Ичкери јолыныҥ аргалары јаан…

19.04.2024

Алтыгы Талдуда јурт јеезениҥ јааны Наталья ЕЛИКОВА јурттыҥ эмдиги ле келер ӧйи керегинде куучындайт:

Ӧскӧн-чыккан jеримди
Ӧскӧ jерле тӱҥдеп болбозым.
Ак-jарыктыҥ ӱстинеҥ
Артык тӧрӧлди мен таппазым.

«Улус кажы ла кижиниҥ jӱрӱми бойыныҥ jолыла барып jат деп айдыжар. Мен Алтыгы Талду jурт jеезениҥ jааны болуп 7-чи ай иштеп jадым. Мынаҥ озо 13 jыл баш специалист болгом. Jе бӱгӱнги кӱндеги ижимди канча катап каруулу ла кӱч деп айдарым. Чын, бу јӱрӱмде кижи јаҥыскан нени де эдип албас, ончо иш ӧмӧ-jӧмӧ, албаты-jонныҥ, кожо иштеп jаткан улустыҥ болужыла эдилет. Бистиҥ ӧмӧликте узак ӧйгӧ иштеп койгон ченемели jаан специалист Б. О. Куйрукова бухгалтердиҥ, экономисттиҥ ижин бӱдӱрет. Баш специалист болуп ижине каруулу А. А. Мышлакова иштейт. Jашӧскӱримле ишти Э. В. Аянов башкарып jат. Военно-учетный ишчи болуп К. Г. Кужакова jедимдӱ иштейт. Jурттыҥ Э. К. Тарбанаеваныҥ адыла адалган библиотеказында Ч. В Чехонова, клубтыҥ jааны С. М. Малчинова база jедимдӱ иштегилейт. 2023 jылдыҥ турултазыла, Алтыгы Талду jурттыҥ клубы «Лучшее учреждение культуры-2023» деп ададып, аймакта jеҥӱчил болуп чыккан. Клубта, спортзалда ару-чек ле jылу болорын Н. Б. Кыбыева, Э. Н. Кыбыева, М. И. Аянов, Э. Л. Калкин, Ч. Т. Кохоев, В. Я. Кохоев ле К. А. Сакладов јеткилдейдилер.

Ижис јурттыҥ депутаттары А. П. Калкинала, Л. Т. Кохоевала, Э. Н. Кыбыевала, О. К. Чочкинала, А. О. Пиянтиновло, А. С. Мамаковло, Ч. Я. Бахрамаевала, анайда ок аймактыҥ депутады К. Б. Бушулдаевала ӧмӧ-јӧмӧ ӧдӧт. Каринэ Борисовна јурттыҥ ӧҥзӱре сурактарын аймакта кӧдӱрип, айдар jерде айдып, бастыра jанынаҥ болужат.

Бу кыска ӧйгӧ бистиҥ jуртта хоккейле тазыктыраачы А. Я. Яилгаковтыҥ баштаҥкайыла республика кеминде уулчактардыҥ хоккейле маргаанын ӧткӱрдис. Анайда ок ок-jаала Тӧрӧлин корыычылардыҥ кӱнине учурлалган маргаандар ӧткӧн. Бу jаҥжыккан маргаан 2012 jылдаҥ бери Л. Н. Кахтуновтыҥ баштанкайыла ӧткӱрилген. Леонид Николаевич 2017 jылда ак чечектӱ алтайына jана да берген болзо, је бу маргаандар токтобой, бӱгӱнги кӱнге jетире ӧткӱрилип jат. Бу маргаандар Алтыгы Талду jуртта ол ӧйдӧ школдыҥ директоры болгон Е. Т. Кадинаныҥ ла 10 jылдыҥ туркунына jурт jеезениҥ jааны болуп иштеген Д. Я. Кохоевтиҥ болужыла, jӧмӧлтӧзиле ӧткӱрилген.

Тургуза ӧйдӧ јииттерди ок-jаала И. С. Махайлин тазыктырат. Городки ойынды ойноор баштаҥкайды П. Я. Яилгаков эткен, jуртта ӱй улус ортодо эки катап (03.01.2024, 10.03.2024) городкиле маргаандар ӧткӱргенис. Бу ойынла Улу Jеҥӱниҥ кӱнине учурлалган jаҥжыккан маргаандар 2015 jылдаҥ бери ӧткӱрилип jат, быјыл база ӧдӧр. Јуртыста jадып турган ла кӧчӧ дӧ берген jерлештерис ӧткӱрилип турган маргаандарды акча-манатла, койыла jӧмӧп, болужып турганы учун олорго ончозына jаан быйанымды айдадым.

Јуртыска быjыл кочкор айда П. В. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрдыҥ артисттери айылдап, «Степан таай» ла «Эрjине» деп спектакльдарын кӧргӱскендер. База кой сойып, сакылталу, сӱӱген артисттеристи ӧкпӧӧрип, сӱӱнип, оморкоп кӱндӱледис.

Анайда ок К. Э. Укачинаныҥ 85 jылдыгына учурлай тӧрӧл школысла ӧмӧ-jӧмӧ «Мен — ырысту кижи» деп конференция ӧткӱрдис. Туштажуны Клавдия Эргековна эзен jӱрерде ӧткӱрерге келишпеген де болзо, jерлежисти школдыҥ балдары билип, ундыбазын деп эзедип койдыс. Былтыр кӱскиде jерлежис Г. К. Елемовага учурлалган эземниҥ эҥирин база ӧткӱргенис.

Быjыл республикада jурт јеезелер ортодо кӧп конкурстар jарлалган. Бистиҥ jурт jеезе тӧрт конкурста турушкан: Алтай Республикада јурт јеезелер ортодо Алтай Республиканыҥ башчызы, Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јааныныҥ гранты; тергеениҥ јаан, орто ло кичӱ јурттарыныҥ ортодо эҥ артык культуралык-массовый кӧдӱриҥилер; тергеениҥ јаан, орто ло кичӱ јурттарыныҥ ортодо спорттыҥ эҥ артык кӧдӱриҥизи учун ла республикан бюджеттеҥ јербойындагы учурлу сурактарды чечерге јербойындагы бойы башкарынар органдарды кӧлӱкле јеткилдеери аайынча бюджеттер ортодо трансферттерди чыгарары ла ӱлештирери учун конкурс-кӧрӱде.

Алтыгы Талдуныҥ клубы јурттыҥ 110 јылдыгына учурлалган «Алтыгы Талду — алтыннаҥ баалу, јӱрегиме кару јуртым» деп байрамды ӧткӱрген. Ол кичинек jурттардыҥ ортозында эҥ артык культурно-массовый кӧдӱриҥи деп баштапкы jерге чыккан ла анайда ок кичинек jурттардыҥ ортозында спорттыҥ эҥ артык кӧдӱриҥизи деп јеҥӱ алган.

Бис республиканыҥ башчызы О. Л. Хорохординге Алтыгы Талдуныҥ jурт јеезезиниҥ туразын чыныктап jазаарга акча-манатла болужып jатканына јаан быйанысты айдадыс.

Эл Курултайдыҥ депутаты В. В. Ромашкинге база jаан быйанысты айдадыс — ол былтыр биске спортзалды jазаарга ла городки ойынныҥ керектӱ јепселдерин аларга акча-манатла jӧмӧшкӧн. Анайда ок Эл Курултайдыҥ депудады, биске улай ла јӧмӧжип, болужып јӱрген Р. Н. Байталаковко ло 10 jылдыҥ туркунына jурт jеезениҥ jааны болуп иштеген, эмди кату-кабыр ишке болужып турган Д. Я. Кохоевке jаан быйанысты айдадыс.

Аймакта отурган jаандар jурт jеезениҥ ӧҥзӱре сурактарына аjару эдип, аайына чыгарга ӧмӧ-jӧмӧ иштеерис деп иженедим. Аймактаҥ болуш болбозо, јурттыҥ jааны jаҥыскан нени де эдип албас.

Јурттыҥ клубына тургуза ӧйдӧ капитальный ремонт керек: бистиҥ клуб 1971 jылда тудулган, ӱстинеҥ суу ӧдӧт. Улу Jеҥӱниҥ 80 jылдыгына јетире jурттыҥ эҥ учурлу jерин — Ада-Тӧрӧл учун Улу jууда турушкан jерлештериске тургузылган кереести jазаар иш бӱгӱнги кӱнде база ӧҥзӱре сурактардыҥ бирӱзи болуп јат (керектӱ акча-манатты табып, 80 jылдыкка jетпей јадып ишти бӱдӱрип салар керек).

Алтыгы Талду ла Короты јурттарда јаткандардыҥ эҥ ле ӧҥзӱре сурагы — бу эки јурттыҥ ортозындагы јол. Анайда ок jуртта орто ӱредӱлӱ школго капитальный чыныкташ керек. Ӧрӧ турган jаандардыҥ айтканыла, ижендиргениле, ол 2025 jылда эдилер.

База бир јаан сурак — Тодубай ла Божулан-Оозы оромдорго электроот ӧткӱрери (Талду ла Кызыл-Таҥ оромдордо ӧткӱрилип, 2023 jылда башталган иш учына чыгып келет).

Башкараачыныҥ ижи кӱч те, каруулу да. Јурт jеезеде бойында кӧлӱк jок. 2006 jылдыҥ кӧлӱги сынып, ӱрелип ле калар. Шак оныҥ учун jойу jӱрӱп иштеерге келижет.

Кезикте бу меге не керек деп сананарым, је тӧрӧл jуртыма иштеп, тӧрӧлим ле деп сананып jӱредим. Канча кире кӱчим, ченемелим jедер, байла, иштеерим ле. Jаҥыс ла јуртым, албатым амыр-энчӱ jатсын, јуу-чак токтозын, уулдарыс Алтайына эзен-амыр jанып келзин. Jуртым ӧрӧ ӧзӱмдӱ болзын, ӧҥжизин, jаранзын. Jииттерис бала-барка азыразын, мал-ажы арбыдап ӧссин».

Бӱдерде бӱткен кеениле
Ӧскӧн jерим недеҥ де кару.
Ак айастыҥ арузы,
Айас кӱндердиҥ таҥдагы
Камыскан оттыҥ jылузы,
Кӱӱн-санааныҥ бийиги —
Кичӱ тӧрӧл jеримниҥ
Агару бузулбас ийдези.
(Валерий Енчинов)

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым