Бӱгӱн — јашӧскӱрим, эртен

Бӱгӱн — јашӧскӱрим, эртен — эл-јон

19.04.2023

Педучилищеде ӱредӱни божодып, Ирина Моисеевна Демчинова тӧрӧл Курай јуртыныҥ школында ӱредӱчи болуп 29-чы јыл иштейт. Узак јылдардыҥ туркунына ол баштамы класстарды ӱреткен, эмди алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи.

Канча јылдардыҥ туркунына школдо иштеп келген де болзо, ого кажы ла бала – јаҥы ачылта. Нениҥ учун дезе бала јаанаган сайын аҥылу кылык-јаҥы араайынаҥ, јаҥыдаҥ ачылат.

— Алтай тили чечен ӱренчиктер бар, бастыра кӧрӱ-маргаандарда да туружуп тургандары бар, је ончозыла теҥ-тай иштеерге ӧй ас. Нениҥ учун дезе бистиҥ школдо балдар ӱч сменала ӱренет. Чӱмдемел иштиҥ кружогы јок, олор јаҥыс ла алтай тилдиҥ ле литератураныҥ урогында бичинет, иштерин јазагылайт. «Алтайдыҥ Чолмоны» газедисте јарлалган кӧрӱ-маргаандарга ӱренчиктер иштерин јаантайын аткарат — деп, Ирина Демчинова куучындайт.

Тилин билер калык, јаш ӱйе ырысту. Нениҥ учун дезе тӧрӧл тили, јаҥжыгулары, чӱм-јаҥы олордыҥ кӧксинде, канында. «Бӱгӱн — јашӧскӱрим, эртен — эл-јон» деп тегиндӱ айдылбаган. Айдарда, Алтайыстыҥ, тилистиҥ ӧзӱми, салымы учун каруулу улус — бӱгӱнги ӱренчиктер, ӧзӧгинде отту алтай јииттер.

Алтай тилдиҥ кӱнине учурлай (2022 јылда) тергееде јиит поэттердиҥ ле бичиичилердиҥ кӧрӱ-маргааны ӧткӱрилген. Амадузы — јайалталу јииттерди табып, олордыҥ эҥ артык чӱмдемелдерин таркадары, тӧрӧл тилдиҥ, сӧстиҥ, куучын-эрмектиҥ учурын элбеде јартаары. Кӧрӱ-маргаан башка-башка ууламјыла ӧткӧн, ӱренчиктер бойлорыныҥ чӱмдемелдерин кычырган. Онойдо, «Бойлоры чӱмдеген кӧрӱ-маргаан» деп ууламјыда Ирина Моисеевнаныҥ ӱренчиктери Эзенай Демчинова ла Анелия Малчинова дипломдорло кайралдаткандар.

Талада ӧс калыктыҥ тӧрӧл тилине јилбӱ, ајару тыҥытту болуп турганы иле. Ӧзӱп јаткан јаш ӱйени тилин, чӱмдемел литературазын кӧксинде алып, јӱрӱмде, ичкери јолында тузаланары јанынаҥ јаан иш ӧдӧт. Бу ишти мынайда ла биледе, јондыкта, школдо кӧнӱ улалтса, турултазы болор деп иженер керек.

Айару Чеконова
Евгений Бутушевтиҥ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина