Алтайдын Чолмоны

Манјӱректеги курортто…

Майма аймакта Манјӱрек јуртта иштеп турган курорт республикага јарамыкту айалгалар тӧзӧгӧн деп айдар аргабыс, байла, бар. Ол кӧп улусты ишле јеткилдейт. Курортто ишјал јетирезине јакшы. Манјӱрек туу-чанала бисте ундылып калган бастырароссиялык учурлу маргаандарды ойто орныктырды. Эҥ ле учурлузы — бу ууламјыдагы иш јербойындагы спортты ӧскӱрериле јуук тудуш. ГЛК-да кӱӱн-санааны кӱйбӱредер ӧскӧ дӧ јилбилӱ керек-јарактар ӧдӧт.

Јаҥы јылдыҥ кийнинде, тапту узун амыраар кӱндердиҥ бирӱзинде, Томскто ӱренип турган кызымла кожо курортто болуп, оныҥ катогында јыҥылап, тоштоҥ јазалган наадайларыла таныштыс. Јып-јылу кӱндер турган. Албаты-јон јаҥыс кыймырап, «бастыгышкан». Ол кӱн Манјӱрекке бастыра Сибирь айылдап келген болгодый деп билдирген эди. Кара-бајырт амыраачылардыҥ ортозында јербойыныҥ улузы каа-јаада база учурады. Алтай калыктыҥ фольклорыныҥ баатырларына, аҥ-кужына, эрјине малына — аргымактарга учурлалган тош јазалдар сӱӱндирди ле кайкатты. Беш чолмонду коночылыктыҥ ашканаларыныҥ бирӱзинде ады-јолы јер-телекейге элбеде јарлу бурят скульптор Даши Намдаковтыҥ (былтыр сыгын айда ачылган кӧрӱ Јаҥы јылдыҥ сыраҥай ла алдында, јаҥар айдыҥ 10-чы кӱнинде, јабылган) эки ижин кӧрдис. Бойыска бу скульптордыҥ јайаан телекейин јууктада шак ла Манјӱректе ачып турбай.

Је бисте байа «бойындыйы бойсу» дегени јогынаҥ болбос эмей (јакшы ла болзын деп кӱӱнзеп турбай). Сереҥкедий чӱрчелеҥ санаалар «јалт-малт» чагылып, токуналды тоскурды. Курорттыҥ элкем-телкем кӧрӱзине јербойыныҥ орус укту, је су-алтай кӧгӱстӱ скульпторы Анатолий Гурьяновтыҥ ол ло Умай-Энезин, Сартакпайын, Кӧгӱдей-Мергенин, Маадай-Каразын, Ӱч Мыйгагын не тургуспас? 84 јашка једе берген бу устыҥ јайаан ижи алтай калыктыҥ кай чӧрчӧктӧриле сӱрекей јуук тудуш. Россияныҥ нерелӱ јурукчызы, Г. И. Чорос-Гуркинниҥ государстволык сыйыныҥ лауреады, Алтай Республиканыҥ албаты јурукчызы ла Кӱндӱлӱ кижизи Анатолий Гурьяновтыҥ соок ло тыны јок таштардаҥ эдилген баатырлары солоҥыныҥ ӧҥдӧриндий куулгазынду ла тирӱ. Оныҥ иштериле Россияныҥ санат сӱӱчилери јакшы таныш. Скульптура-наадайлары Финляндияда, Турцияда, Кореяда, Японияда, Америкада, Францияда, Голландияда, Польшада, Австрияда ла ӧскӧ дӧ ороондордо таҥынаҥ улуста бар. Бу устыҥ иштери, Сергей Дыковтыҥ, Амыр Укачинниҥ ле Аржан Ютеевтиҥ ле чилеп ок, Манјӱректе кӧрӱде база тургузылган болзо деген шӱӱлте бар. Мынаҥ ӧскӧ бисте, алтайларда, ол ло курортло колбой кӱӱн-санаабыска, кылык-јаҥыска, јадын-јӱрӱмиске ле чӱм-јаҥдарыска келишпес ӧскӧ дӧ сурактар бар.

Темдектезе, тоҥжаандардыҥ јайзаҥы, республикада јарлу журналист Владимир Торбоков јуукта «Алтайдыҥ Чолмонында» мынайда бичиген эди: «Ол беш чолмонду коночылык (Манјӱректе ГЛК-да гостиница — А. А.) тоҥжаандардыҥ байлу кырыныҥ эдегинде турат. Кырдаҥ чаналу јыҥылаар узун јолдор јазалган, сай бажында кафелер тудулып, туристтерди соотодор јӱзӱн-јӱкпӱр эдимдер тургузылган. Тӱнге јетире кыйгы-кышкылу ойындар ла концерттер ӧткӱргилейт.

Курорт бойы керектӱ, тыш талаларда мактулу. Ума јок улус кӧп келип, јеристи тепсегенче, курортто јаткылазын, су-кадыгын санаторийлерде орныктырзын. Је оныла коштой алтайлардыҥ кудайы бу деп, тешпек јылаҥаш эмегенниҥ сӱрин мында тургуспазын, артисттер тӱҥӱр тудунган камдап јӱгӱришпезин. Кырдаҥ тӱшкен кӧчкӧ — ол кезедӱ. Ончозы аайлу-башту, ӧйлӱ-кеминде болор керек». Тоҥжааандардыҥ јайзаҥыла јӧпсинбеске болбос. Айдылган шӱӱлтелер јада-тура бӱдер, кӧдӱрилген сурактар «чечилер» деп иженери артат.

Арутай АДАРОВ