Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

«Јеҥил базыт» јаан алтайт!

21.06.2023

Кичӱ изӱ айдыҥ 10-11 кӱндеринде тӱндӱк базыткырлардыҥ јаан маргаандары — АР-дыҥ туризм аайынча «Тӱндӱк базыт» дисциплинала чемпионады ӧтти.

Бу учуралда спортчыларды «Kumzhulu Trail-2023» деп адалган маргаан јууды. Мындый атту маргаандар былтыр јаан изӱ айда Камлактыҥ ла Кумжулуныҥ ортозында орыктарла ӧткӧнин эзедип ийели. Ол тушта маргаанга кӧп јерлердеҥ тӱндӱк базыткырлар келип турушкан. Спортчыларга ондый маргаандар јараган ла олор Kumzhulu Trail маргаандарды кажы ла јыл бистиҥ тергееде ӧткӱрер шӱӱлте эткен. Онойып быјыл ойто ло бисте, је Горно-Алтайск калада ӧткӱрилди.

Баштапкы кӱнде каланыҥ Кайас-Заимка деген јерлерин ӧрӧги кырларла 10 километрге маргаан болгон. Бу тартыжуда јети спортчы турушты. Ӧрӧлӧй-тӧмӧндӧй кӱч јолло изӱде базары јеҥил эмес. Је ончо базыткырлар јолды учына јетире ӧткӧндӧр. Беш кижи бистиҥ «Легкие шаги — Јеҥил базыт» клубтыҥ туружаачылары, экӱзи Омск каладаҥ келген Дмитрий ле Ирина Еремеевтердиҥ билези. Олор былтыргы маргаандарда база турушкан эди.

Экинчи кӱнде маргаан каланыҥ Јыланду деп кырында ӧтти. Спортчылар бойлорын беш километр јолдо ченедилер. Бу маргаан-базытта 28 кижи турушты. Олордоҥ 21 кижи эпши ле артканы эр улус болды. Тӱндӱк базытла кӧбизинде эпшилер базып турганын темдектеер керек. Онойдо ок олор ары-бери јоруктарга кӧп јӱрӱп, Алтайыстыҥ, орооныстыҥ јараш ла солун јерлериле таныжат.

Экинчи кӱнде Јыландуда туманду кӱн турганы анчада ла спортчыларга јарамыкту болды. Бу јолдо тыҥ чыгыштар јок то болзо, тартыжу изӱ болгонын темдектейли. Омсктыҥ талдама базыткыры Дмитрий Еремеев бу маргаанда окылу турушпаган да болзо, је база баскан. Ол кайралдаштыҥ ӧйинде ачыгынча айдынган эди: «Мен Шуны Кудачинди јеҥил акалап ийерим деп быжу санангам. Је канайып ла чырмайып, ого једижип болбогом. Јиит спортчы Василийдиҥ базыдын кӧрзӧҥ, тегин ле соотоп, бир де кӱчсинбей базып брааткан кижидий. Је ого једижери база јаан сурак болды». Тыҥ спортчыныҥ мындый јакшы баалаганы недеҥ де артык!

Бистиҥ тергееде тӱндӱк базыткырлардыҥ республикан бӧлӱги тӧзӧлгӧни, тӱндӱк базытты сӱӱчилердиҥ бир клубка јуулганы удабаган. Је ондый да болзо, баштапкы јылдарга кӧрӧ, олордыҥ ченемели де, техниказы да тыҥ ӧскӧнин айдар керек. Бу јаан ла кӱнӱҥги ишти республикан бӧлӱктиҥ башкараачызы Наталья Кушерова эрчимдӱ ле бир ууламјылу апарып јат.

Тӱндӱк базытка јаҥы келгендер бойыныҥ санаа-шӱӱлтелерин база айдыштылар.

Јеҥӱчил болгон Вера Горохова: «Быјыл кышкыда эш-нӧкӧримле кожо тӱндӱк базыттыҥ техниказына ӱрендис, маргаандарда туружып баштадыс. Инструктор Наталья Кушеровага јаан быйан! Чынын айтса, мен «базытта не бар, бот чана, эжиниш, јӱгӱриш болзо, тыҥ» деп санангам. Је баштапкы ла базытта јастырганымды сескем. Мен кажы ла балтырымды сезип тургам, тазыктыруныҥ кийнинде санаа-кӱӱним бийик болгон!».

Эмилия Арбаева: «Мындый маргаандарда туружып, бойымныҥ арга-кӱчимди ченеп кӧрдим. Мен «Легкие шаги — Јеҥил базыт» клубтыҥ турчызы болгонымла, тӱндӱк базытла јӱрӱп турганымла оморкоп турум! Клубтыҥ башкараачызы, маргаандардыҥ тӧзӧӧчизи Н. Н. Кушеровага керектӱ ижи учун быйан. Тӱндӱк базыттаҥ, ай-кӱнниҥ айалгазынаҥ, спортчыларла таныштаҥ бийик кӱӱн артты».

Маргаандардыҥ учында олорды тӧзӧӧчи, АР-да тӱндӱк базыт аайынча тазыктыраачы-инструктор Наталья Кушерова бойыныҥ санаа-кӱӱнин айтты: «Ӱч јылга бистиҥ тергеелик бӧлӱк, клуб јаан ла элбек алтамдар эткен. Бистиҥ турчылардыҥ тоозы кӧптӧгӧн. Маргаандарды бойыста ӧткӱреринеҥ бис талалар ортодогы маргаандар ӧткӱрерине кӧчкӧнис. Kumzhulu Trail маргаандар кажы ла јыл талалар ортодо ӧткӱрилет, быјыл экинчи катап ӧткӱредис.

Онойдо ок бистиҥ спортчылар ӧскӧ талаларда болуп турган маргаандарда, ол тоодо Россияныҥ маргаандарыныҥ I бӧлӱгинде туружып туру. Бу ла јылда Новосибирскте болгон I бӧлӱк маргаанда кӧп спортчылар туруштыс. Тулаан айда Байкалда талалар ортодогы јаан чемпионатта туруштыс, јакшы једимдер кӧргӱстис. Бу кӱндерде ӧткӧн маргаандарда база бийик кӧргӱзӱлерге јеттис. Анчада ла јаан јашту базыткырларды темдектеерге турум. Олор ончо маргаандарда эрчимдӱ туружат.

Kumzhulu Trail-2023 маргаандарды тӧзӧп ӧткӱреринде турушкан болушчыларга, волонтерлорго, спонсорлорго, спортчыларга јаан быйан!».

Јыландуда маргаанныҥ кийнинде текши ажаныш, оноҥ кайралдаш ӧтти.

Кичӱ изӱ айдыҥ 10-чы кӱнинде 10 км:
I јер — Ирина ла Дмитрий Еремеевтер
II јер — Зульфия Шадеева (Горно-Алтайск)
III јер — Римма Аяшева (Горно-Алтайск).

Кичӱ изӱ айдыҥ 11-чи кӱнинде 5 км (эр ле ӱй улус ортодо):
I јер — Шуны Кудачин (Горно-Алтайск)
II јер — Ирина Калинина (Майма)
II јер — Зульфия Шадеева (Горно-Алтайск)
III јер — Вячеслав Яремчук (Майма)
III јер — Вера Горохова (Горно-Алтайск).

60+ јаштулар ортодо мындый јеҥӱчилдер:
I јер — Виктор Бахрамаев (Горно-Алтайск)
I јер — Людмила Кравцова (Майма)
II јер — Валентина Нанакова (Кӧксуу-Оозы)
III јер — Лидия Чекурашева (Шабалин).

Онойдо ок маргаандардыҥ абсолютный јеҥӱчилдери адалды: Ирина Калинина (5 км, 38.31 мин.), Ирина Еремеева (10 км, 1:12:47), Дмитрий Еремеев (10 км, 1:12:03), Шуны Кудачин (5 км, 33.59). Олорго маргаандардыҥ спонсоры Анжела Абдишева сый-акча табыштырды.

Маргаандардыҥ јолында волонтерлордоҥ башка Киров каладаҥ келген јаргычылар Наталья Агафонова ла Егор Рыжков турган. Олор спортчылардыҥ техниказын сӱреен кыракы ширтеп, штрафтар да салган.

Маргаандардыҥ спонсор-болушчылары: Серафима Сыева — ЭКО аш-курсак; Наталья Лихачева — Green Way; Татьяна Зяблицкая — «Алтай-Актив-Тур»; Анжела Абдишева — Аренда Авто; Ксения Бакиянова — Altay-ecofood.

Бу улус ончозы тӱндӱк базыткырлар. Олорго јаан быйан.

Нина Бельчекова
Фотојуруктар Ирина Деева-Мозалевскаяныҥ

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым