Алтайдын Чолмоны

Сотовый колбу ла јаҥы ФАП Јабаган-Бажында

18.04.2023

Кандык айдыҥ 13-чи кӱнинде Кан-Оозы аймактыҥ јааны Рустам Кокушев аймактыҥ каруулу ишчилериле кожо Јабаган-Бажы јурттыҥ улузыла јуун ӧткӱрген.

Ондо турушкандардыҥ тоозында Јабаганныҥ јурт јеезезиниҥ јааны Карчага Елтоков, аймактыҥ ветстанциязыныҥ јааны Торколой Бахтушкина, Јабаганныҥ јурт јеезезиниҥ агаш ээлеминеҥ Константин Мамин, соцјӧмӧлтӧниҥ јааны Сӱнер Иташев, аймак эмчиликтиҥ баш эмчизиниҥ амбулатория ла поликлиника аайынча ордынчызы Эркелей Торушева, военкоматтыҥ јааны Андрей Федоров ло ӧскӧлӧри болгондор.

Рустам Кокушев јуулган улусты аймактыҥ ӧзӱмиле, экономиказыныҥ аайыла таныштырып, кандый иштер ӧткӱрилип турганы керегинде јетирӱ эткен.

Темдектезе, культура аайынча нацӱлекерле Чаргы-Оозыда јурттыҥ клубы јазалганын, су-кадыкты чеберлеери аайынча Владимировка јуртта јаҥы ФАП тудулганын, «Јеткер јок ло чыҥдый јолдор» деген ӱлекер аайынча аймак ичинде јолдор јазалып турганын ол куучындаган. Быјыл Јабаган – Кан-Оозы, Чакырдыҥ јолына асфальт салынар, анайда ок Кан-Оозы – Солонешный деп јолдо јазал иштер ӧткӱрилет. «Спорт јӱрӱмде» деп нацӱлекер аайынча былтыр аймактыҥ тӧс јеринде спортзал тудулган. Бу ла ӱлекердиҥ «Кажы ла баланыҥ једими» деп программазы аайынча Экинур, Оро, Тураты јурттардыҥ школдорыныҥ спортзалы јазалган.

Јурт ээлемди алар болзо, Кан-Оозы аймак тергееде озочылдардыҥ тоозына кирет. Мал-аштыҥ тоозын кӧргӧжин, уй малдыҥ тоозы – 65 муҥ, кой-эчкиниҥ – 117 муҥ, јылкы мал – 35 муҥ, аҥдар – 8700. Аймак ичинде сӱтле ӱч ээлем иштеп јат. Олордо белетелген сӱт-курсак коштой јаткан аймактарга, Солонешный јаар барып турган эмтир.

Сотовый колбу ла интернет јанынаҥ былтыргы јылда аймак ичинде 5 јуртта «Теле-2» деп оператордыҥ станциялары тудулган болзо, бу јылда Јабаган-Бажында тудулатан эмтир. Анайда ок бу јуртта јаҥы ФАП тудулар.

Јуунга јурттыҥ ончо улузы јуулбаган да болзо, курч сурактардыҥ тоозында јердиҥ, эмчиликтиҥ, мал-аштыҥ сурактары болды.

– Бис озодо јарадылган јерге тура тудуп, электроот ӧткӱрейис дееристе, ол јер јурт ээлемниҥ јерине кирип калган эмтир. Оноҥ улам светтиҥ тӧҥӧжи јанында бар да болзо, бис электроот колбоор некелтелерге келишпей јадыс.

Бу сурактыҥ аайына Рустам Кокушев понедельник кӱнде чыгар болды.

– Јабаган-Бажында тура тударга 10 сотка јер алаларга јараар ба?

– Јурттыҥ јерлерин јаанадар ишке сӱрекей кӧп акча керек, оныҥ учун бир-эки јер учун бӱдӱн јердиҥ планын солыырга чыгымду болор. Јӱк 5-теҥ ажыра туралар тудулатан болзо, ол сурак кӧрӱлер – деп, аймактыҥ јааны јартады. Эмезе јери јаан улусла куучындажып, 10 сотка јерди садып алар арга бар эмтир.

– Былтыр јуртта сӱрее-чӧп таштаар јаҥы оро казыларда, оныҥ јанында эскизи кӧмӱлбей артып калган. Оны быјыл кӧмӱп салар арга бар ба?

