Алтайдын Чолмоны

Тӱндӱк базытла маргаанда изӱ тартыжулар

03.02.2023

Спортивный туризмниҥ база бир бӱдӱми болуп турган тӱндӱк базыт бистиҥ республикада да, ороон до ичинде элбек јол алынып туру. Россияныҥ тӱндӱк базыт аайынча федерациязыныҥ Алтай Республикадагы тергеелик бӧлӱгиниҥ турчыларыныҥ тоозы да, географиязы да элбеп, кӧптӧп турганы оморкодот. «Лёгкие шаги — Јеҥил базыт» республикан клубтыҥ тӱндӱк базыткырларыныҥ јол-јоруктары, тазыктырулары, јӱзӱн-башка маргаандары јайы-кыжы улалат.

Кирген јылдыҥ чаган айыныҥ 28-чи кӱнинде каладагы Јеҥӱниҥ паркында каланыҥ тӱндӱк базытла чемпионады ӧтти. «Каланыҥ чемпионады 2023 јылдыҥ спорт керектериниҥ бирлик календарный планы аайынча ӧткӱрилди – деп, клубтыҥ башкараачызы Наталья Кушерова јартайт. – Календарный планга киргенистиҥ камааны мындый: тӱндӱк базыткырлардыҥ клубы Россияныҥ «Кайыкту слаломныҥ, рафтингтиҥ ле спорт туризмниҥ федерациязыныҥ (ФГСРСТ)» республикан бӧлӱгине кирип јат. Онойдо ок былтыр бойыста маргаандар ӧткӱргенис ле Россияныҥ спорт туризмниҥ «тӱндӱк базыт» дисциплиназыла Кубогыныҥ 1-кы бӧлӱгинде туружып, ӱчинчи јер алганыс».

Чемпионатка белетенер текши тӧзӧмӧл ишти каланыҥ администрациязыныҥ культура, спорт ло јашӧскӱримниҥ политиказы аайынча башкартузы, «ФГСРСТ-тыҥ» республикан бӧлӱги ӧткӱрген. Онойдо ок белетеништи ле маргаанды ӧткӱрер јаан ишти тергеелик бӧлӱктиҥ јааны Наталья Кушеровага баштаткан баш јаргы коллегия бӱдӱрген. Јаба иштиҥ шылтузында Јеҥӱниҥ паркында спортчыларга уштынып-кийинерге 1-кы посттыҥ јылу туразы берилген, паркта јалбагы эки метр јол арчылган.

Таҥ эртен тура соок јыбар да турган болзо, спортчылардыҥ кӱӱн-санаазы омок болды. Тӱндӱк базыткырлар јаштарыла эки бӧлӱкке (18-59, 60+) бӧлӱнип, кажызы ла 2 ле 5 километрге бастылар. Чемпионатка туружарга Шабалин, Кӧксуу-Оозы, Майма аймактардаҥ тыҥ базыткырлар база келдилер.

Тӱндӱк базыткырлардыҥ маргаанында кӧп јаан јаштулар турушканы оморкодулу. Алтан јашты ашкан эр ле ӱй улус 2 километрге баскандар. Онойып, ӱй улус ортодо баштапкы јерге — Валентина Нанакова (Кӧксуу-Оозы), экинчи јерге — Лидия Чекурашева (Шабалин), ӱчинчи јерге Людмила Кравцова (Майма) чыктылар. Эр улус ортодо баштапкы јерге Виктор Бахрамаев (Горно-Алтайск) чыкты.

Эки километр јолго 18-59 јаштулар ортодо кӧп эпшилер чыкты. 1-кы јерди Олеся Калкина (Горно-Алтайск), 2-чи јерди Валентина Алексеева (Горно-Алтайск) ла 3-чи јерди Айгуль Колесникова (Горно-Алтайск) алдылар. Эр улус ортодо јеҥӱни Василий Доронин ала сокты.

Беш километрде 18-59 јашту спортчылар ортодо изӱ тартыжу болды деп айдар керек. 1-кы јерди Ирина Калинина (Майма) ла Зульфия Шадеева (Горно-Алтайск) ӱлештилер. 2-чи јерге Ирина Деева-Музалевская (Майма), 3-чи јерге Римма Аяшева (Горно-Алтайск) чыктылар. Эр улус ортодо Шуны Кудачин (Горно-Алтайск) јакшы ӧй кӧргӱзип, јеҥӱлӱ јер алды.

Бу чемпионат тӱндӱк базыттыҥ тергеелик бӧлӱгиниҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала каланыҥ ӱчинчи катап ӧткӱрилген маргааны болуп јат. Айдарда, бу чемпионатта базыткырлардыҥ чыҥдый техниказына ајару эдилгени јарт. Онойып, тӱндӱк базыттыҥ эҥ јакшы техниказын мындый спортчылар кӧргӱсти: Шуны Кудачин, Ирина Калинина ла Людмила Кравцова.
Јеҥӱчилдерге кайралдар, медальдар табыштырылды. Маргаанныҥ туружаачыларын уткыырында «Женщины Алтая — Алтайдыҥ эпшилери» јондык организацияныҥ председатели Светлана Полетаева турушты. Ол тӱндӱк базыткырлардыҥ спортыла кӧп эпшилер јилбиркеп, јӱзӱн-башка маргаандарда туружып турганы сӱреен оморкодулу ла су-кадыкка керектӱ деп чокумдады. Онойдо ок спорттыҥ бу бӱдӱмиле тазыктырынып турган энелер, эјелер бала-баркаларына јакшы јозок болуп турганын темдектеп, эпшилерге организацияныҥ ӧҥдӱ журналдарын сыйлады.

Бу ок чемпионатта база кайралдар табыштырылды. Быјыл јайгыда экинчи катап ӧткӱрилетен Kumzhulu Trail маргаанда туружатан сертификаттар 5 километрге абсолютный чемпиондорго берилди: Шуны Кудачинге, Ирина Калининага ла Зульфия Шадеевага. KumzhuluTrail деп адалган бастырароссиялык учурлу маргаан былтыр јайгыда Кумжулуда баштапкы катап ӧткӧнин, «Алтайдыҥ Чолмоны» эл газет оныҥ спонсорлорыныҥ тоозында болгонын эзедип ийели. Бу маргаанга Россияныҥ ыраак та тергеелеринеҥ спортчылар, јаргычылар кӱӱнзеп келгендер ле айылчы спортчылар јеҥӱчил јерлерге де чыккандар. Спортчылардыҥ кӱӱнзегениле, бу маргаан бистиҥ тергееде јылдыҥ ла ӧдӧр јӧп јарадылган.

Онойдо ок каланыҥ чемпионадында «Рождестводоҥ ала Рождествого јетире» деген онлайн-марафонныҥ туружаачыларына сыйлар, сертификаттар база берилди. Марафон 2022 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 25-чи кӱнинеҥ ала 2023 јылдыҥ чаган айыныҥ 7-чи кӱнине јетире ӧткӧн. Ондо Горно-Алтайсктыҥ, Майманыҥ, Шабалинниҥ, Кӧксуу-Оозыныҥ 20 тӱндӱк базыткырлары турушкан. 1-кы јерди Зульфия Шадеева алган, эки неделеге 244,89 км ӧткӧн. 2-чи јерге Валентина Нанакова чыккан ла 220,88 км баскан. 3-чи јерде Шабалиннеҥ Ася Боделукова, 203 км јол ӧткӧн.

– Бӱгӱн бистиҥ эҥ базыткыр спортчыларыска спорттыҥ разрядтарын база табыштырдыс – деп, Наталья Николаевна айтты. – Олор былтыргы KumzhuluTrail маргаандарда спорт туризмниҥ спортивный разрядтарыныҥ нормативтерин бӱдӱргендер. Экинчи спорт разрядты Римма Аяшева, Татьяна Зяблицкая, Зульфия Шадеева, Алена Шкакова, Валентина Алексеева, Марина Ельченинова, Олеся Калкина, Жанар Кыдрашева, Ирина Калинина, Татьяна Маняхина, Айдыс Бурбуев, Шуны Кудачин алган. Ӱчинчи спорт разрядтар Јиилек Арбаковада, Анжела Абдишевада, Аруна Монголовада, Айгуль Колесниковада, Светлана Бушановада.

Онойдо ок мен былтыр јаҥар айда Москвада Доброфизтиҥ (Добровольный физкультурный союз) отчетту јуунында туружала, оноҥ бистиҥ кӧп тоолу базыткырларга Доброфизтиҥ адынаҥ дипломдор, быйанду самаралар экелгем. Бистиҥ республикада Доброфизтиҥ ӱлекериле ӧткӧн маргаандарды тӧзӧӧринде ле ӧткӱреринде кӧп базыткырлар эрчимдӱ турушкан. Кайралдарды база бу чемпионатта табыштырдыс.

Каланыҥ ӱчинчи чемпионадын ӧткӱреринде болушкан бастыра окылу организацияларга, ондо турушкан спортчыларга, волонтерлорго јаан быйанымды айдып турум! Келер маргаандарда, марафондордо јаан јеҥӱлер кӱӱнзейдим!»

Республиканыҥ тӱндӱк базытла спортчылары јылдыҥ кандый ла ӧйинде эрчимдӱ тазыктырынып, базыттыҥ техниказын там јарандырар, мынаҥ да бийик једимдерге једер деп бӱдедис.

Нина Бельчекова
Анна Ивашкинаныҥ фотојуругы