Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Алтайын кӧдӱрген «Јаҥылга»

28.04.2023

Кандык айдыҥ 14-15-чи кӱндеринде Улан-Удэ калада Сибирьдиҥ ле Ыраак Кӱнчыгыштыҥ јайаандык ӧмӧликтериниҥ Бастрырароссиялык фестиваль-конкурсы ӧткӧн. Шабалин аймактыҥ «Јаҥылга» деген «албатылык» фольклорный ансамбли туружып конкурстыҥ лауреады болуп, чыккан. Јеҥӱчилдердиҥ эрчимдӱ ле турулталу јол-јоругына учурлалган пресс-конференция кандык айдыҥ 21-чи кӱнинде М. В. Чевалковтыҥ адыла адалган эл библиотекада ӧтти.

Пресс-конференция ансамбльдыҥ «Алтай эрлер» деп кӱӱлик композициязыла ачылды.

Ӧткӧн јол-јоруктыҥ турулталарыла, бойлорыныҥ кӱӱн-санаазыла «Јаҥылга» ӧмӧликтиҥ башкараачызы Артем Омин, Шабалин аймактыҥ культура бӧлӱгиниҥ башкараачызы Виктор Казагашев, калыктар чӱмделгезиниҥ тӧс јериниҥ јааны Анастасия Уркунова ла конкурстыҥ жюризиниҥ председатели болгон Владимир Кончев журналисттерле ӱлештилер.

«Јайаандык ӧмӧликтердиҥ бастырароссиялык фестиваль-конкурсы – «Культура» деп нацӱлекер аайынча ӧдӱп турган эҥ јаан кӧдӱриҥи. Бу конкурстыҥ лауреаттарына сыйга 2 миллион салковой акча берилет.

Россияныҥ албатыларыныҥ материальный эмес культуралык энчизин корып алары ла санатты ӧскӱрери – конкурстыҥ тӧс амадузы болуп јат. Фестивальдыҥ тӧзӧӧчизи – РФ-тыҥ культура аайынча министерствозы, ӧткӱреечилери – Россияныҥ албатылык јайаандыгыныҥ В. Д. Поленовтыҥ адыла адалган байзыҥы.

Конкурс 2019 јылдаҥ ала 2024 јылга јетире эки ууламјыла ӧткӱрилет. 2019, 2021, 2023 јылдарда «Јаҥжыгулар» деп ууламјыла албатылык кӱӱниҥ, кожоҥдордыҥ, бијениҥ ӧмӧликтери ле Россияныҥ албатыларыныҥ јаҥжыккан культуразын кӧргӱскен фольклорлык ӧмӧликтер деп жанрларла ӧткӧн.

2020, 2022, 2024 јылдарда – «Культура – ол бис!» деп ууламјыда театральный ла цирковой, хореографиялык ӧмӧликтер, академический хор ло вокально-хоровой ансамбльдар, духовой оркестр деп жанрларла.

Конкурс ӱч бӧлӱкле ӧдӧт: белетеништӱ (заочный), талдаштарлу (очный), туузылар (очный).

Белетеништӱ бӧлӱкте РФ-тыҥ бӱдӱреечи јаҥыныҥ культура бӧлӱк аайынча органдарына тергеелик культура байзыҥдары ӧмӧликтердиҥ окылу чаазындарын, фотојуруктарын ла видеолорын аткарат. Финалга 60 ӧмӧлик чыгат.

Фестивальдыҥ талдаштарлу бӧлӱгинде баштапкы бӧлӱктиҥ финалга чыккан јайаан ӧмӧликтери туружат. Ол кажы ла катап РФ-тыҥ башка-башка тергеелеринде ӧдӧт.
Туузылар бӧлӱк Москвада гала-концертле божоор.

Конкурстыҥ жюризине культурада ла санатта ченемели бийик специалисттер, Россияныҥ албатылык јайаандыгыныҥ В. Д. Поленовтыҥ адыла адалган байзыҥыныҥ чыгартулу кижи ле тергеелердеги албаты јайаандыкта Россия кеминде кӱндӱлӱ атла адаткан кижи тудулат. Быјылгы ӧткӧн конкурстыҥ жюризиниҥ председатели РФ-тыҥ санаттарыныҥ нерелӱ ишчизи, АР-дыҥ нерелӱ артисти, РФ-тыҥ «Душа России» сыйыныҥ лауреады, Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи, АР-дыҥ Госоркестриниҥ башкараачызы Владимир Егорович Кончев болгон» – деп, Анастасия Уркунова јуулган улуска фестиваль-конкурс керегинде элбеде јетирӱ этти.

Јайаан ӧмӧликтердиҥ бастырароссиялык конкурсында бистиҥ тергее 2019 јылдаҥ ала туружат.

«2019 јылда Томск калада ӧткӧн туузылар бӧлӱкте «Албатылык кожоҥдордыҥ ансамбли» деп ууламјыда Оҥдой аймакта культураныҥ ла чӧлӧӧ ӧй ӧткӱрер тӧс јердиҥ (башкараачызы Сырга Садрашева) «Эҥир јылдыс» деп ансамбли баштапкы јер алган эди. 2021 јылда баштапкы степеньдӱ дипломло Улаган аймактыҥ «Јаш канат» (башкараачылары Айана ла Алан Темеевтер) деп ансамбль кайралдаткан» – деп, Владимир Кончев эзетти.

Быјыл бу фестиваль-конкурс бежинчи катап ӧткӧн. Ол Россияныҥ албатыларыныҥ јаҥжыгуларына учурлалган. Бистиҥ тергеебистеҥ белетеништӱ бӧлӱгине видеолорын 4 ӧмӧлик аткарган: Оҥдой аймактаҥ «Эҥир јылдыс» (башкараачызы Лолла Монголова) ла «Урсул» ӧмӧликтер (јааны Азамат Малчиев), Кӧксуу-Оозы аймактаҥ «Сиберия» деп фольклорный ансамбль (башкараачызы Евгений Мамаев) ла Шабалин аймактыҥ Артем Оминге баштаткан «Јаҥылга» деп фольклорный ансамбли.

«Јаҥылга» финалга чыккандардыҥ тоозына кирип, конкурстыҥ Улан-Удэ калада ӧткӧн 2-чи бӧлӱгине кычырткан. Анда ол алтай баатырларга учурлалган «Алтай эрлер» деп композициязын ойноп, лауреат болуп чыккан.

Бу фольклорный ансамбль 2005 јылда Шабалин аймактыҥ культуразыныҥ тӧс јеринде Артем Оминниҥ башкартузыла тӧзӧлгӧн. Кӱӱлик башкараачызы Ай-Тана Терешева. Туружаачылары: Самыр Рыков, Руслан Башпаков, Асель Рыспаева, Эркелей Саланханова, Анатолий Чесноков, Владислав Челбаев. Олор тергеебистиҥ ичиле концерттер кӧргӱзип, алтай албатыныҥ јаҥжыгуларын, тилин билзин, тоозын деп јарлап таркадат. Олордыҥ чӱмдемелдери кӱӱлик ноталардыҥ «Шебалинские россыпи» деген јуунтызына кирген.

2018 јылда ансамбль «албатылык» деп ат адаткан. Ороон ичинде башка-башка конкурстарда туружып, кӧп катап лауреаттар, јеҥӱчилер болуп, Гран-Прилер алган.

Виктория БАДАКИНА
Фотојуруктар Лия САНААНЫҤ

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина