Јуранарыныҥ узы И. И. Ортонуловтыҥ юбилейине учурлай эл музейде виртуальный кӧрӱ ачылды

17.03.2023

Кӱӱнзеген улус сайтка кирип, оныҥ јайаандык телекейиле таныжар аргалу.

Ады јарлу јурукчыныҥ иштери башка-башка ууламјыларды апарат. Мында кижиниҥ сӱр-кеберин, ар-бӱткенниҥ јаражын кӧргӱскени, графикала кай чӧрчӧктӧрди кееркеткени. Јуруктар Игнат Ивановичтиҥ 1960 јылдардаҥ ала бӱгӱнги кӱнге јетире чӱмдегенинеҥ алылган.

Кӧрӱде анайда ок XX чактыҥ экинчи јарымында Туулу Алтайда иштеген ады јарлу ишчилердиҥ потрет-јуруктары тургузылган: эмчилер, агрономдор, бичиичилер, ӱлгерчилер, кӱӱ ойночылар ла ӧскӧлӧри де. Бойыныҥ эрчимдӱ ижиле олор тергеениҥ ӧзӱмине јаан камаанын јетиргендер. Ус јурукчы јурап турган кижиниҥ ич-кӧгӱстик байлыгын, кӱӱн-санаазын илезине чыгара кӧргӱзет. Јуруктарында јаҥыс ла кижиниҥ сӱр-кебери эмес, ондо бӱткӱл ӧйди, тергеениҥ тӱӱкилик јолын бойыныҥ кӧрӱмиле кӧргӱскени болуп јат. Кеендикти сӱӱчилер јайаандык чӱмдемелдердеҥ бийик кӱӱн-санааны, кажы ла кӱн болуп турган учуралдарды кӧрӧр. Мында јӱрӱмниҥ јаражы, кайкамјык јолдоры ла ол ок ӧйдӧ јӱрӱм ле јараш кандый тӱрген ӧдӱп турганы кӧргӱзилет.

И. И. Ортонулов јуранарында пазырык ӧйдиҥ, јебрен тӱрктердиҥ ле Алтайдыҥ петроглифтерин билгир тузаланып, аҥылу эп-аргалар ажыра кӧргӱзет. Улу кайчы А. Г. Калкинниҥ «Маадай-Кара» деп кай чӧрчӧгин кееркедип јураганында јурукчы графиканы тузаланат. Бу јаан иш учун јурукчы 1982 јылда СССР-дыҥ ВДНХ-зыныҥ мӧҥӱн медалиле кайралдаткан. Игнат Ивановичтиҥ иштери керегинде айтканда, ол Ада-Тӧрӧл учун Улу јууда (1941-1945 јј.) турушкандарга учурлалган кӧп тоолу кереестердиҥ авторы болгонын темдектебеске болбос. Анайда ок ол Алтай Республиканыҥ кебедел-гербыныҥ, Алтайдыҥ Арасейге киргенинеҥ ала 250 ле 260 јылдарына учурлай эмблема-таҥмалардыҥ авторы.

Тоомјылу јурукчы Туулу Алтайдыҥ јурукчылары ортозынаҥ Јурукчылардыҥ биригӱзине эҥ ле баштапкы кирген, «Россияныҥ нерелӱ јурукчызы» деп бийик кайралды база эҥ ле баштапкы алган. 1988 јылда Туулу Алтайда Јурукчылардыҥ биригӱзин ачары јанынаҥ јаан иш ӧткӱрген. Оныҥ јайаандык иштери Россияныҥ, Монголияныҥ, Кореяныҥ, Финляндияныҥ, Японияныҥ ла Американыҥ музейлеринде ле галереяларында тургузылган.

Хамида ТОЛТОКОВА

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым