Пазырыктыҥ бежинчи корумы орныктырылган

28.07.2023

Улаган аймакта Балыктујул јурттыҥ јанындагы Пазырыктыҥ бежинчи корумын орныктырары аайынча ишти Горно-Алтайсктагы госуниверситеттиҥ ле Государственный Эрмитажтыҥ ӧмӧ-јӧмӧ экспедициязы бӱдӱрген.

ГАГУ-ныҥ археологический экспедициязыныҥ башкараачызы Никита Константиновтыҥ айтканыла, бу экспедиция Пазырыктыҥ бежинчи корумын шиҥдеери ле орныктырары аайынча кӧп јылдарга улалган иш-ӱлекердиҥ уч-турултазы болуп јат. Калганчы јылдарда ӧткӧн иш скиф ӧйиниҥ каандык сӧӧксалгыжыныҥ архитектуразын шиҥдееринде јаан учурлу ачылталар экелген. Пазырыктыҥ ӱлекериниҥ тӧс амадузы корум турган ӧзӧктиҥ бӱткӱл культурный бӱдӱм-ландшафын орныктырарыла колбулу.

Корумныҥ јери, таштары јебрен ӧйдӧ оны тоноор, ХХ чактыҥ баштапкы јарымызында оны казар тушта тыҥ ӱрелген. Быжу шиҥжӱ иш ӧткӱрилгениниҥ шылтузында корумныҥ баштамы бӱдӱми кандый болгонын билип алар арга болгон: бу сӱрекей јаан тегерик тудум болуптыр, оныҥ ӧзӧк јаны бийик ле чаҥкырзымак ӧҥдӱ болгон, јалбак таш-плита јапшырылган содойышкан стенелерлӱ, чеденле курчалган тудум.

Пазырыктыҥ корумдарында археологиялык иш ГАГУ-ныҥ ла Государственный Эрмитажтыҥ ӧмӧ-јӧмӧ экспедициязыла 2017 јылда орныктырылган болгон. Ол иш орныктырылганыныҥ шылтагы бу кайкамчылу кереестиҥ айалга-бӱдӱжи чек коомойтып калганыла колбулу.

Бу јарлу корумдагы каандык сӧӧксалгыш Ленинградтыҥ шиҥдеечизи С. И. Руденконыҥ башкартузыла 1949 јылда казылган. Сӧӧксалгыштаҥ эр кижиниҥ ле ӱй кижиниҥ мумифицированный сӧӧктӧри, кебистер, тӧрт јаан кӧлӧсӧлӱ абра-повозка, кийим-тудум, материальный культураныҥ ӧскӧ дӧ не-немелери табылган. Корумнаҥ табылган ол табынтылар Санкт-Петербургтагы Государственный Эрмитажта чеберлелет, олордыҥ кӧбизин музейдиҥ улайынча экспозицияларынаҥ кӧрӧр арга бар.
Совет ӧйдӧ казылган ла јуунадылбай арткан сӧӧксалгыштар аайынча иштиҥ программазы корумды база такып шиҥдегениниҥ ле орныктырганыныҥ кийнинеҥ белетелип тургузылар.

Пазырык — скиф ӧйиниҥ «каандык» сӧӧксалгыжыныҥ бӱткӱл ансамбли. Ол айландыра ар-бӱткенге келиштирте тӧзӧлгӧн лӧ искусственный јазалдар ар-бӱткенниҥ айалга-бӱдӱмине эптӱ келижип турганыныҥ темдеги болот.

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым