Јайаандыкка јол ачкан «Эрјине»

14.04.2023

Чаган-Узун јурттыҥ П. И. Оськинаныҥ адыла адалган орто ӱредӱлӱ школында «Эрјине» деп литературалык кружокты кӧп јылдардыҥ туркунына ченемелдӱ ӱредӱчи Галина Михайловна Садалова ӧткӱрет.

«Эрјине» кружоктыҥ тӧс амадузы балдарды алтай бичиичилердиҥ, поэттердиҥ јайаан иштериле таныштырары, јилбиркедери, ӱлгерди чокум кычырары, сӧстиҥ учурын, ӱлгердиҥ ӱйезин, кӱӱлтин оҥдооры болуп јат. Ӱренчиктерге баш уйгаштыру, уч уйгаштыру, алтай ӱлгерликте кечире уйгаштыру барын јартап, ӱлгерлер чӱмдеерге ӱредедим» – деп, Галина Михайловна куучындады.

Кружокто балдар јурамалдар бичип, јуруктар јурап, ӱлгерлер чӱмдеп, бойлорын ченеп, јайаандыкка јолдорын ачат. Олор кӧп сабазында Алтайы, Тӧрӧли, эне-адазы, нӧкӧрлӧри, школ ӧйиндеги јилбилӱ ӧйлӧри керегинде чӱмдегилейт. Ченемелдӱ ӱредӱчи кажы ла урогында ӱренчиктерине алтай тил бистиҥ тӧрӧл тилис, угы-тӧзис деп јартамал берип ӱредет.

90-чы јылдарда кружокко кӧп балдар јӱрген болзо, эмдиги ӧйдӧ олордыҥ тоозы астап калган. Байла, телефонныҥ, интернеттиҥ камааны јеткен. Эҥ ле јаан шылтак ол – алтай тилиле куучындабай, орус тилге јайылганы. Је андый да болзо, кружок ижин эрчимдӱ улалтат.

Эмдиги ӧйдӧ кружоктыҥ эрчимдӱ туружаачылары Настя Каланакова (6 кл.), Айша Тадырова ла Жанель Акемиева (7 кл.), Ираида Тадырова ла Солун-Ай Маралова (9-чы кл.). Олор јӱзӱн-башка литературалык ченежӱ-маргаанда туружып, јеҥӱчилдердиҥ тоозына кирет. Дипломдорло, грамоталарла кайралдадат. Бу балдардыҥ чӱмдемелдери јаантайын «Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ «Башпарак» бӱгинде чыгат. Кружоктыҥ башкараачызы балдардыҥ канча јылдарга газетте чыккан бичимелдерин јууп, чеберлеп, олордыҥ једимдерине сӱӱнип, оморкоп јӱрет.

Галина Михайловна Оҥдой аймактыҥ Јодро јуртында чыккан. 1977 јылда Горно-Алтайсктагы педагогикалык институтты божодоло, ишмекчи јолын Белтир јурттыҥ школында орус тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизинеҥ баштаган. Тургуза ӧйдӧ ол Чаган-Узунныҥ школында алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи болуп 31-чи јыл иштейт. Узак јылдардыҥ туркунына јозокту ижи учун Галина Михайловна Россияныҥ ӱредӱлигиниҥ министерствозыныҥ Кӱндӱ-лӱ грамотазыла кайралдаткан. 2012 јылда «Алтай Республиканыҥ нерелӱ ӱредӱчизи» деп кӱндӱлӱ атла адаткан.

Билгири бийик ӱредӱчи ӱреткен балдары јаанап, эмди ӱредӱликте, политикада, кеендикте, ӧскӧ дӧ ууламјыларда эрчимдӱ, јозокту иштегилейт. Олордыҥ ортозында Оксана Михайловна Матыева – Чаган-Узунныҥ школыныҥ директоры, Алена Олеговна Кудачинова – политик, Айсулу Кузьмановна Телесова ла Нелля Германовна Ундулганова – ӱредӱчилер, Айана Васильевна Тадырова – таскадаачы ла оноҥ до ӧскӧлӧри. «Адымды адап, јолымла барган балдар бар деп сӱӱнип јӱредим» – деп, Г. М. Садалова оморкоп айдып, олорго акту кӱӱнинеҥ су-кадык, амыр-энчӱ, ачык јолдор, бийик једимдер кӱӱнзеди.

Виктория БАДАКИНА белетеген

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина