Статьи

Статьи

Туризмниҥ ӧзӱмине јаан ајару

Јаан изӱ айдыҥ 26-чы кӱнинде Алтай Республикада РФ-тыҥ башкарузыныҥ председатели Михаил Мишустин туризмниҥ ле айылчыларды уткуурыныҥ индустриязыныҥ ӧзӱми аайынча јуун ӧткӱрген. Јуун туу-чананыҥ јайы-кыжы иштеер «Манжерок» комплексинде јуукта тудулган беш јылдысту отельде ӧткӧн. Михаил Мишустин башкарып ӧткӱрген јуунда президенттиҥ Сибирьде чыгартулу кижизи Анатолий Серышев, АР-дыҥ башчызы Олег Хорохордин, Эл Курултайдыҥ председатели Артур Кохоев, РФ-тыҥ бир

3 августа 2023

Јӱректиҥ кыйгызы

Кичинек таай-эјебис Тамара чыдап, бойго једеле, ӱредӱлӱ, санаалу, иштеҥкей јакшы кижиге барып, биле тӧзӧгӧн. Јаҥы бириккен эки јииттиҥ јергелешкен базыдынаҥ јараш неме јок болгон эди. Бирӱзи, бойлу, сӱттий ак эренелӱ, узун сары чачтарлу, экинчизи, колтузы (жених) дезе, јука кӱреҥ чырайлу болгон. Кийнинде балдары эртен тураныҥ таҥдагы ошкош созына чырайлу болгой деп кокурлайтаныс. Олор, бала-барка азырап,

28 июня 2023

«Байыбазаҥ да, аштап јӱрбезиҥ…»

Алтай калыктыҥ кеп-куучындарында айдылганыла, Јайаачы кудай јер-ӱстинде јӱрген кажы ла тындуга ӱлӱӱ ӱлеп турарда, Койго кижиниҥ кӱнине јиир курсагы болорыҥ деп айткан эмтир. Кой дезе кудайдыҥ сӱӱген тындузы болгон: апагаш тӱктӱ, эптӱ эрке бӱдӱмдӱ, јалакай јымжак кылыкту. Ийтти, Атты, Уйды кижиниҥ нӧкӧри болорыҥ деп айдып, Койго «коно јиир курсагы болорыҥ» дегенине ол ыйлап, тӧрт кӧзиниҥ

23 июня 2023

Кай санаттыҥ бӱгӱнги айалгазы: јаҥжыкканы ла кубулталары

Кыргызстанныҥ Ош калазында кӱӱк айдыҥ 18-20 кӱндеринде телекейдиҥ албатыларыныҥ кай чӧрчӧктӧриниҥ бастырателекейлик байрамы ӧтти. Бу фестваль-байрам ӧйинде Чингиз Айтматовтыҥ чыкканынаҥ ала 95 јылдыгына ла Мухтар Ауэзовтыҥ чыкканынаҥ ала 125 јылдыгына учурлалган калыктар ортодогы «Кайчыныҥ тексти ӧй лӧ телкем кеминде» деген билим-практикалык конференция ӧтти. Конференцияныҥ ижинде Туулу Алтайдаҥ Калыктар чӱмделгезиниҥ тӧс јериниҥ ишчизи, филология билимдердиҥ кандидады

21 июня 2023

Куулгазын ийделӱ эл театр

Павел Кучияктыҥ адыла адалган эл театр быјыл тӧзӧлгӧнинеҥ ала 45-чи јылдыгын темдектейт. Кычыраачыларды эл театрдыҥ ӧткӧн тӱӱкилик јолыла таныштырадыс. «Ойрот-театр» (1933-1936 ј.ј.) Туулу Алтайдыҥ «Ойрот-театр» деген баштапкы профессионал театры 1933 јылда тӧзӧлгӧн. Озо баштап ол ижин Ойротпромкооперацияныҥ типовый уставту, паевый взносторлу артели болуп баштаган. Актер ло режиссер Леонид Николаевич Баской (Баскаков, 1980-1946 ј.ј.) театрды ачкан

16 июня 2023

Эҥ јаан байлык – тилин билгени…

Улу Улаган аймакта кӧдӱриҥилӱ туштажуда туружып ийеле, бис, чолмончылар, јол-јоругысты Эре-Чуй јаар улалтканыс. Јолойын јыш агаштарлу, сӱрекей јараш ар-бӱткендӱ јерде тудулган «Алтынсай» деп амыраар базада сӱреен јакшы амыраганыс. Оныҥ ээзи кыпчак сӧӧкту Алексей ле тодош сӧӧктӱ Алтынсай Белеековтор. Бу тӧрӧлчи, кӱндӱзек биле база бистиҥ кычыраачыларыс болуптыр. Экинчи кӱрее-куучын Белтир јурттыҥ библиотеказында ӧткӧн. Туружаачыларга уткуулду сӧзин

26 мая 2023

«Бис ончобыс бир јаан иш бӱдӱредис»

«Алтайдыҥ Чолмоны» газеттиҥ ишчилери кӱӱк айдыҥ 19-20 кӱндеринде Улаган ла Кош-Агаш аймактарда кычыраачыларла туштажулар ӧткӱрген. Улаган аймактыҥ тӧс библиотеказында ӧткӧн эрмек-куучында алтай тилдиҥ ӱредӱчилери, библиотеканыҥ ла «Улаганныҥ солундары» газеттиҥ редакциязыныҥ ишчилери, кычыраачылар турушкан. «Алтайдыҥ Чолмонында» Улаган аймактаҥ чыккан кӧп журналисттер иштеген, ол тоодо 1920-1930-чы јылдарда, «Кызыл Ойрот» атту болгон ӧйлӧрдӧ, Исай Тантыев, Алексей Телеков, Василий

26 мая 2023

Умай-Эне балдардыҥ, билениҥ, энеликтиҥ коручылы

Каланыҥ 7-чи таҥмалу школынаҥ 9-чы «а» класстыҥ ӱренчиги Баатыр УКАЧИН (билим башкараачызы алтай тилдиҥ ле литератураныҥ ӱредӱчизи Юлия Альчиновна Мундукина) јииттердиҥ шиҥжӱлӱ иштериниҥ В. И. Вернадскийдиҥ адыла адалган бастырароссиялык кычырыштарыныҥ тергеелик бӧлӱгинде «Туулу Алтайдыҥ јурукчыларыныҥ јуруктарында Умай-Энениҥ сӱр-кебери» деп јетирӱ эткен. Кычыраачыларды Баатырдыҥ солун јетирӱзиле таныштырадыс. Јарлу датчан билимчи Вильгельм Томсен јебрен тӱрктердиҥ бичигин кычырган

16 мая 2023

Кандый мыйлар јӱрди не?

Майма, Шабалин аймактардыҥ Чуйдыҥ јолын јакалай јаткан јурттарын ондор-јӱстер катап кӧлӱктӱ, автобусту ӧдӱп јадала, «мында кандый улус јадат не?», «јаан јол јуртты кечире болордо, табышту, эби јок болбайсын», «бу јурттыҥ бажында турган автобус не керектӱ?», «кандый јараш тудум!?» деп сананып, чадыр айылдар чоттоп, эскирген болчок тураларды карамдап кӧрӱп туратам… Кӧп тоолу бу сурактардыҥ бир кезигине

25 апреля 2023

Сырынтылу бӧрӱгисти кийектер

Бистиҥ калык болгоныстыҥ темдеги – карузыган бычкак бӧрӱгис јаан да, јаш та улус ортодо суруда. Бӧрӱгис бисти ыраак талада бой-бойысты таныыр, ӧскӧ укту калыктардаҥ аҥылаар, Алтай Республикабыстыҥ темдеги, бистиҥ оморкодубыс болуп калды. Эмди ӧскӧ дӧ бӱдӱм бӧрӱктерди база мынайда телкем јайар керек. Алтай Республиканыҥ Эл музейиниҥ кӧмзӧзиндеги бӧрӱктердиҥ бирӱзи – сырынтылу бӱрӱк. Оны орныктыратан ишти

19 апреля 2023

1 2 3 4 5 6 7 8 …

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина