Алтайдын Чолмоны

Сӱӱген калабыстыҥ байрам кӱни

14.09.2023

Сыгын айдыҥ 8-чи кӱнинде П. В. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрда Горно-Алтайск каланыҥ 95 јылдык юбилейине учурлалган кӧдӱриҥи ӧтти. Мында Алтай Республиканыҥ башчызы Олег Хорохордин, Эл Курултайдыҥ председатели Артур Кохоев, Россия Федерацияныҥ сенаторы Татьяна Гигель, каланыҥ мэры Ольга Сафронова, депутаттар, башка-башка министерстволордыҥ ла ведомстволордыҥ ишчилери, јондык биригӱлердиҥ туружаачылары, јаан јашту ветерандар, аҥылу јуучыл операцияныҥ туружаачылары ла јииттер јуулыштылар.

Театрдыҥ эжигинде гитаралу кожоҥдогон квартет аҥылу байрамдык кӱӱн-тап сыйлады. Оныҥ ичинде башка-башка ӧҥдӧрлӱ фонтанныҥ јанында кӱлӱмји јайылган чырайлу јаан јаштулар туштажып, солун-собурларыла ӱлежет.

Каланыҥ ӧткӧн јолы — тӱӱкилик јол. Шак ла 95 јыл кайра Текшироссиялык тӧс бӱдӱреечи комитеттиҥ Президиумыныҥ јӧби аайынча Ойрот автоном областьтыҥ тӧс јурты Улалуга кала деп ат адалган. Тергеебистиҥ јааныныҥ айтканыла, тӧс калабыс јылдаҥ јылга јаранып ӧзӧт. Бӱдӱми бӱгӱнги ӧйгӧ келиштире јазалып та турган болзо, ол бойыныҥ аҥылузын јылыйтпаган. «Горно-Алтайскта балдардыҥ јаҥы садтары, спортло тазыктырынар площадкалар тудулып, эл-јон амырайтан јерлер јарандырылат. Тургуза ӧйдӧ тӧс тепсеҥде иш ӧдӧт. Бу ончо ишјербойында јаткандар ла айылчылар баалаарында алаҥзу јок» — деп, О. Хорохордин кӧдӱриҥиде айтты. Быјылгы ӱредӱлӱ јылда чыҥдый јазал иштердиҥ кийнинде бойыныҥ эжигин алтынчы таҥмалу лицейдиҥ оогош класстарыныҥ школы ачты. Тергееде эҥ ле јаан деген физкультурно-оздоровительный комплекстиҥ туразы удабастаҥ ла бӱдер. Каланыҥ ичинде јолдор ло јойу улус базар јерлер јазалат, беш кӱр чыныкталып тудулган. «Тӧс калабыстыҥ байлыгы — оныҥ јаткан эл-јоны. Олор бойлорыныҥ кичӱ тӧрӧлин сӱӱгениле, тӧрӧлчи кӱӱниле јаантайын аҥыланат. Эрчимдӱ улустыҥ шылтузында бистиҥ калабыс, тергеебис јаранып, ӧрӧ ӧзӧт!» — деп, тергеебистиҥ јааны темдектеди.

«Кичӱ тӧрӧлистиҥ тӱӱкизи — ол јербойында јаткан эл-јонныҥ тӱӱкизи. Олор кажы ла кӱн бойыныҥ эрчимдӱ ижиле, керектериле каланыҥ ӧзӱмине јаан камаанын јетиргилейт. Калабыстыҥ орныгузында јаан камаанын јетирген ветерандарыска аҥылу алкыш-быйанысты јетиредис. Бистиҥ текши айлыбыс оноҥ јараш, јакшы болзын деп, ончобыс чырмайып иштейдис» — деп, Эл Курултайдыҥ председатели Артур Кохоев айтты.

Каланыҥ мэры Ольга Сафронова јуулгандарды каланыҥ тӱӱкизиле кыскарта таныштырды. Баштап тарый Улалуда 5,8 муҥ кижи јуртаган болзо, тургуза ӧйдӧ — 65 муҥ кижи. Школдор, балдардыҥ садтары, јонјӱрӱмдик туралар кӧптӧйт, туралардыҥ тыш јаны ла оромдор јаранат.

Кӧдӱриҥиде кӧп тоолу кайралдар ла сыйлар табыштырылды. «Алтай Республиканыҥ нерелӱ јурукчызы» деп бийик атла Россия Федерацияныҥ Јурукчылар бирлигиниҥ, РФ-тыҥ театрлык ишчилериниҥ бирлигиниҥ турчызы Алексей Дмитриев адатты. Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла каладагы М. В. Карамаевтиҥ адыла адалган баштапкы таҥмалу школдо оогош класстардыҥ ӱредӱчизи Вера Боталова ла балдардыҥ «Колокольчик» деп адалган садыныҥ директорыныҥ ордынчызы Ирина Жаркова кайралдаттылар. Культурада ла кеендикте бийик једимдерге јеткен јайалталу балдарга ла јииттерге тергеениҥ башчызыныҥ сыйы табыштырылды. Олордыҥ аттарын адап ийели: Горно-Алтайсктагы культураныҥ ла санаттыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжиниҥ студенттери Сарбиназ Алексеева, Кару Алмадаков, Анастасия Каташева ла Дильнах Токтасинова, Горно-Алтайсктагы балдардыҥ баштапкы таҥмалу кӱӱлик сургалыныҥ ӱренеечизи Юзель Диятова, Горно-Алтайсктагы балдардыҥ Н. В. Костинниҥ адыла адалган јуранарыныҥ сургалыныҥ ӱренеечилери Дарья Кабакова, Ижена Майчикова ла Радмила Пустогачева, Горно-Алтайсктагы экинчи таҥмалу кӱӱлик сургалдыҥ ӱренеечилери Егор Левин ле Тимур Минаков, орус албатыныҥ кожоҥдорыныҥ «Синегорье» деп ансамблиниҥ кожоҥчызы Никита Сафронов.

«Каланыҥ кӱндӱлӱ кижизи» деп атла эмчи-врач Федор Федотов адатты. «За вклад в развитие города Горно-Алтайска» деп учурлу медальдар Екатерина Красавинага ла Наталья Лямкинага табыштырылды. Анайда ок кӱндӱлӱ ветерандар, кӧп балдар чыдадып турган тоомјылу билелер, аҥылу јуучыл операцияныҥ туружаачылары тууразында артпадылар. Олорды залда отургандар изӱ колчабыжула бут бажына уткудылар.

Улалу, Ойрот-Тура, Горно-Алтайск — каланыҥ чын тӧзӧлгӧн јылы кандый? Бу сурак аайынча кӧп тоолу шӱӱлтелер айдылган, кӧрӱлген ле шиҥделген. Каланыҥ депутаттары Улалуда баштап ла улус јадып баштаган ӧйди алып темдектеер деген шӱӱлтени јӧмӧп, Горно-Алтайск каланыҥ устав-документине солынталар кийдирерин јӧптӧгӧн. Айдарда, ол 1824 јылга келижет. Калада јаткандар келер јылда тергеениҥ тӧс калазыныҥ 200 јылдык юбилейин темдектеер.

Хамида ТАДИНА