Алтайдын Чолмоны

Турулталу иш – келер ӧйгӧ ичкери јол

21.04.2023

Јурттыҥ эл-јоныныҥ эзен-амыр јадын-јӱрӱми бастыра кӱчин берип, ак-чек иштеп турган башкараачызынаҥ камаанду. Кош-Агаш јурттыҥ администрациязыныҥ јааны Азамат Серикович Пшаев тургузылган сурактардыҥ, керек-јарактардыҥ аайына чыгып иштеерге темигип калган.

Кош-Агаш јурт – аймактыҥ эҥ јаан јеезези. Кеми 3400 га. Оныҥ 11 микрорайонында 10750 кижи јуртайт. Улуста тура тудуп алар арга болзын деп кӧп јерлер берилет. Оныҥ учун калганчы ӧйлӧрдӧ Кош-Агаш јурт јаанап, јаҥы, эптӱ тураларла јаранган. Коночылыктар, туристтер токтоор јерлер јурттыҥ ичин база байыдат.

Јурт јеезениҥ администрациязында јиит башкараачыла кожо бойыныҥ ижине каруу-лу специалисттер иштейт. Олордыҥ ортозында баштаҥкайлу јииттер де кӧп. Азамат Сериковичтиҥ айтканыла, кӧп сурактардыҥ аайына чыгарга јаан болужын јербойыныҥ депутаттары јетирет.

«Јаан јурттыҥ ижи де кӧп. Эдетен ижиҥ план аайынча качан да болбос, ӧскӧ сурактар тура берер. Кыбыҥда узак ӧйгӧ отурарга јарабас. Кайда да сӱрее-чӧп тӧгӱлген, столмодо электроот кӱйбейт, ӧдӱп јаткан тудум иштерди ширтеери, јадыны коомой билелердиҥ айалгазын кӧрӧри ле ӧскӧ дӧ сурактардыҥ аайына чыгары – ол јеезениҥ башкараачызыныҥ ижиниҥ аҥылузы. Мен кӱнӱҥ сайын эҥирде Кош-Агаш јурттыҥ ичиле маҥтадып, кайда, кандый иш, сурак барын илелеп кӧрӧдим. Јастыҥ келгениле курч сурактар кӧптӧй берет. Кар кайылып, јер топсыган кийнинде, јаҥжыкканы аайынча, јурттыҥ ичин сӱрее-чӧптӧҥ арутаар субботник ӧдӧт. Бу иште ӱренчиктер, школдордыҥ, организациялардыҥ ишмекчи ӧмӧликтери ле јурттыҥ эл-јоны эрчимдӱ туружат. Сӱрее тӧгӧр каптарды ийттер, уйлар коскорбозын деп, чедендер тургузылган.

Школдордыҥ јанында, Советский ле Јеҥӱниҥ 60 јылдыгыныҥ (Аэропорт микрорайондо) оромдордо јелим (ПЭТ) тӧгӧр каптар тургузылган. Олор толгон кийнинде, јелимди сорттоп, баспактайла, Алтайский крайдӧӧн эмезе Новосибирсктӧӧн аткарылат. Бу јылдаҥ ала эл-јонноҥ јелимди 1 килограммы учун 5 салковойго аларыс. Мында волонтерлордыҥ ла ӱренчиктердиҥ кыймыгуларыла кожо акциялар ӧткӱрип иштеерис. Бу иш «ат эдип» эмес, ол сӱрее-чӧплӧ тартыжар, экологиялык айалганы оҥдолтор база бир алтам.

Уй, мал-аш керегинде айдар болзо, олор одор јерлерине федерал јолло ӧдӧт. Мынаҥ улам мал-аш јолго чыгып, јеткер де болуп јат. Ӧткӧн јылда аймак ичинде 17 учурал болгон. Јурт јеезениҥ специалисттериниҥ баштаҥкайыла, болужыла мал-ашка јаркын јандырар эдимдер (СВМ) алып такканыбыс. Тискинчи СВМ-ду уйларды караҥуйда 150 метр ыраагынаҥ кӧрӱп ийер аргалу. Бистиҥ бу баштаҥкай тергеебисте эрчимдӱ тузаланылар деп иженедим» – деп, Азамат Серикович куучындады.

Калганчы ӧйлӧрдӧ ийттер оок малды, кижини туткан учуралдар кӧптӧгӧн. Бу јуукта ийттер кажаан-чеденниҥ ичинде турган койлорды туткан. Бу јаан сурактыҥ аайына чыгарга јеезениҥ специалисттери ветеринарларла кожо рейдтер ӧткӱрет. Ийттерге чиптер тургузып, окылу чаазынду болзын деп, ээлериле куучын-эрмек ӧткӱрет.
Аймактыҥ администрациязы «ГКФХ Домрачев» аргачыла јошкын ийттерди тудар јӧптӧжӱ тургузып, кочкор айда каладагы ийттер тудар јерге 17 ийтти аткарган. Бу јаан јӧмӧлтӧ болот.

Кош-Агаш јурт јеезениҥ эл-јоныла А. С. Пшаев јаантайын туштажулар, сходтор ӧткӱрет. Байрам-јыргалдарда база эрчимдӱ туружат. Јуртта кӧп спорт маргаандар ӧткӱрилет. Кышкыда Кош-Агаштыҥ бастыра микрорайондорында конёкту јыҥылаарга, хоккей ойноорго тош урулат. Балдардыҥ ойноп сооттоор ӱч площадказы тудулган.
Куучын ӧйинде Азамат Серикович Финский микрорайонныҥ эл-јоныла сход ӧткӧнин эзетти: «Ондо ӧҥзӱре сурак кӧрӱлген. Бу микрорайонныҥ мал-ажыныҥ одоры кӧлдӧрдиҥ јарадында. Удабас ла кӧлдӧрди јараттай корон-ӧлӧҥ чечектеер. Оны мал-аш јип, корондолот. Бу суракты шиҥдеп, аайына чыгып, ајаруда тудар болдым. Анайда ок сходто јуулгандарга куурмакту керектер аайынча профилактикалык куучын ӧткӱргенис. Туштажу токыналу айалгада ӧткӧн».

Јеезениҥ башкараачызыныҥ эткен ижи керегинде куучындап тура, Чуй сууны кечире јойу улус кечетен кӱр салынганы керегинде айтпас арга јок. «Кӱрди тударга болушкан АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ депутады Е. Т. Бегеновко, «Кош-Агаш аймак» МО-ныҥ јааны С. М. Кыдырбаевке, јурт јеезениҥ ӧмӧлигине, тудум ишти башкарган А. Ю. Аспембитовко, аргачыларга: А. Б. Бегеновко – Красноярск каладаҥ темир балкалар ла бетон тартып экелген, техниказын берген, М. К. Кайсановко – бетон тарткан, Ж. Т. Шарапиевке – кран, А. Е. Солтанбаевке – пилмат, К. Б. Камитовко – бетон тегеликтер учун – бойымныҥ ла јурттыҥ эл-јоныныҥ адынаҥ јаан быйан! Кӱрдиҥ узуны 24 метр. Јаскыда улуска да, мал-ашка да јарамыкту айалга тӧзӧлгӧн» – деп, А. С. Пшаев јерлештериле оморкоп куучындады.

Оромдордо јарыткыштар керегинде суракка Азамат Серикович мынайда каруу берди: «Јурттыҥ ичиле столмолордо светодиодный јарыткыштар кондырылган. Караҥуйда олор оромдорды јакшы јарыдат».

Ончо эдилген иш керегинде куучындап тура, Азамат Серикович бойыныҥ ӧмӧлиги керегинде јылу сӧстӧр айдат: «Бастыра специалисттер бойыныҥ ижин сӱӱген, каруулу, билгири бийик улус. Мениҥ баштаҥкайларымды јӧмӧжип турганы учун быйан айдадым. Ижис мынаҥ да ары турулталу болзын!»

Јурт јеезениҥ ӧҥзӱре сурактарыныҥ аайына чыгарга эл-јонло, аймактыҥ администрациязыла, оныҥ башкартузында турган тöзöмöл организацияларыла ачык-јарык куучындажып билзе, ӧмӧлӱ иш ӧчпӧс. Онызын башкараачы А. С. Пшаев јарт оҥдойт.

«Бу јылда Пограничный оромдо эски ДК-ныҥ ла мемориалдыҥ јанында скейтпарк тударыс. Кош-Агаш јуртка кирген јерде архитектуралык стела тургузарыс. Сбербанктыҥ туразы болгонында јурттыҥ музейин ачарыс. Тургуза ӧйдӧ ӧмӧликле туркомплекстиҥ ӱлекери аайынча иштейдис. Јуук ӧйдӧ Мелиоративный оромдо сквер болор. Келер ӧйгӧ пландар тургузылган, аргаларыс, кӱчис бар!» – деп, Азамат Серикович, ончо јакшы болорына бӱдӱп, куучынын тӱгести.

Бис јеезениҥ јааны оптимист јиитке амадулары кыйалтазы јогынаҥ бӱтсин деп кӱӱнзейдис.

Виктория БАДАКИНА