Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Тоомјылу тойлойлы

Сакылталу јайла кожо Алтайыстыҥ ичинде тойлор ло белкенчектер кӧптӧй берди.

Бӱгӱнги кӱнниҥ некелтелериле той ӧткӱрерге сӱрекей кӧп акча чыгымдалат. Ол ло той болор јерди јарандырар дизайнердиҥ, фото-видео согоочыныҥ, јыргал башкарып турган кижиниҥ (тамаданыҥ) ле оноҥ до ӧскӧлӧриниҥ баалары кӱннеҥ кӱнге бийиктейт.

Је тамадазы јок кандый той дезеер? Тойлонып јаткан јииттердиҥ ле олордыҥ сӱӱнчизин ӱлежерге келген тӧрӧӧн-туугандардыҥ, нӧкӧрлӧрдиҥ кӱӱн-табы кандый болоры тойды башкарган кижидеҥ јаан камаанду.

Мен бӱгӱн бу јуукта тойлоп јӱргеним керегинде бичиирге санандым. Эртен тура алтай той калыгыстыҥ чӱм-јаҥыла, јаҥжыгуларыла ӧткӧн. Келинниҥ чачы ӧрӱлген, отты кӱндӱлеген, башпаадылар айдылган, кӧжӧгӧ ачылган. Уулдыҥ таайы «адымды адабай, алдымды кечпей, кайындап јӱр» деп айдып, кӧжӧгӧни ачып салган. Бу ла туштаҥ ала келиндӱ-кайынду бой-бойын кайындажып јӱрер учурлу.

Эҥирдиҥ беш саадында орус той башталган. Јуулган эл-тӧрӧӧндӧрди тамада башкарып, уткуулду сӧстӧрин айттыртып турды. Бу ла ӧйдӧ, байагы кӧжӧгӧ ачкан кайыны јииттерди уткыйла, келдин кучактай алып, јаактарынаҥ окшоп ийди. Мында ла кайындаш божогон. Мениҥ јанымда отурган јаан таайларым оны кӧрӱп, та ачынар, та каткырар деген чилеп, алаатый бердилер. Је эки карганактыҥ кӱӱн-санаазы там ӱрелгенин мен сеспедим.

Той улалып, ойындардыҥ, конкурстардыҥ ӧйи келди. Ойын-бије јок кандый той. Ол болор јаҥду. Је кажы ла не-немениҥ кеми болор керек ине. Тамада јиит уул, ајаруны јаҥыс ла јииттерге эдип турган болбой. Оныҥ ӧткӱрген ойындары улусты уштундырган ла саҥ ла башка кыймыгуларла «бијелеткен». Бир канча ӧйдӧҥ, балыр јӱзӱн-базын сӧстӧр айдылып, ажа коныш кӧндӱкти. Таайларымныҥ бирӱзи уйалала, колын јаҥыйла, јана берди.

Оныҥ учун той башкараачыларга айдарга турганым – той-јыргалдарда ајаруны јаҥыс та јииттерге эмес, је јаан јашту акаларга, таайларга, эјелерге ле јеҥелерге эдерге ундыбай, олорды тоор керек.

Той-белкенчекте база сӱрекей кӧп учурап турган јастыра — ол «танец живота», «лезгинка», «ламбада» ла оноҥ до ӧскӧ јарлу бијелерди бодоп ло ӧткӧнӧтӧни. Бойыстыҥ јараш алтай бијелерис, јаҥарларыс, кожоҥдорыс, ойындарыс кайда? Эмдиги технологиялардыҥ ӧйинде алтай ойындарга, бије-кожоҥдорго тайанып, јаҥызын не сананып таппас? Эмди Ютубта да, ӧскӧ дӧ јондык сетьтерде биске тӧрӧӧн калыктардыҥ, ол тоодо ойроттордыҥ бӱгӱнги ӱйезиниҥ сӱреен эптӱ бијези кӧп салылат. Оны да ӱренип алза, сӱреен јараш кӧрӱнер эди…

Мениҥ айдарга сананган тӱп-шӱӱлтем – той-јыргалдарда бой-бойысты тооп, јаҥдаган јаҥжыгуларысты ундыбай, тӧп јӱрели.

Јиилек БАДАКИНА