Топшуурын јӱктенген алтай эр

10.02.2023

Ӧткӧн јылдыҥ ӱлӱрген айында кезиктей мобилизацияла Россияныҥ јуучыл ийделерине атанган јуучылдар ортозында — јабак сӧӧктӱ Айдар САЛАНХАНОВ. Бу кӱндерде јайалталу јерлежис ыраак Украин јерде топшуурлу кайлап отурганы керегинде видео ватсап ажыра элбеде таркаган эди.

Былтыр «Алтайдыҥ Чолмоныныҥ» редакциязында Кайчылардыҥ туштажузы ӧткӧн. Ол тушта Айдар бойы керегинде база куучындаган.

Ол бойы Эре-Чуй бажынаҥ, Кӧк-Ыйыкту Кӧкӧрӱ јурттаҥ. Адазы Станислав Адучинович мал-аш тудуп ӧскӱрген, энези Ольга Николаевна алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи болуп иштеген, тургуза ӧйдӧ амыралтада.

Айдар оогоштоҥ ала кайлап баштаган. Јайалтазын элбеде ачып ӱреткен баштапкы таскадаачызы кӱӱниҥ ӱредӱчизи — Анатолий Турлунов. Школ ӧйинде башка-башка ойын-кӧргӱзӱлерде јаантайын туружатан. Абакандагы Н. Ф. Катановтыҥ адыла адалган кӱӱлик училище керегинде соныркап угала, 10-чы класстыҥ кийнинеҥ ӱредӱге кирген. Тӧрт јылдыҥ туркунына кӱӱниҥ, кай чӧрчӧктиҥ учурын оҥдоп, билгирин бийиктедип, ӱредӱзин эрчимдӱ тӱгескен.

«Баштап ла кайлап, аайланбай туратам. Не керегинде, не куучын, нениҥ учун ол кӧгӱстеҥ чыгып турганын кайкап ла отуратам. Ӧйлӧр ӧдӱп, јайалта ачылып, кай чӧрчӧккӧ тереҥжиде кире бергем. Кӧрӧр болзо, ол алтай кижиниҥ јадын-јӱрӱми бичилген чындык јол болуптыр. Аҥчы кижи аҥдап-куштап канайда јӱрери, от-энеге канайда баштанары, алкыш кижиниҥ кӧксине тереҥ кирзин деп бичилген.

Алтай тил јанынаҥ айалга эмеш коомой болгон. Кезик сӧстӧрдиҥ учурын оҥдобой, туйуксынып та туратам. Кайлап баштайла, тилим кай чӧрчӧк ажыра аруталып та калганын сескем. Келер ӱйеге, јашӧскӱримге баштанып айдарга турганым: кӱӱн-санаагарды, санаа-сагыжарды, алтай тилигерди ару тудуп, Алтайыстыҥ чӱм-јаҥыла кожо апарыгар» — деп, Айдар туштажу ӧйинде куучындаган эди.

2020 јылда јиит уул Кош-Агаш аймакта байлу тууныҥ адыла адалган «Сайлу-Кем» деп ӧмӧлик тӧзӧгӧн. Олордыҥ туружаачылары: Алексей Оргунов, Арчын Иртаев, Саян Чичинов, Урмат Куркаев. Кыска ӧйдиҥ туркунына уулдар Эмил Теркишевтиҥ «Тууларым» деп кожоҥын кожоҥдоп, видеоклип соккондор. Оноҥ бери эки јыл ӧдӱп калды. Тургуза ӧйдӧ кем де ӱредӱде, кем де черӱде, Айдар бойы аҥылу јуучыл операцияда. Бойыла кожо коручыл эдип, топшуурын алып јӱрет.

Куулгазын ӱндӱ ойноткыны ол Денис Фуршатов деп ченемелдӱ уска туштап, оныҥ мастерскойында јазап ӱренген. Эмди Айдардыҥ топшуурдыҥ кылынаҥ чыгарган кӱӱзи ыраак јерде алтай да, ӧскӧ дӧ укту јуучыл уулдардыҥ јӱректерин токунадып, ары јанынаҥ ийде-кӱч алынарга болужат.

Айдар — кӱӱ чӱмдеечи, ӱлгерчи, кожоҥчы, кӱӱлик ойноткылардыҥ ончозына јуугыла ойноор ус, ӱзеери бӱгӱн Тӧрӧлиниҥ коручылы. Бир сӧслӧ айтса, је ле деген тыҥытту јиит јылдыс, тӧрӧл јериниҥ чындык уулы.

Айдарда, тайдаларыстыҥ ӧткӧн кайыр јолын кайра кӧрбӧй ӧдӱп чыгар керек. Алтайыстыҥ туулары куйак болуп, амыр-эзен јанып келзин!

Кару јуучылыска јаан эзенисти јетиредис! Сен «Алтайдыҥ Чолмоны» газедиске база катап айылдап кел, бойыҥ керегинде элбеде куучындаарым деп берген сӧзиҥди ундыба! Бис акту кӱӱнистеҥ сакып јадыбыс!

Айару ЧЕКОНОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина