Россияны јаҥыдаҥ ачадыс

17.03.2023

Студенттердиҥ университеттер ортодогы программазы аайынча «Россияны јаҥыдаҥ ачадыс» деген экспедицияда туружарга кӱӱнзегендер ортодо ӧдӱп турган талдаштардыҥ баштапкы бӧлӱги тӱгенди. Бу ӱлекерди «Экономиканыҥ бийик ӱредӱлӱ школы» деген шиҥжӱлӱ национальный институды ла президенттиҥ «Россия — аргалардыҥ орооны» деген платформазы ӧмӧ-јӧмӧ бӱдӱрет.

Программаныҥ эксперт соведи он јети угузу бичикти талдап алган. Мӧрӧйдиҥ турулталарыла дезе он јети вуз ла јирме ӱч организация јеҥӱчил болуп чыккан. Экспедицияныҥ јол-јоругы 2023 јылдыҥ кандык айынаҥ ала јаан изӱ айга јетире ороонныҥ тӧртӧн бир тергеезиниҥ јериле ӧдӧри темдектелет. Алтай Республиканыҥ гид-инструкторлорыныҥ ла экскурсиялар тӧзӧп ӧткӱреечилериниҥ «Алтын-Кӧлгӧ јетире» деген экспедициязы база јеҥӱчилдердиҥ тоозына кирди.

Ӱлекердиҥ туружаачылары Алтын-Кӧлдиҥ јарадында Челӱш деп кордондо болуп, оныҥ јерлеринде экскурсиялар ӧткӱрериниҥ айалгаларын шиҥдеп кӧрӧр. Олор анайда ок Алтайдагы заповедниктиҥ јеринде экојолды тӧзӧӧр суракла иштеер. Алтын-Кӧлдиҥ јарадында ӧдӧтӧн иштерде бойыныҥ аҥылулары бар. Экспедиция оныҥ кайыр ла каскак јерлериле ӧдӧр. Оныҥ учун кезик јерлерди ыраактаҥ ла кӧрӱп, шиҥдеерге келижер. Заповедниктиҥ агаш-тажы, ӧлӧҥ-ӧзӱми ле тӱӱки-культуразы керегинде јетирӱлер толо кеминде јуулган кийнинде, экскурсияныҥ аудиогиди ле ӱлекери тургузылары темдектелет. Экспедицияныҥ турулталарыла экојолдыҥ дизайн-бӱдӱми база тургузылар.

Студенттер «Россияны јаҥыдаҥ ачадыс» деген ӱлекерде туружып, бойлорыныҥ профессионал кемин кӧргӱзип, ороонныҥ тергеелерин ӧскӱреринде туружар аргалу.

Тергеелердиҥ командалары дезе билгири бийик јакшынак специалисттердеҥ ӱредӱ ле ченемел алар. Экспедиция башка-башка ууламјыларла ӧдӧр. Мында ајару јонјӱрӱмдик айалгаларга ла культураныҥ, ӱредӱниҥ экологияныҥ бӧлӱктерине, урбанистикага ла тергеелерди ӧскӱрериниҥ технологияларына эдилер.

2023 јылда экспедицияда ӱч ууламјы-номинация иштеер. Угузу бичик берген тергее јаар болотон кыска јол-јорук «Бозогоны ажыра» деп адалат. «Јаан ченелтелер» деп адалган номинацияда турушкан јииттер бойлорыныҥ кӱӱниле он тӧрт кӱнге кандый бир тергее јаар барып келер аргалу. Јирме бир кӱнге улалатан экспедиция «Амадулардыҥ кийнинеҥ» деп адалат. Баштапкы экспедицияда туружатан јииттер ортодо талдаштар башталып калган. Талдаштарда туружарга кӱӱнзеген студенттер, магистранттар ла аспиранттар јараган номинацияны талдап, бойлорыныҥ аргаларын ченеп кӧрӧр аргалу. Ченелтелерде ӧскӧ ороондордыҥ студенттерине туружарга база јараар. Туружаачылардыҥ јаштары 18 јаштаҥ ӧрӧ болор ло 35 јашты ашпас учурлу. 2023 јылдыҥ абитуриенттеринде экспедицияныҥ талдаштарында сыгын айдаҥ ала туружар арга бар.

Быјыл ӱлекердиҥ ӱредӱлӱ программазы чик јок элбедилер. Экспедицияныҥ тӧзӧӧчилери бир канча тренингтер ӧткӱрерге белетенет. Олор ӱлекердиҥ туружаачыларын элдеҥ ле озо јол-јорукта бӱдӱретен иштерле таныштырар. Студенттерди бой-бойлорыла таныштырар ӱлекер аайынча јетирӱлер белетеерге ӱредер, олорды јол-јорукка белетеер. Экспедиция тӱгензе, оныҥ турулталарына учурлалган конкурстар, туштажулар, форум ӧдӧр. Эҥ артык студенттерге ле экспедицияныҥ јӧмӧӧчилерине кайралдар табыштырылар.

– «Россияны јаҥыдаҥ ачадыс» деп адалган ӱлекердиҥ шылтузында ороонныҥ вузтарыныҥ студенттери бойлорыныҥ профессионал аргаларын ӱредӱниҥ ле ӧйинде ченеп кӧрӧр. Јиит улуска тергеелердиҥ ӧзӱминде кӧнӱ туружар јаан аргалар берилип јат. Экспедицияныҥ тӧзӧӧчилериниҥ бирӱзи, Экономиканыҥ бийик ӱредӱлӱ школы, бу ӱлекерди «ичкери ӧйдиҥ волонтерствозы» деп тегиндӱ адабай јат. Студенттер экспедицияныҥ ижинде эрчимдӱ туружарында, ороонныҥ тергеелериниҥ ӧзӱмине јаан болужын јетиреринде бир де алаҥзыбай јадырым» – деп, «Россия — аргалардыҥ орооны» деген АНО-ныҥ генеральный директорыныҥ баштапкы ордынчызы Алексей Агафонов айткан.

Экономиканыҥ бийик ӱредӱлӱ школыныҥ проректоры, «Россияны јаҥыдаҥ ачадыс» деген ӱлекердиҥ конкурсыныҥ эксперт совединиҥ председатели Дмитрий Земцов мынайда айткан: «Бис бу ӱлекерди 2017 јылда јаан амадулар тургузып тӧзӧгӧнис. Ол университеттер ортодогы колбуларды чик јок тыҥыткан. 2022 јылда бу ӱлекер президенттиҥ «Россия — аргалардыҥ орооны» деген платформазына кирип, федерал учур алынган. Студенттер бу ӱлекерде таҥынаҥ бойлоры туружып, ол ажыра јаан ченемел алгылап јат. 2023 јылдыҥ экспедициязы једимдӱ ӧдӧрине, јиит ле јайалталу специалисттердиҥ ийде-кӱчине ле билгирлерине, олордыҥ эрчимине ле јӱткӱмелине тайанарга кӱӱнзеген тергеелердиҥ тоозы бистиҥ ороондо там кӧптӧӧрине иженип турум».

«Россия — аргалардыҥ орооны» деген АНО-ныҥ генеральный директоры Иван Шулюпин бойыныҥ кӱӱн-санаазыла база ӱлешкен. «Ӱлекер јылдаҥ јылга элбеп јат, оныла кожо студенттердиҥ јонјӱрӱмдик бӧлӱктеги эрчими там тыҥыйт. Вузта ӱренип турган ӧйдӧ јӱрӱмде бойыныҥ јерин табып алары, обществого керектӱ ле тузалу улус болорын сезери — ол сӱрекей учурлу сурак. «Россияны јаҥыдаҥ ачадыс» деген ӱлекер дезе бу суракка чокум ла толо каруу берет. Экспедицияда турушкан студенттер бойлорын јакшы јанынаҥ кӧргӱзеринде, олордыҥ ортозынаҥ билгири тереҥ башкараачылар чыгарында менде кандый да алаҥзыштар јок» — деп, ол темдектеген.

«Россияны јаҥыдаҥ ачадыс» деген программаныҥ ӧйинде ӱч јӱстеҥ ажыра экспедиция ӧткӱрилген, ороонныҥ тергеелери јаар болгон јол-јоруктарда ӱч-јарым муҥ студент ле ӱредӱчи турушкан. 2022 јылда бу ӱлекер университеттер ортодо јаҥы кемине чыккан. Бой-бойлоры ортодо ӧмӧ-јӧмӧ иштеген одус беш университтетиҥ тӧзӧп ӧткӱрген јӱстеҥ ажыра экспедициязында 58 вуз-таҥ 1,5 муҥ студент ле таскадаачы турушкан. Экспедиция аайынча болгон конкурска 10,6 муҥ угузу бичик келген.

Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ пресс-службазы

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым