Настройки отображения

Размер шрифта:
Цвета сайта:
Ностройка изображения
Ностройка изображения

Настройки

Алтайдын Чолмоны

Анна Алтарыкова: «Мениҥ јӱрӱмим ле бистиҥ театр керегинде»

27.01.2025

Анна Алтарыкованыҥ эске алыныштарыныҥ мынайда адалган бичиги 2014 јылда Горно-Алтайсктагы типографияда кепке базылып чыккан. Оны актриса эзен јӱрерде ого јолугып ла куучындажып, искусствоведениениҥ кандидады, театровед Светлана Тарбанакова белетеп чыгарган.
Быјыл Анна Петровна Алтарыкованыҥ чыкканынаҥ ала 110 јылдыгыла колбой, оныҥ јӱрген јӱрӱми, кожо иштеген улузы керегинде эске алыныштарын кыскарта јарлайдыс.

 

Анна Петровна Алтарыкова Ойрот автоном областьта 1937 јылда тӧзӧлгӧн эл театрдыҥ баштапкы актрисаларыныҥ бирӱзи. Ол јаҥыс та бистиҥ областьта эмес, је анайда ок Алтайский крайда «РСФСР-дыҥ нерелӱ артисти» деген бийик нерени алган баштапкы кижи.

Анна Алтарыкова, сӧӧги мундус, 1915 јылдыҥ чаган айыныҥ 24-чи кӱнинде эмдиги Майма аймактыҥ Александровка (Эмери) јуртында јокту улустыҥ кӧп балдарлу билезинде чыккан. Бала јашта ӧскӱс артып, ол карып калган таадазыныҥ ла јааназыныҥ айылында јӱрӱп, арга-чакту улуска јалчы болуп ӧскӧн.

Туулу Алтайда совет јаҥ тӧзӧлип турган 1920-зинчи јылдарда бичикке ӱренип, оноҥ Ойрот-Турада ӱредӱчилер белетеер техникумга кирген. 1-кы курсты божодып, Анна Алтарыкова Шабалин аймактыҥ Апшыйакту ла Оҥдой аймактыҥ Јодро јурттарында баштамы класстардыҥ ӱредӱчизи болуп иштеген.

1936 јылда Ойрот-Турада артисттер белетеер студия ачыларда, талдалган јииттерле кожо ондо ӱренген. 1937 јылда Ойрот автоном областьтыҥ Бӱдӱреечи комитединиҥ јӧбиле студия областьтыҥ колхозно-совхозный эл театры деп кубулта тӧзӧлгӧн. Бу баштапкы алтай театрда Анна Петровна ол 1950 јылда јабыларына јетире иштеген.

Актриса театрдыҥ тургускан башка-башка ойын-кӧргӱзӱлеринде одустаҥ ажыра рольдор ойногон, ол тоодо Кабаниханыҥ («Гроза». А. Островский), Баланканыҥ («Чейнеш». П. Кучияк), Кумдузактыҥ («Ӱч кыс». П. Кучияк), Васса Железнованыҥ («Васса Железнова». М. Горький), Евдокия Ивановнаныҥ («Евдокия Ивановна». И. Чекин), кам Кыстанайдыҥ («Ай-Тана». Ч. Енчинов), Любовь Яроваяныҥ («Любовь Яровая». К. Тренев) сӱр-кеберлерин.

1947 јылда Ойротияныҥ эл театры тӧзӧлгӧниниҥ 10 јылдыгын темдектеер тушта Анна Алтарыкова Иштиҥ Кызыл Маанызы орденле кайралдаткан ла ого «РСФСР-дыҥ нерелӱ артисти» деген нере ат адалган. Албаты депутаттарыныҥ Алтайский краевой совединиҥ депутады болгон.

1949-1950 јылдарда Театрдыҥ, киноныҥ ла кӱӱниҥ Ленинградтагы институдында узын бийиктедер ӱредӱ ӧткӧн.

Областьтыҥ театры јабыларда, Алтайский крайдыҥ драма театрына иштеерге кӧчӱрилген ле ондо 1951 јылга јетире иштеген. Крайдыҥ партийный школын божодып, КПСС-тыҥ Горно-Алтайский обкомында ӱй улустыҥ керектери аайынча бӧлӱкте инструктор болуп иштеген. Оноҥ Ыраак Кӱнчыгыш јаар кӧчкӧн.

 

Мениҥ билем керегинде
Эрте јаш тужымды эске аладым: бис Александровка јуртта јатканыс, энемниҥ балдары кӧп болгон, је ол божоордо, адамла беш бала арткан, арткандары корогон. Беш баладаҥ мен тӧртинчизи болгом, мениҥ кийнимде Вася карындажым. Јаан акабыс Саша, адама билени азыраарга болужып, јалданып иштеген. Эјем Варя айылдыҥ ончо ижин бӱдӱретен. Энем узак оорыган. Ол тӧжӧктӧҥ турбайтан. Бис уйуктап турганыс санаамда арткан: печкеде оттоҥ турада изӱ, полдо јайып салган ӧлӧҥгӧ јергелей јаткан бисти келишкен ле немеле, кемди тондорло, кемди кийимле эмезе келишкен бӧстӧрлӧ јабып салган.

Бир кӱн Варя тӱниле тыҥ онтоп, ыйлаган. Јаанам јарчаганы кӱйдӱрип алып, оныҥ јанында отурган. Эртен тура ойгонып келеристе, бисти ончобысты тышкары сӱрӱп ийген. Оноҥ турачагыста эки межик турган. Энем ле Варя божогон. Варя кемге де кийим јунуп, оны чайпап, соок сууда узак турган ла соокко ӧткӧн деп, ӱй улус куучындажып турган.

Энем божогон кийнинде ончо неме кубулган. Адабыс бисти, бойы азыранзын деп, ары-бери эткен. Јаан акабыс Саша јалданып иштеп турган болгон. Јажыла оны ээчий Лукантий ле Коля акаларымды база јалчы эдип берип ийген. Мени ле Вася карындажымды Кызыл-Ӧзӧктӧги монастырьга, ӧскӱс балдардыҥ приюдына апарып табыштырган. Ол ӧйлӧрдӧ монахиня ӱй улусты монастырьдаҥ чыгарып ийген, олордыҥ јаткан кельяларына ӧскӱс балдарды јаттыргыскан.

Меге мында, айылымнаҥ ыраакта, јадарга коркымчылу болгон, ончо ло немедеҥ ӱркӱп-чочып туратам. Је бисти кем де јаман кӧрбӧйтӧн, тойо азыраган, бир орында эки кижидеҥ уйуктаганыс. Вася менеҥ чек айрылбас болгон, оныҥ учун бис экӱ бир орында кожо уйуктап турганыс.

Канча кире мында јатканыс санаама кирбейт. Је бир катап эртен тура Васяны ойгозор болзом, турбас та, кыймыктабас та. Бистиҥ нянягыска турбай туру деп комудап баргам. Приютта ончо иштеген улус тӱҥей халаттарлу јӱретен. Олор келип, Васяны орынга јайган бӧскӧ оройло апарган. Оны ойто экелзин деп, мен коркушту ыйлагам. Ол меге сок јаҥыс јуук кижи болгон не. Јаш бойым божоп калганын оҥдобой тургам. Мени токунадарга, јазылза, ойто экелерис деп айдышкан. Васяны кӱнӱҥ ле сакып, качан экелерин сурайтам.

Јас једип келген. Приютта кӱӱлелердеҥ ӧскӧ кӧрӧр неме де јок. Балдар ойнобос то, каткырбас та, тын јок немедий баскылап јӱрер. Бир катап база ла «Вася качан келер?» деп сураарымда, качан да келбес деп, бисти кӧргӧн ӱй кижи кизирт эткен. Ыйлап турарымда, јанымда турган јаан уулчак Вася ӧлгӧн, оны јерге кӧмӱп салган, бӱгӱн база бир канча кижи ӧлгӧн, олорды база кӧмӱп салган деп айткан…

Мен мынаҥ качып јанар деп сананала, эҥирде чеденниҥ јыртыгынаҥ чыгып, јолды тӧмӧн јӱгӱргем. Айлыма једерге јолды ӧрӧ барарын кайдаҥ билейин. Ол ӧйдӧ Кызыл-Ӧзӧк тӧҥниҥ ӱстинде турган монастырьдаҥ ла чеденниҥ тыштында бир канча кичинек турачактардаҥ турган. Тӱн кире берген. Коркып та турганым коркушту. Кандый да тураныҥ эжигинде тактага амыраарга отурала, уйуктап калгам. Улалуныҥ јаказы деп кайдаҥ билейин. Ойгонып келзем, та кандый да турада кайырчактыҥ ӱстинде јадырым. Олор мениҥ кандый јурттаҥ, ӧбӧкӧҥ кем деп сурап турган. Мен орус тилди коомой билер болгом, јуртымды да, ӧбӧкӧмди де билбезим. Ӧскӱстердиҥ туразынаҥ качканымды оҥдоп ийген ошкош…

Ойто приютка экелип, кыпка бӧктӧп салгандар. Бис мында болорыста, Коля акам божоп калганын адам келерде уккам. «Мында артпазым» деп сыр ыйда, оноҥ тудунып, бир де божотпой тургам. Канайтсын база, кожо јанганыс.

Адам јаантайын ла эзирик. Мени айылда јаҥыскан чачып ийеле, кере тӱжине јӱре берер. Јиир курсак та јок, јаантайын аштап јӱретем.

Оноҥ ол мени Эмериде Меркуш деп бай алтайга јалчы эдип табыштырып ийген, јал-эш керек јок, азырап ла туругар деп. Мен ол ӧйдӧ беш јашту, алтыга алтагам. Байагы улустыҥ эҥмектеп јӱрген балазын кичееп, айак-казанын јунуп, суу тажып, будак јууп, эт ле деген немени ӱзе эдетем. Бу айылдаҥ мен база качкам.

Орустарга садуга неме апарып јаткан Саша акамды јолдо тонокчылдар ӧлтӱрип салган.

Бу ӧйдӧҥ ала Анна Алтарыкова таадазыныҥ ла јааназыныҥ айылында јӱрген ле, эмеш чыдап келеле, база ла улустыҥ айылдарында бала кӧрӱп, јалчы болуп туратан.

Совет јаҥ келип, бичик-биликке улусты ӱредип баштаарда, эҥирги ликбезке јӱрӱп, кычырарга, тоолоорго ӱренип алган. Колхозтор тӧзӧлип баштаарда, Денис таадазыла кожо колхозко кирип, уй саачы болуп иштеген. Чамалда белетеништӱ курстардыҥ кийнинде Ойрот-Турада ӱредӱчилер белетеер техникумга ӱренерге барган.

Мен – ӱредӱчи
Педтехникумда бир јыл ӱренген кийнинде иштеп баргам.

Шабалинниҥ районозы мени Апшыйактуныҥ школына ӱредӱчи эдип ийген. Ондо ӱч класс болоры темдектелген. Ӱредӱчи болор амадум бӱткен. Је кандый ӱредӱчи деер? Эмдиги ӱренчиктер де бистеҥ кӧпти билер болбой. Кычырарга, тоолоорго, кожорго-айрыырга ӱредип турбай.

Ӱренчиктерим – 8 јаштаҥ ала 15 јашка јетире алтай ла орус балдар. Урокторды мен алтайлап ла орустап ӧткӱретем. Школдо час јок, урок канча кире улаларын кем де кичеебейтен. Балдар отурарга чылай берзе, амыраарга божодып ийетем. Олорло кожо ойноп, ӱредӱни ундып салатан ӧйлӧр болуп туратан. 16 ла јашту ине, ӱренчиктеримниҥ кезиги мениле јажыт. Эҥирге де јетире ӱренип турарыс, тал-тӱште де ӱредӱ тӱгенип калар.

Бир катап школго райононыҥ инспекторы келип, мениҥ ижимди шиҥдеп кӧргӧн. Ӱредип турган балдарым ончозы кычырып, бичип, тооны билерин кӧргӱскен, соҥдоп тургандар, ӱредӱзин таштагандар јок. Је школдыҥ ӧскӧ ижин канайда апарарын чек билбес кижи болгом, ондый иш барын оҥдобой до тургам. Јайгыда ӱредӱлӱ јылдыҥ турулталарын кӧргӧн конференцияда мени тыҥ ла критикалаган. Бу ишти бӱдӱрип болбойтон эмтирим, јанатам деп шыйдынып ийгем. Је райононыҥ инспекторы Яков Угрюмов мени боочыда јаба једижип, иштеерге артсын деп сӧскӧ кийдирген. Мен ого коркушту ачынып турган болгом, је «бис те бурулу, школдыҥ ижин јартап айдып бербегенис» деп айдарда, ӧкпӧм јабызаган.

Шабалинде ӱредӱчилердиҥ билгирлерин бийиктедер айлык курстарда телекейлик революцияныҥ башчыларын бичизин деп јакылта болгоны санаама кирет. Мен Ленин, Сталин, Калинин, Ворошилов, Буденный деп бичигем. Кем де Ермакты, Пугачевты, Разинди бичиген. Је Ленинниҥ ады-јолын ончобыс эҥ озо бичигенис. Ворошиловты ла Буденныйды не адагаҥ деп менеҥ сураарда, бис олор керегинде кожоҥдоп јадыс деп айткам. Ермакты, Пугачевты, Разинди кожоҥдордо база мактап јат деп, кожо ӱренген нӧкӧрлӧрим айдышкан.

Театрлык ӱредӱ
Театрлык студияга кирерге кӱӱнзегендер Культураныҥ туразында јык толо болгон. Камыста беш кижи отурган. Мен эҥ баштап алган улустыҥ тоозына киргем, база Женя Тыдыкова, Ольга Сарина, Миша Вилисов, Ирина Шульгина, Вася Маскин. Экинчи алган бӧлӱкте кӧп уулдар болгон: Вася Табаков, Јорукчы Тонкуров, Леня Какин, Иван Сабашкин, Ваня Кучияк, Шутуев, Катерина Уксегешева, Полина Оськина, Клава Эндокова, Вася Кыстаев, Иван Хабаров. Оныҥ кийнинде Таня Тарсамаева, Николай Мошкин, Јакшы Быйхыев, Клава Саруева келгендер.

Ол 1936 јылдыҥ сыгын айыныҥ бажында режиссер Иван Степанович Забродин келген. Бис оны энчикпей сакып турганыс. Је бу кижиле баштапкы туштажу меге эби јок болуп калган. Јорукчы ла мен, база Коля Тонкуров та не де бажынаҥ согужып турганыс. «Мында не болуп турган?» деп, эр кижиниҥ ӱни угуларда, кайра кӧрзӧбис, интеллигент бӱдӱмдӱ таныш эмес кижи. Тонкуров тургуза ла: «Аня согужып јат» – деген. Ол кижи кӱлӱмзиренеле: «Мындый јаан кыс оогошторды не јаман кӧрӱп тургаҥ?» – деп айдала, јӱре берген. Тонкуров јабыс сынду болгон. Јӱк тал-тӱштиҥ кийнинде бисти јууп, режиссер ло директор болгон улусла таныштырарда, байагы эр кижи И. С. Забродин, театрдыҥ директоры Иван (Семенович) Толток болгонын укканыбыс.

Ӱредӱ башталган. Бис текши предметтерди: орус тилди, алтай тилди, литератураны, Јебрен Грециядаҥ ала театрдыҥ тӱӱкизин ӱренгенис. Јаан ајару театрлык ӱредӱге эдилген – тынышка, эрмекке, гримге, кыймыкка. Кажы ла кижиниҥ јайалталарын илелеп јартаар ӱредӱлер ӧткӧн. Иван Степанович актердыҥ узыныҥ ӱредӱзин ӧткӱрген… Оноҥ пьесалардыҥ ӱзӱктерин ойноор ӱредӱлер башталган.

«Чейнеш» акалап чыккан
Бис ончобыс, бастыра ӧмӧлигис бистиҥ албатыныҥ јӱрӱми керегинде пьесада ойноорго амадаганыс. Театрыс национальный деп адалып турган не. Бир катап П. В Кучияк келип, «Чейнеш» деп пьесазын кычырган. Ончобыска ол сӱрекей јараган. Је ойынныҥ учында Чейнеш божоп турганын кӧп артисттер јаратпаган. Мен бу керегинде айдарымда, Павел Васильевич јӧпсинип, кыска ӧйгӧ учын јаҥыдаҥ бичиген.

П. В. Кучияк бойы да бистиҥ театрга артист ле литературалык бӧлӱктиҥ јааны болуп иштеп келген. Театрыска композитор болуп Новосибирсктеҥ Алексей Михайлович Ильин келген. Ол симфонический оркестр тӧзӧп баштаган.

«Чейнеште» меге Баланканыҥ, Чейнештиҥ энезиниҥ ролин бергендер. Чейнешти Ольга Иртанова-Сарина ойногон. Ол бастыра ойындарда ӱй улустыҥ тӧс ролин ойнойтон. Јайалтазыла да, кеберкегиле де ончо кыстардаҥ артык болгон. П. В. Кучияк кайчыныҥ ролин ойногон.

Ольга Сарина арга-чакту јаткан, јараш кийинген, чыннаҥ артистка болгон. Оныҥ ӧбӧгӧни Јок Иртанов облисполкомдо каруулу иште иштеген, бийик ишјалду болгон, је 1937 јылдыҥ учында тӱрмелеткен. Бис, «шантрапа», кийим-ӧдӱк алардаҥ болгой, квасту калашка да сӱӱнип јӱретенис, кардыҥда не бары кӧрӱнип турган эмес.

…Бир де спектакль «Чейнеш» чилеп тӱрген ле эрчимдӱ белетелбеген. Павел Васильевич бу спектакльдыҥ ӧзӧк-тыны болгон. Ол кажы ла артистке ойногон геройыныҥ кылык-јаҥын тӧзӧӧргӧ болушкан, ол керегинде куучындап, эрмегинеҥ бери кандый болорын айдып туратан. Кийнинде критиктер ойын-кӧргӱзӱде актерлордыҥ ӧмӧ-јӧмӧ кӱӱндӱ бирлик ӧмӧлиги ойногон деп бичиген. Анайда ок спектакльда јадын-јӱрӱмниҥ кӧп јаҥжыгулары: куда, той, элдиҥ ойындары ла чӱм-јаҥ, кӧп кожоҥ ло кӱӱ болгон.

Премьерага келген улус бадышпай турган. Бис сӱрекей кӧдӱриҥилӱ ойногоныс, кӧрӧӧчилер де изӱ колчабыжуларла, мактаган кыйгыларла уткуган. Каланыҥ сценазында бир де спектакль мындый узак ойнолбогон, бастыра город оны кӧрӧргӧ, театрга келген болор.

Бу ок ӧйдӧ Алтайский крайдыҥ тӧс калазы Барнаулда колхоз-совхозтордыҥ театрларыныҥ кӧрӱзи ӧткӧн. Бистиҥ театрды ого база кычырган, область крайга кирип калган ӧй.

Крайдыҥ кӧп театрлары тӧзӧлгӧни удап калган, ондо јаан ченемелдӱ артисттер иштеген, бисти олорло тӱҥейлезе, јымырткадаҥ јаҥы јарылып чыккан азатпайлардый болгоныс.

Кӧрӱге бис «Чейнешти» апарганыс ла ойынысты ончо театрлардыҥ кийнинде, эҥ калганчы кӧргӱскенис. Ойындардыҥ турулталарын эдип турарда, орус театрлардаҥ бирӱзи де баштапкы јерге чыкпаган. Кезик артисттерди кемизин акчала, кемизин ВСХВ-га (Јурт ээлемниҥ текшисоюз кӧрӱзи, кийнинде ол ВДНХ боло берген) барар јол-јорукла кайралдаган.

Бистиҥ театр кӧрӱниҥ јеҥӱчилдери болуп чыккан ла Москвага текшисоюз кӧрӱге барар јол-јорукла кайралдаткан. Биске јаан библиотека сыйлап бергендер. Анайда ок драматург П. В. Кучияк, актриса Ольга Сарина, режиссер И. С. Забродин сый акчала кайралдаткандар. Кӧп артисттеристиҥ фотојуруктары крайдыҥ газединде чыккан.

Јанып келеле, артисттер Москва јаар јол-јорукка белетенип баштаган ла, је ол база бир башка тӱӱки.

Театр јууныҥ јылдарында
Айылыста да, гастроль јол-јоруктарыста да јаантайын соокко тоҥуп ла аштап јӱретенис. Кышкыда одынды театрга удура кырдаҥ колчанакту чыгара тартатаныс. Ондо каланыҥ бастыра улузы одындаган ла удабай бастыра агашты кезип салган. Оныҥ кийнинде ыраада Гардинкага удура кырдаҥ одын эдер боло бергенис.

Кӧскӧ учураган кӱйер, агаш ончо не-немени: тротуарлардыҥ сынган досколорын, чедендерди ле о. ӧ. улус јууп апаратан. Электроот база јок болгон, бир литр керосинниҥ баазы 80 салковой, бу јаан акча. Тураны јарыдарга керосин кӧп јибес јарыткыштар эдип туратаныс. Калашты кезикте бир айга бербес, ол тушта калаштыҥ карточкалары тузаланылбай јадып калатан. Картошко јаҥы тӱжӱмге јетпей тӱгенип калар. Кезик артисттер канча конокко курсак јибей јӱретен. Бир катап репетиция ӧйинде Варя Майчикова кирип келгени санаама кирет: кӧстӧри кандый да саҥ башка, бу јерде јок немедий. Бис оныла јуук најылар болгоныс. «Не болгон, Варя?» – деп суразам. – «Не де эмес» – деп ачынган айдат.

Мен артпай ла турум. «Сен бӱгӱн ажангаҥ ба?» – «Јок». «А кече ажангаҥ ба?» – деп сурайдым. – «Јок. Кече де, башкӱн де нени де јибегем».

Мен сыр јӱгӱрӱкле директорго једип, Варя Майчикованы эмди ле иштеҥ божотпозор, ол сценада ӧлӱп калар деп айдадым. Оноҥ ойто келип, Варяга «калганчы платьеҥди уштыйла, барып курсакка толы. Ончо немени балдарыҥа берип, неме болбозыҥ, бир де катап болзо ажанар керек» деп айдадым. Варяныҥ ӧбӧгӧни фронтто божогон, 4 балалу арткан. Ӧбӧгӧниниҥ кӧстиҥ чогындый чеберлеп јӱрген бостон костюмын Варя 10 сабат кортошкого, эки сабат морковько, бир сабат свеклого ло картошконыҥ ӱч сабат терезине толыган эди. Јууныҥ ол ӧйлӧринде акчага курсак садып алар арга јок болгон, јӱк не-немеге толып алатан.

Эртен тура мен горисполкомныҥ председателине барып, Варя Майчикованыҥ карточкаларыла калаш алып болбой јат, балдарыла торолоп јат деп куучындагам. Ол кижи калаш быжырар пекарняныҥ јаанына калашты берзин деп, карточкаларга ла бичип берген эди.

…Бистиҥ сӱӱген аймагыс Кош-Агаш болгон. Ончобыс бу јерге сӱӱнип баратаныс. Баштапкызында, ол јерге јетире бисти военный кӧлӱктерлӱ апарып, ойто экелетен. Бу јерде погранотряд болгон. Јурттаҥ јуртка дезе јойу эмес, атту јоруктайтаныс.

Экинчизинде, бу аймакта курсактыҥ баалары јуудаҥ озо ӧйдӧгидий болгон: сарјуныҥ 1 кг баазы калада 200 салковой болгон болзо, мында 2 салковой, эттиҥ бир килограммын 1,5 салковойго садып аларга јараар. Кажы ла колхоз ойын-кӧргӱзӱлӱ келген артисттерди азыраарга кой чыгаратан. Бис аймакка торолоп калган келип, мынаҥ тойу јанатаныс.

Јербойыныҥ улузы артисттерди кымысла, койдыҥ эдиле, курутла, о. ӧ. эттиҥ-сӱттиҥ курсактарыла азырайтан. Калаш ас болгон, је тӱҥей ле кардыс тойу јӱретен. Государство Кош-Агаш аймактаҥ кӧлӱк јок учун курсак-тамакты тӧмӧнги аймактардый кӧп чыгара тартпаган.

Сарјуны-ӱсти таҥынаҥ улустаҥ садып аларга јараар. Оны салар неме јок учун койды сойгон тушта ичеге-кардын аларга бисте очередь болгон. Оны јунуп, кургадып, эмеш ыштап алала, садып алган сарју-ӱзисти бого уруп экелетенис.

Анайда ок коларткыштардаҥ таарычактар кӧктӧп, садып алган тӱгисти ого кептеп туратаныс. Бистиҥ ишјалыс городыста неге де јетпейтен.

Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ 1418 кӱнине бистиҥ театрдыҥ артисттери калада, аймактарда ла јурттарда 800 ойын-кӧргӱзӱ кӧргӱскен. Олордыҥ иштеген айалгазы фронттыҥ јуугында иштеген театрлардый ок болгонын айдар керек.

Светлана КЫДЫЕВА белетеген

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым