«Эдилген иш ас эмес, је эдетенис оноҥ кӧп»

19.04.2024

Кеҥиниҥ јурт јеезезине јети јурт кирет: Кеҥи, Шибее, Талду, Буландык, Туйакту, Нефтебаза ла Бархатово. Анда бастыра јаба 2063 кижи јуртайт. Бу јаан јурт јеезени Валентин АЙБЫКОВ башкарат. Оныҥ бу јамыга экинчи катап тудулганы ижине каруулу болгонын ла кандый ла уур-кӱч сурактардыҥ аайына чыгарында быжузын ла эпчилин керелейт.

Валентин Яковлевич Кеҥи јуртта чыккан. Мында ла школды тӱгезеле, Барнаулдагы Алтайский государственный аграр университеттиҥ зооинженерный факультедин ӱренип божоткон. Ӱредӱниҥ кийнинде черӱчил молјузын бӱдӱрген, јанып келеле, тӧрӧл јуртында, аймагында јозокту иштеп јӱрет. 2018 јылдаҥ ала Кеҥиниҥ јурт јеезезиниҥ ченемелдӱ башкараа-чызы.

Текши јети јурт кирген јеезеде тӧрт школ, болчомдордыҥ тӧрт сады, алты клуб, тӧрт ФАП, бир эмчилик амбулаторий, тӧрт библиотека, спортзал ла кафе, эки заправка ла «Теньгинский» СПК иштейт.

Јурт администрацияда Валентин Яковлевичке баштадып, баш специалист Алена Дибакова, јерле, кыймыктатпас ар-јӧӧжӧлӧ колбулу сурактар аайынча специалист ле јуучыл-учет алар инспектор Татьяна Сыдыкова, баш бухгалтер Анастасия Кергилова, экономист Анастасия Коннова, јонјӱрӱмдик сурактар аайынча ишчи Анюта Алмашева, јашӧскӱримниҥ тӧс јериниҥ башкараачызы Юлия Яльчина ла јурттардагы клубтардыҥ башкараачылары ӧмӧ-јӧмӧ иштегилейт.

«Бастыра специалисттер бойыныҥ ижин сӱӱген, каруулу, билгири бийик улус. Мениҥ баштаҥкайларымды јӧмӧжип турганы учун быйан айдадым. Ижис мынаҥ да ары турулталу болзын.

Кандый ла иште иштезе, јаныҥда эрчимдӱ, иштеҥкей, баштаҥкайлу улус болзо, бастыра уур-кӱчтерди јеҥериҥ ине. Јаан јеезениҥ ижи де кӧп. Бир ишти эдип турганча, ӧскӧ сурактар чыгып келер. Кӧп сурактардыҥ аайына чыгарга јаан болужын јербойыныҥ депутаттары јетирет. Јастыҥ келгениле курч сурактар кӧптӧй берет. Јер топсыган кийнинде јурттардыҥ ичин сӱрее-чӧптӧҥ арутаар иштер ӧдӧт. Бу да иште ончобыс туружадыс.

Айландыра турган албаты-јонын аҥ-кужыла, кузугыла азыраган тайгаларыста, анайда ок јурттарыста ӧрт болдыртпазы јанынаҥ јаан иш ӧткӱредис. Јурттыҥ эл-јоныла, школдордо ӱренчиктерле ӧрт ӧчӱреечилерле туштажулар ӧткӱрип јартайдыс.

Јеезениҥ депутаттарыныҥ Соведи «Јуртты эптеп jараш эдериниҥ ээжилерин» јӧптӧгӧн. Анда мал-ашты, айылдыҥ тындуларын тудары ла сӱрее-чӧпти тӧгӧри јанынаҥ ээжилер салынган. Јурттыҥ эл-јонына мал-ашты јолго чыгарбаска ээлери кабырары, сӱрее-чӧпти тӧгӧргӧ тергеелик операторло јӧптӧжӱ тургузары керегинде јаантайын јартамалдар берилет. Ӧткӧн јылда Кеҥидеги сӱрее тӧгӧтӧн эски свалка јоголтылган. Бу иш мынаҥ ары ӧскӧ дӧ јурттарда улалар. Онызы экологиялык айалганы оҥдолтор база бир алтам.

«Су-кадыкты корыыры» деген эл ӱлекердиҥ иштерин республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозыла, Оҥдой аймактыҥ башкартузыла ӧмӧ-јӧмӧ эрчимдӱ апарып јадыс деп темдектеер керек. Ол программала Буландык, Кеҥи ле Шибее јурттарда јаҥы ФАП-тар тудулган.

Јурт јеезениҥ тӧс јуртындагы курч сурак чечилбегени ачымчылу. Ол — балдарга јаҥы садик тудары. Оныҥ эски туразыныҥ айалгазы коомой, эм тургуза болчомдор јурттыҥ башкартузыныҥ туразында јазалган садикке јӱрет. Бойлорыс бежинчи јыл Культураныҥ туразында отурып иштейдис. Бу сурак аайынча бис тергеениҥ башкарузына, сенатор Владимир Полетаевке баштанганыс. Је эмди тура сурагыс ачык бойы артканча.