– Эйе, бар. Аймакта бастыра јурттардыҥ ичинде јолдорыҥ узуны 390 км кире. Быјыл ого бистеҥ 20 млн салковой чыгарылган. Былтыр ол акчаныҥ кеми 18 млн болордо, 8 миллионды аймактыҥ кемине артыргызып, артканын јурт језеелер сайын ӱлеп бергенис, Јабаганга 900 муҥ салк. келишкен эди.

Анайда ол 8 млн салк. былтыр КамАЗ кӧлӱк, бульдозер, бу јылдыҥ бажында трал алып алганыс. Эмди туш организацияларга ла подрядчиктерге баштанбай, бойыстыҥ јурттарыста полигондордо, сӱрее-чӧп чогулар јерлерде бойыс иштенерис» – деп Рустам Кокушев айтты.

– Бистиҥ аймакта стоматологко талон алар арга јок. Кажы ла катап Кан-Оозына таҥла јӱк арайдаҥ једип барзаҥ, талон јок, эртен келигер деп айдыжат. А баланыҥ тижи тыҥ оорып јат. Бу айалгада бис нени эдер керек?

– Бисте бӱдӱн аймакка сок јаҥыс стоматолог. Оныҥ учун мындый айалга. Тижи тыҥ оорып турган баланы ылтам болуш јетирер аргала (экстренный) эмдеер арга бар – деп, Эркелей Торушева айтты. Бу сурак аайынча база бир канча кызу куучындар ӧтти.

– Јажы јаан улустыҥ ла иштиҥ ветерандарыныҥ тиштерин государство ажыра эмдеер филиал ачылган ба?

– Быјыл бисте тендерди Дедина Марина Васильевна ойноп алган, 65 јер бар. Оныҥ учун бис слерди понедельникте сакып јадыс, гарантийный бичикти келип алыгар – деп, соцјӧмӧлтӧниҥ јааны Сӱнер Иташев каруузын јандырды. Ол анайда ок справкалар ла пособиелер аайынча јартамал этти. Анайда ок 65 јаштаҥ ашкан улусты айлынаҥ ала эмчиликке ары-бери тартып апаратан кӧлӱк бар деп айдылды.

– Јаҥы чыккан бозуларга кандый укол саларга јараар?

– Јаҥы чыккан бозуларга 3 айга јетпегенче укол тургузылбас. Бис мал-ажысты да, бойысты да чеберлеер керек, оныҥ учун ящур, сибир язва оорулардаҥ уйларысты кыйалтазы јоктоҥ уколдодор учурлу, ол учун акча тӧлӧбӧй јадыгар. Јӱк пастерелезтыҥ эмин аптекадаҥ бойыгар алып, канныҥ анализи учун тӧлӧӧригер – деп, ветстанцияныҥ јааны Торколой Бахтушкина јартады.

Быјылгы јылда аймактыҥ тӧс јуртында ветстанция иштеп баштаган. Эмди ийт-кискелерди эмдеер, акталаар арга бар. Ийтти акталаары – 150 салковой, кискени – 50-60 салковой.

Мал-ашты кайдаҥ да садып алза, оны карантинге тудуп, озо ло баштап ветстанцияга угузу эдер керек. Олор оноҥ кан алып, су-кадык па, јок по деп кӧргӱлеер.
Эхинококкоз деп оорула аймакта јаан да, јаш та улус оорып јат. Оныҥ учун мал-ашка дегельминтизацияны аҥылу јерде ӧткӱрер керек.

Койды сойзо, буурында таштар, јуузында суулу болчоктор болзо, оны ийтке бербей, ӧртӧп салар керек. Анайда ок аҥчы улус эликти сойып, эдинде јинји кире ак болчок немелер болзо, оны јиирге де, ийтке де берерге јарабас, ӧртӧӧр керек.

«Ийттер јурттыҥ ичиле маҥташпай, бууда турар учурлу. Биркалар шкафта тоозындалбай, уй-торбоктыҥ кулагында болор керек» деп, Торколой Бахтушкина улуска база такып айтты.

Агаш алары јанынаҥ Константин Мамин јартамал этти. Јӱк ле јыгын агашты аларга јараар. Арткан агаштарга тийбес. Бу јылда Угар деп јердеҥ деляналар ла одынга кургак агаштар берилер. Јабаган-Бажыныҥ јанында деляналар аайынча – кичӱ изӱ айга јетире кем озо баштанза, ого једижер, арткандары Угардаҥ алатан эмтир.

Кичинек јуртты ундыбай, ајару эдип, болужып турганына Јабаган-Бажыныҥ улузы быйанын айттылар.

Эрелдей ТЕЛЕСОВ