Алтайдын Чолмоны

Јайаандыкта јайым учуш…

07.10.2024

Кычыраачыларысты Алексей Кермолтановтыҥ јайаандыгыла эки јыл кайра таныштырган эдис. Оныҥ кожоҥдоры кӧп улустыҥ јӱректерине тийип, сыстаткан, сӱӱндирген… Бӱгӱн јиит кожоҥчы биске катап айылдап келди. Алексей Улу-Каан алтайдыҥ база бир ады јарлу јайалталарыныҥ бирӱзи. Ол кайда ла јӱргенде, чураназы кожо.

— Алексей, сениҥ јаҥы кожоҥдорыҥды соцсетьтерде энчикпей сакыйдыс. Тургуза ӧйдӧ кайда иштеп-јолдоп јӱредиҥ?

— Мен тургуза ӧйдӧ Сахалин ортолыкта Углегорский райондо Солнцевский таш кӧмӱр казар разрезте иштейдим. Барганымнаҥ ала он јыл болуп калды. Сегис јыл тӱрген болуш јетирер станцияда тискинчи болуп иштегем. Бӱгӱнги кӱнде таш кӧмӱр казар разрезте 90, 120, 150, 200 тонна кош тартар БелАЗ кӧлӱктиҥ тискинчизи. Билем база Сахалинде, эки уулду, бир кызычакту болорым.

— Кичӱ тӧрӧлинеҥ ыраагында база кӧп лӧ кожоҥдор чӱмделген болбой?

— Тӱндӱк јаар барала, эҥ ле озо баян садып алгам. Бош ӧй келишкенде ойноп, кожоҥдоп туратам. Туулу Алтайдаҥ барган јерлештер јуулыжып, «јайалталу кижи кожоҥдор бичип, альбом чыгар, бис сеге аппаратура-јепселди аларына болужарыс» — деп айткан. Онойып, кожоҥдор чӱмдеп баштагам. Кожоҥдордыҥ сӧстӧрин бичиирге Д. З. Дилеков болушкан. Ол кӧп тоолу ӱлгерлердиҥ авторы. Дмитрий Зарханович Кош-Агаш аймактаҥ, тургуза ӧйдӧ ол Александровск-Сахалинский районныҥ эмчилигинде хирург болуп иштейт. Оноҥ озо ол узак јылдардыҥ туркунына Улаган аймактыҥ эмчилигинде иштеген. Колы быйанду эмчи кижи.

Сӧстӧргӧ кӱӱ салары база аҥылу иш. Баянла кӱӱ чӱмдеерге бир эмеш кӱчке келижет. Онойып, јаан аппаратура аларга келишкен. Синтезаторло кӱӱ чӱмдеерге сӱрекей јилбилӱ.

Чӱмделген сӧстӧрдиҥ учурын тереҥ оҥдоп, клавишага базып ла ийзеҥ, кӱӱ бойы ла келет. Мынаҥ озо менде эки альбом чыккан. Бӱгӱнги кӱнде кӧп јаҥы кожоҥдор чӱмделген. База бир альбом чыгарар амаду бар.

— Ӱлӱрген айдыҥ 13-чи кӱнинде сениҥ таҥынаҥ ойын-концертиҥ ӧдӧри темдектелет. Јаҥы кожоҥдор угарыс па?

— Угаачылардыҥ сураганы аайынча П. В. Кучияктыҥ адыла адалган эл театрдыҥ сценазында мениҥ баштапкы ла таҥынаҥ ойын-концертим ӧдӧр. «Нӧкӧрлӧриме» деп адалган јайаандык эҥирде АР-дыҥ нерелӱ артисти Нина Колондина, коо ӱндӱ Јергелей Санина, јиит кожоҥчы Рустам Качашев, ады јарлу кайчы Айдыҥ Орсулов, бијениҥ «Алас» студиязы (башкараачызы Солунай Торбогошева) туружар. Ойын-концертти јерлежим оргончы сӧӧктӱ Диана Чекурбашева ӧткӱрер.

Кӧрӧӧчилерге мынаҥ озо чыккан эки альбомноҥ јӱрегиме јуук кожоҥдор сыйлалар. Анайда ок јаҥы чӱмделген кожоҥдор база болор. Ончо кӱӱнзеген улусты ойын-концертке кычырадым! (6+)

— Бойыҥ керегинде кыскарта куучындап ийзеҥ?

— Чыккан-ӧскӧн јерим Улаган аймактагы Јазулу јурт. Адам Кош-Агаш аймактагы Ортолык јурттаҥ јабак сӧӧктӱ Григорий Чадырбекович Кермолтанов деп кижи, энем тӧӧлӧс сӧӧктӱ Галина Михайловна Темдекова (кыс ӧбӧкӧзи Тадышева).

— Сенде аҥылу кӱӱлик ӱредӱ бар ба?

— Школды ӱренип божодоло, Горно-Алтайсктагы культураныҥ ла санаттыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжине ӱренерге киргем. Бијечи болорго амадап, хореографиялык бӧлӱкте ӱренгем. Је су-кадыгымныҥ шылтузында ӱредӱни тӱгезерге келишпеген. Оныҥ кийнинде биле тӧзӧп, балдарымды бутка тургузарга тискинчиниҥ јолыла иштеп баргам.

— Бойыҥныҥ салымыҥды сценала колбоор санаа болды ба?

— Јиит тужымда андый санаа болгон. Мен ол ӧйлӧрдӧ ады јарлу ӱлгерчи, кожоҥчы Айдыҥбек Иванович Тазрашевле кожо иштегем. Айдыҥбек Иванович мени бойыныҥ ла карындажына тӱҥейлеш кӧрӱп, кайда ла кожо алып јӱретен. Је салым саҥ башка келижип, ол чечектӱ алтайына јӱре берген. Оноҥ ло бери јол-јорук тӱгенген, сцена ундылган.

— Сениҥ билеҥде кокырлаар, кожоҥдоор улус бар болбой?

— Јаан акам Герман Петрович Тадышев баянла, гитарала ойноорын сӱӱр. Энем балалайкала, баянла ойноор, частушкалар кожоҥдоорын сӱӱйт. Адам база частушкалар кожоҥдойт. Оныҥ учун «Кокырлар» деген кожоҥдо олордыҥ сӧгӱжип кожоҥдошконы кӧргӱзилген.

Мени бала тужымда балалайкала, баянла ойноп ӱреткен кижи энем болор. Айылда кандый кӱӱлик ойноткылар бар, ончозыла ойнойтоныс. Бӱгӱнги кӱнде синтезаторло, гитарала јайым ойнойдым, кӱӱ чӱмдейдим. Аҥылу кӱӱлик ӱредӱ јок то болзо..

— Куучыныҥ учун быйан болзын. Јайаандыкта јайым учуш, билеҥде ырыс кӱӱнзейдим.

Хамида ТАДИНА куучындашкан