Культураны, спортты алзабыс, куучындаар ла ајару салгадый једимдерис кӧп. Ӧдӱп јаткан јылды президент В. Путин орооныста Билениҥ јылы деп јарлаганын ончобыс билерис. Оныҥ учун бастыра керек-јарактар ого келиштирилип темдектелген план аайынча ӧдӧр. Бистиҥ јеезениҥ ончо јурттарындагы клубтарда иш токтобой, эрчимдӱ улалып јат. Культишчилердиҥ тоозында 2023 јылда ӱч кижи Эл Курултайдыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла, беш кижи башчыныҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла кайралдаткандар.
Полицияныҥ капитаны Е. Ю. Корчагинниҥ эземине учурлалган мячту хоккейле маргаандар јылдыҥ сайын ӧткӱрилип, јаҥжыгу болуп калды.

«Теньгинский» СПК-ныҥ сыйына учурлалган мар-гаандарга волейбол сӱӱгендер јуулыжат. Быјылгызында «Теньга» командабыс 3-чи јер алган. Бу јууктарда волейболло спортчы ветерандар ортодо ӧткӧн республикан маргаандарда «Урсул» команда 2-чи јерге чыккан.

Оҥдой аймактыҥ первенствозыныҥ мячту хоккей-ле маргаандарында «Шибее» 2-чи јерди алдылар. Јылдыҥ ла кӱӱк айда јеезениҥ јурттары ортодо волейболло маргаандар ӧдӧт. Шибее јуртта ок-јаачылар кӧптӧгӧни сӱӱндирет.

Јиит специалисттер ле јиит билелер «Комплексное развитие сельских территорий» деген федерал программа аайынча бойлорыныҥ јадар јерлерин јарандырар, јеткилдеер аргалу. 2014 јылдаҥ ала 12 биле очередьте турган. Олордыҥ ортозында сегис јиит специалист јадар јерле јеткилделген. Эр кемине јетпеген балдарлу арга-чыдалы коомой билелерге аргаларыс јеткенче материальный болуш јетиредис.

2021 јылда Кеҥиниҥ оромдорында јарыткыштар кондырылган.

2025 јылда орооныс Улу Јеҥӱниҥ 80 јылдыгын темдектеер. Ого учурлай башка-башка керек-јарактар, кӧдӱриҥилер ӧткӱрилери темдектелген. Бистиҥ амадубыс – Јеҥӱни јууктаткан кажы ла кижини ајару јок артырбай кичеери. Кеҥи јуртта Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачыларына кереес тургузарыс. Ого јуртыстыҥ эл-јоны 117 муҥ 950 салковой јууган. Бу акчанаҥ фронтовик јерлештеристиҥ ады-јолдорын бичилген плиталарга 94 муҥ 452 салковой чыгымдалган. Анайда ок јаан болужын «Теньгинский» СПК јетирген. Оныҥ директоры Вячеслав Трифановко быйаныс айдадыс. Быјылгы 9 Майга Кеҥиниҥ јеезезиниҥ јурттарында бастыра кереестерди чыныктап, байрамга белетеништӱ иштер ӧдӧт.

Аҥылу јуучыл операция башталганынаҥ ала Кеҥиниҥ јурт администрациязыныҥ ишчилери јурттарыныҥ эл-јоныла кожо масксеткалар тӱӱр ишти баштаган. Анайда ок акчала, јуучылдарга керектӱ тудунар-кабынар эдимдерле болужысты јетиредис. Бӱгӱнги кӱнде аҥылу јуучыл операцияда 25 јерлежис бойлорыныҥ молјузын јалтанбай бӱдӱрет. Олордыҥ билелерине аймак кеминде берилип турган материальный болушты, акча тӧлӧбӧзинеҥ одын белетеерге агаштыҥ биледин аларга, чаазын-документтерин белетеерге болужадыс.

Уур-кӱч сурактар кӧп. Олор бойы канайып чечилетен эди, бирӱзиниҥ аайына чыкпай отурганчаҥ, ӧскӧзи бажыҥа урулып келер. Оныҥ учун бастыра ишти ӧйинде эдерге албаданар керек. Јӱрӱм јаҥыс јердей турбай, улалып ла јат. Бис кажы ла кӱн, кажы ла јыл јаҥы амадулар тургузадыс. Эдилген иш ас эмес, је эдетенис оноҥ кӧп.

Учурал келижерде, Кеҥиниҥ јеезезиниҥ јурттарыныҥ эл-јонына алкыш-быаным айдадым. Ончогорго су-кадык, амыр-энчӱ кӱӱнзейдим» – деп, Валентин Яковлевич Айбыков куучындады.

Виктория БАДАКИНА

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым