Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

«Балдарыс су-кадык чыдазын…»

29.02.2024

Тергеебисте кӧп балдарлу билелер кӧп. Олордыҥ тоозында тууразынаҥ балдарды балазынып алган билелер ас эмес. Государство до, республикабыс та ондый билелерге јӧмӧлтӧ-болушты база јетирет ле. Јуукта АР-дыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Артур Кохоев Оҥдой аймакла ишмекчи јол-јорукта болуп, Бичиктӱ-Боом јуртта кӧп балдарлу Арчын ла Ульяна Атпаевтердиҥ билезине айылдап јӱрген.

Чапты сӧӧктӱ Арчын Германович ле кыпчак сӧӧктӱ Ульяна Павловна 2010 јылда биле тӧзӧгӧндӧр. Арчын Германович бойы Кӱпчеген јуртта чыккан, ӧскӧн јери Бичиктӱ-Боом јурт. Школдыҥ кийнинеҥ ол черӱде болгон. Оноҥ Горно-Алтайскта аграрный колледжте зоотехниктиҥ ӱредӱзин алган. Ӱредӱниҥ кийнинеҥ таайы Петр Ойонович Табаевтиҥ «Ойбок» СПК-зында зоотехник болуп иштеген. 2015 јылда бойы таҥынаҥ ээлем тӧзӧп алган.

Ульяна Павловнаныҥ чыккан-ӧскӧн јери Јоло јурт. Школдыҥ кийнинеҥ ол Горно-Алтайсктагы педагогический колледжтиҥ школьный бӧлӱгин ӱренип божоткон. Оны ээчий Горно-Алтайсктыҥ государстволык университединде педагог-психологтыҥ ӱредӱзин алган. Јиит специалист Оҥдой аймакта эл-јонныҥ јонјӱрӱмдик јӧмӧлтӧзи аайынча башкартуда иштеп баштаган. Анда он јыл психолог болуп иштейле, 2017 јылдаҥ ала 2023 јылга јетире Караколдыҥ орто ӱредӱлӱ школында педагог-психолог болуп иштеген. Эмди айылда балдарыла отурат.

— Бистиҥ биледе јети бала. Ӱч бала бойыстыҥ, тӧртӱзин балазынып алганыс. Олор мениҥ сыйнымныҥ балдары. Јаан кыстыҥ ады Урсулина, удабастаҥ 13 јашту болор. Ол Боочыныҥ школында 7-чи класс-та ӱренет. Урсулина бош ӧйдӧ волейболго, хордо кожоҥдоорына јӱрет. Ортон кызыс Аруна, 11 јашту. База Боочыныҥ школында 5-чи класста ӱренет. Тӱӱнериниҥ ле јуранарыныҥ кружокторына јӱрет. Бу ок ӧйдӧ бойы ӱркенедеҥ, јиптеҥ јӱзӱн-јӱӱр эдимдер, јымжак ойынчыктар тӱӱйт. Оогош уулдыҥ ады Айдыҥ, ого тӧрт јаш. Ол Караколдо балдардыҥ «Урсулочка» деп садында јӱрет. Айдыҥ кожоҥдоорын, бијелеерин, ӱлгерлер кычырарын сӱӱйт.

«Кириллге 13 јаш. Ол Караколдыҥ орто ӱредӱлӱ школында 7-чи класста ӱренет. Бош ӧйдӧ ок-јааныҥ секциязына јӱрет, анайда ок баскетбол ло волейбол ойнойт. Оноҥ башка, бойыныҥ колыла јӱзӱн-јӱӱр эдимдер јазаарыла јилбиркейт. Карина 10 јашту. Ол калада ӱчинчи класста ӱренет, спортло тазыктырынат, бош ӧйдӧ јуранарын сӱӱйт. Ангелина экинчи класста, Бичиктӱ-Боомныҥ школында ӱренет. Кышкыда тошто конекту јыҥылаарын сӱӱйт. Кезикте айылда отурып, јуранарын јакшызынат.

Саша беш јашту, ол база «Урсулочка» садикке јӱрет. Ол бойыла кураа балдарла ойноорго сӱӱйт» — деп, балдардыҥ энези куучындады.

Јиит биле 2015 јылда бойлоры КФХ тӧзӧгӧн. Мал-аштаҥ уй, кой, јылкы азырайдылар. Арчын бойыныҥ таайыла кожо иштейт. Эм тургуза 200-теҥ ажыра кой, 30 јылкы, 50 кире уй азырайдылар. Керектӱ техниканаҥ трактор ло пресс-подборщик бар. 2016 јылда «Јаҥы иштеп баштаган фермер» деп грантта турушкан. Оноҥ келишкен акчага јаҥыдаҥ керектӱ темир-тес ле казах белоголовый укту бир канча бозу садып алгандар.

Арчын Германович турлузына јетире электролиния чӧйдирерге 2019 јылдаҥ ала очередьте турат. Је бу сурак эмдиге јетире кыймык јок. Качан чӧйӧтӧни јарты јок. Оныҥ да учун республикан парламенттиҥ спикери Артур Кохоевтиҥ: «Кандый болуш керек?» деген сурагына айылдыҥ ээзи электролинияла колбулу сурагын айткан. Спикер бу сурактыҥ аайына чыгарга озо ло баштап јаргыга баштанар керек деди.

Чын, бӱгӱнги кӱнде кӧп тоолу улус турлуларынаҥ болгой, јадарга тудуп алган тураларындӧӧн электролиния чӧйип болбойт. Бу ишти «Горно-Алтайские электрические сети» ПО эдер учурлу. Је ол бу ишти ӧйинде эдип болбойт. Мыныҥ шылтактары кӧп. Олор керегинде газедистиҥ бӱктеринде кӧп бичилген. Улус учы-учында бу јондыкты јаргыга берет. Предприятиениҥ јаандары турушкан јуундардыҥ бирӱзинде эмди озо ло баштап аҥылу јуучыл операцияныҥ туружаачыларынаҥ, олордыҥ билелеринеҥ келген баштанулары кӧрӱлер деп айдылган эди. Кӧп балдарлу билелерге база ајару эдилер дешкен.

Келер јуук ӧйдӧ Атпаевтердиҥ билезиниҥ бу сурагы база чечилер деп иженип турубыс. Эм тургуза бу билеге одын аларга болуш јетирилет. Анайда ок 5-6 класстарда ӱренип турган балдары школдо акча тӧлӧбӧзинеҥ ажанат. Биле балдардыҥ бирлик пособие-акчазын алат. Эки јыл кайра олорго, кӧп балдарлу биле деп, Оҥдойдо тура тударга јер бергендер.

«Бис, ада-эне улус, озо ло баштап балдарыс су-кадык чыдазын, јакшы ӱредӱ алзын, јӱрӱмде иштеҥкей, јакшы улус болзын деп амадайдыс. Балдарысты бутка тургузатан тӧзӧлгӧ болзын деп, мал-аштыҥ тоозын кӧптӧдӧр деген санаалар бар» — деп, адакыда Ульяна Павловна айткан.

Тергеениҥ јаандары кӧп балдарлу билелерге ајару эдип, јӧмӧлтӧ-болуш јетирип турганы јакшы. Эл Курултайдыҥ јааны бу јол-јорукта балдарга сыйлар апарган. Бу билени ӧйкӧп турган сурак Артур Павловичтиҥ јӧмӧлтӧзиле мынаҥ ары чечиле берер деп алаҥзыбайдым.

Кырчын ЯШЕВ

ТОП

Положение Конкурса на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины Тюгай

УТВЕРЖДАЮ Приказом и.о. главного редактора АУ РА «Редакция газеты «Алтайдыҥ Чолмоны» от _____________     № Кудачина Э.В.   Положение Конкурса на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины ТЮГАЙ Объявлен Конкурс на Стипендию имени заслуженного журналиста Республики Алтай Галины Тюгай. Организатор: редакция республиканской газеты «Алтайдыҥ Чолмоны» (далее Редакция). К участию приглашаются обучающиеся 4-11 классов общеобразовательных школ Республики

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир