јойпон-башкараачылардаҥ?
Слердиҥ шӱӱлтегер кандый, кычыраачылар?

Тениш ТОХНИН