Алтайдын Чолмоны

«Аргаларыс башка, је амадаганыс јаҥыс»

11.04.2023

Аҥылу јуучыл операция… Бу сӧстӧрдӧҥ кажы ла кижиниҥ јӱреги селт эдет. Ыраактагы јуучылдарыстыҥ салымы учун санааркап, эне кижи уйкудаҥ да астыккан. Кичинек те болзо болужын јетирерге кем де масксетка тӱӱрине болужат, кем де акча-манат јууйт, кем де јӱректиҥ јылузын јетирер ӱлгерлер чӱмдейт, кем де гуманитар болушты јетирет.

Бӱгӱнги бистиҥ айылчыбыс — МВД-ныҥ ветераны, майман сӧӧктӱ Амаду Евгеньевич Майчиков. Ол нӧкӧрлӧриле кожо арга-чыдалы јеткенче гуманитар болушты јетиреринде эрчимдӱ туружат.

— От-калапту јууда туружып турган јерлештериске гуманитар болуш јетирери каруулу ла учурлу молју. Слердиҥ јондык ижигер керегинде куучындап берзегер?

— Мен бойым кандый да партияга, јондык биригӱге кирбей јадым. Бу болушты таҥынаҥ ла ӧткӱредис. Баштап тарый нӧкӧрим Салават Тадышевле кожо јол-јорукка барып, гуманитар болуш јетирериниҥ јолын ачарга јӱргенис. Экинчи јол-јорукта Улаган аймактыҥ депутады Рустам Куюков, Шабалин ле Чамал аймактардыҥ уулдары кожулган. Тургуза ӧйдӧ биске тӱҥей уулдар кӧп, бой-бойыс нак, бирлик болуп иштейдис. Јаантайын телефон ажыра колбуда. Кемде кандый арга бар, кем бош, ончо ло билижерис.

Јол-јорукка бойлорыстыҥ кӧлӱктерисле јӱредис. Сӱркӱш-бензинге, кӧлӱктиҥ темирлерине акчаны база бойыстаҥ ла чыгарадыс, кайда да тӧрӧӧн-туугандар јӧмӧжӧт. Мен оны мактанып айдып турган эмезим, ончо улус билип турзын, андый јол-јорукка кем де, кандый да акча чыгарбай јат.

Апарып турганыс — балдардыҥ самаралары, таҥынаҥ посылкалар, гуманитар болуш: ичер суу, артыш-арчын, аш-курсак, кеп-кийим, масксеткалар, эмдер ле оноҥ до ӧскӧзи. Ончозын тоолоп айдар арга јок. Биске јуучылдарла кожо олордыҥ турган јерлеринде де болорго келишкен, олордыҥ айалгаларын кӧслӧ кӧрӱп, кандый не-немелер керек болгонын јарт билдис. Текшилей айдар болзо, јуучылдарыска ончо ло керек.

Кӧп улус «именной посылкалар» ийип јат. Бистиҥ андагы јуучылдарыс бой-бойын билижип, кем кырында турган, алып јат. Кийнинде кызу тартыжунаҥ келген јуучылдарга олордыҥ посылкаларын табыштыргылайт.

Бистиҥ учуралда улус јарт оҥдоор учурлу, бис «Почта России» эмезис. Аргабыс јеткенче јетирер јерге јетирип јадыс. Канча блокпосттор ӧдӧри ол тегиндӱ эмес. Тууразынаҥ кӧрзӧ, кӧлӱкке отурган, кошты апарган. Је, чынын айдар болзо, јолдыҥ маршрудын ажындыра тургузып, блокпосттор ӧдӧри аайынча јӧптӧжип јадыс. Јол туркунына сакыбаган јанынаҥ учуралдар да чыгып келет. Бу ончо айалгаларга белен болор керек.

Маршрут јанынаҥ айдар болзо, бис Луганскка, Донецкке, Запорожьеге јетире јӱредис. Је Луганскта бистиҥ таныштарыс анчада ла кӧп, оныҥ учун ол јаар јол-јорук јаантайын болот. Кажы ла јетирилген посылканы јуучылдар алып, сӱрекей тыҥ сӱӱнгилейт. Балдардыҥ алтай тилиле бичиген самаралары јуучылдарга јаан сӱӱнчи. Алтай уулдарла кожо ӧскӧ јаан калалардаҥ келгендер кичинек республиканаҥ јаантайын јӧмӧлтӧ-болуш келип турганын кайкагылаар.

«Именной посылканы» табыштырарга база ла кӱч деп темдектеп ийейин. Нениҥ учун дезе бистиҥ уулдарыс јер башка тургулайт. Кӧп учуралдарда кызу тартыжу ӧдӱп турган јерде болуп калат. Оныҥ учун олордыҥ посылкаларын јуугында артырып саладыс. Алтай уулдар бой-бойынаҥ угужып алгылайт.

Бистиҥ јерлештерис, аҥылу јуучыл операцияныҥ туружаачылары, нак ла бирлик јӱргени сӱӱндирет. Аргалары јеткенче кем кайда турганын билерге чырмайгылайт. Бой-бойлорын јӧмӧжип, бар-јогыла ӱлежип јӱргени сӱрекей јакшы. Мен бойым да јуучыл операцияларда турушкам, андый айалгаларды јакшы билерим. Ченемелим меге бойыныҥ тузазын база јетирип ле јат. Ол ло блокпостторды ӧдӧргӧ куучындажып билер керек. Јуучыл јуучылды јакшы оҥдоор.

— Слер кандый јондык биригӱлерле колбу тудуп иштейдигер?

— Иштеп турган биригӱлерис, организацияларыс кӧп. Ол тоодо Албатылык фронт, тергеебистеги јуучылдардыҥ энелериниҥ биригӱзи, аргачылар, пенсионерлер, тегин улус… Кажы ла болуш јетирип турган кижиниҥ јӧмӧлтӧзи јаан. Кем де 100, 500 салковойдоҥ, кем де кӧлӱгин берип јат. Аргаларыс башка-башка да болзо, амадаганыс јаҥыс.

— От-калапту јерге јӱрген кижиге јери, кейи кандый деп билдирет?

— Андагы јер де, кей де башка. Бир эмеш чыкту јер, саска тӱҥейлеш. Јылулар башталза, томоноктор кӧптӧӧр болор. Кырлар јок, ончо ачык чӧл јер. Агаштар да кӧп јок. Оныҥ учун масксеткалар не керек болуп турганын оҥдоп јадыгар.

— Тергеебистеҥ барган гуманитар болуш салар склад бар деп уккан эдим.

— Эйе. Андый склад бар. Бистеҥ барган уулдар бой-бойын солып, анда бир канча неделе јадып иштегилейт. Склад бойы јаан. Бу ла кӱндерде сменага Амаду Тадышев барды. Амаду Сергеевич бойы аҥылу јуучыл операцияныҥ туружаачызы, јалтанбазы учун эки медальла кайралдаткан. Пулеметчик болуп тура база кӧпти ӧдӧргӧ келишкен.

* * *

АР-дагы јуучылдардыҥ энелериниҥ биригӱзиниҥ турчызы А. М. Кудачина А. Е. Майчиковко ӧмӧ-јӧмӧ иштеп јӱргенине јаан алкыш-быйанын јетирет: «Учурал келижерде, ончо энелердиҥ адынаҥ Амаду Евгеньевичке јерге батпас алкыш-быйан айдадым. Гуманитар болушты ийеринде јаантайын јӧмӧлтӧ-болужын јетирет. Кандый ла суракла баштанзаҥ, бир де «јок» деп айтпас. Кандый да ӧйдӧ телефон соксоҥ, болужарга ла чырмайар. Анайда ок јаан быйанымды АР-дыҥ иш, јонјӱрӱмдик ӧзӱм ле эл-јонды ишле јеткилдеери аайынча министри А. Г. Суминге, оныҥ болушчызы А. В. Кыпчаковко јетиредим. Антон Валерьевич тургуза ӧйдӧ Луганскта, бир айга јуук иштейт. Бистиҥ ойгор санаалу эр киндиктӱлерис бир де кӱн тегин отурбай, болужын јетирерге албаданып турганын кӧрӱп, оморкойдыс, сӱӱнедис. Су-кадык слерге, билелериге амыр-энчӱ кӱӱнзейдим».

Хамида ТАДИНА