Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Јуук колбуда иштегени мӧрлӱ

21.04.2023

Оҥдой јуртта сӱрее-чӧпти јуунадары јанынаҥ сурак там курч тура берген. Оҥдойдогы јурт јеезениҥ јааны Сынару Александровна БАБЫКОВАНЫҤ айтканыла, тергеелик оператор тулаан айдыҥ 20-чи кӱнинеҥ бери иштебей турган — кату бытовой таштанчыларды чыгара тартары ла јоголторы аайынча јӧптӧжӱ токтодылган ла оператор јӱре берген.

Бу ок ӧйдӧ эл-јон муниципал тӧзӧлмӧниҥ јаанына сӱрее-чӧпти контейнерный эп-аргала јуурынаҥ мойножып турганы керегинде баштанула баштанган. Контейнерлерде сӱрее-чӧпти ӧйлӱ-ӧйинде чыгара тартпай турганынаҥ улам олор јӱзӱн-базын таштанчыларла улай ла толо болуп калат. Мынаҥ улам чочыдулу айалга тӧзӧлӧт.

Сӱрее-чӧп чогулган јерлерге айыл-јурттыҥ мал-ажы, ийттер келет.

Тургуза ӧйдӧ јаҥы оператор табары јанынаҥ иш ӧдӧт. Бу јуук кӱндерде јурттыҥ албаты-јоныныҥ јууны ӧдӧр. Улус анда сӱрее-чӧпти јуунадары мынаҥ ары канай ӧткӱрилериниҥ аайы-бажына чыгар кӱӱндӱ.

Оҥдойдо тербезен тындуларла тартыжарында эмдиги ӧйдиҥ эп-сӱмезин тузаланарга турган. Јурттыҥ бюджединеҥ 50 муҥ салковойло Барнаулдагы фирма-даҥ электрочеден садып алган. Ай-кӱн оҥдоло берзе, оны јурттыҥ јаныла ӧткӧн Чуйдыҥ јолына јакалай јерлерде тургузары башталар. Мындый чеден улуска јеткерлӱ эмес, је оныҥ 6 ватт кемдӱ ийдези уйларды ӱркӱдип ийер аргалу. Ол чеденниҥ узуны федерал јолды эки јандай 2 километрдеҥ болор.

— Бу бистиҥ республикада јолдордо ДТП-лар болбозын јеткилдееринде баштапкы катап тузаланылып јаткан ченемел болор. Ол јакшы уч-турулталарлу болорына иженедим — деп, Сынару Александровна айткан.

Оныҥ темдектегениле, јурт јеезе улус јадарына јарамыкту айалгалар тӧзӧӧри аайынча государственный программаларда турушканыныҥ уч-турулталарыла јылдыҥ ла кандый бир микрорайон эмезе объекттер јарандырылат. Ол ӱлекерлер јурттыҥ текши ӧзӱмине јаан јӧмӧлтӧ болот. Олордо туружарында софинансированиениҥ кеми јаан эмес — бир ле процент.

2023 јылда аймактыҥ тӧс јуртында узуны 7 километрге шыдар јер — Советский Союзтыҥ Геройы И. И. Семеновтыҥ адыла адалган ором јарыткыштарла јеткилделер. Јуук ӧйдӧ тӧҥӧштӧр лӧ светодиодный фонарьлар тургузылар. Урсул сууны јойу улус кечер кӱрде база јарыткыштар тургузар.

Ол программалардыҥ шылтузында 2022 јылда јуртта Культураныҥ туразыныҥ јанында парк јарандырылган, улус базып јӱрер јерде тротуардыҥ плиткалары салылган, башка-башка парковый не-немелер тургузылган. Эмди бу јер улустыҥ амырап, куучындажып јӱрер сӱӱген јери болуп калган.

2021 јылда Зеленый, Весенний ле Кооперативный оромдордо ло Талдинский переулокто јарандырылган јаҥы площадкалар тӧзӧлгӧн.

— Алдында јылдарда ӱлекер-лик иштер ӧткӱрерине биске 2 миллион салковойдоҥ акча чыгарып туратан. Эмди оромдорды јарыткыштарла јеткилдеерине 3,9 миллион салковой алганыс. Јурт кеминде алза, бу сӱрекей арбынду акча. Мындый программаларды јӱрӱмде бӱдӱрерде бастыразына туружар, план-амадуларды бӱдӱреринде бойын кирелендирбес керек деп бодойдым. Јурттыҥ ичин јарандырары јанынаҥ 2024 јылда ӧткӱретен иштер аайынча шӱӱлтелерди эл-јонноҥ аларын тӱгезип салдыс. Текши шӱӱлтени ајаруга алып, ӱч ӱлекер талдалган: Советский Союзтыҥ Геройы И. И. Семеновтыҥ адыла адалган оромныҥ бажында тоҥмок суу, Оҥдой јурттӧӧн кирип јатканында стела, Јашӧскӱримниҥ оромында балдардыҥ площадказы.

Кандык айдыҥ 15-чи кӱнинде Оҥдойдо ӱнбериш башталган, ол бир айдыҥ туркунына ӧдӧр. Оныҥ уч-турулталарына тӧзӧлгӧлӧнип, келер јылда кандый ӱлекерди бӱдӱрерин эл-јон талдап алар учурлу. Је талдап алары — бастыра керек бӱткени эмес. Озо ло баштап ӱлекер-чоттомол документтерди белетеер, госэкспертизаныҥ сметаныҥ баазы чындык болгонын керелеген шӱӱлте-заключениезин алар керек. Ол иш-керектер эдилген соҥында угузу бичикти табыштырып, программаныҥ туружаачызы болор арга бар.

Сынару Александровнаныҥ темдектегениле, мындый пландарды аймактыҥ администрациязыныҥ јанынаҥ эрчимдӱ јӧмӧлтӧ јогынаҥ бӱдӱрип болбос. Јурттыҥ јеезези экономиканыҥ, акча-манаттыҥ, архитектураныҥ ла тудум иштер-диҥ бӧлӱктериниҥ ӧмӧликтериниҥ јӧмӧлтӧзин алып турган.

— Бистиҥ республикада јурт-тардыҥ јерлерин јарандырары јанынаҥ программаны јӱрӱмде бӱдӱрерин тергеениҥ ӧзӱми аайынча министерство аайлаштыра башкарат. Бу министерствоныҥ специалисттери биске кандый ла ӧйдӧ болуш-јартамал эдерине белен. Онызын бис бийик баалайдыс, мындый ӧмӧ-јӧмӧ иш учун јаан быйан сӧзисти айдып турус – деп, Сынару Александровна айткан.

Наталия Манышева,
«Звезда Алтая»

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина