Келер ӱйелердиҥ су-кадыгы слердеҥ камаанду

Кыс балдар ортодо ачу ашла, таҥкыла «баштактанып» турганы элбеде таркаганы чочыдулу. Бу керегинде шӱӱлте де эмес, јакару бичиирге санандым. Кыстыҥ эне болорына белен эмес болгоны, ак-јарыкка кӱӱнзебеген бала тапканы ла балазын азыраарга мойногоны эҥ јаан ла курч сурактардыҥ бирӱзи болот. Јӱрӱминиҥ чыҥдыйы јабызаганы, јаантайын ачынып јӱргени, келер ӧйгӧ бӱдӱмјизи јок болгоны ӱй кижиниҥ су-кадыгын уйададат.

Келер ӱйебис бек болзын

Кажы ла ада-эне балдарына эҥ артыгын берерге, олор јакшы јӱрӱм јӱрзин, салымы ырысту болзын деп амадайт. Анчада ла бӱгӱнги ӧйдӧ, качан магазин-садуларда алама-шикир, јӱзӱн-јӱӱр кийим-тудум, ойынчыктар толтыра тушта, кӧп сабабыс ончозын балдарыска алып берер кӱӱндӱ ле алып та турадыс. Јаантайын мал-ашта, айыл-јуртта кату-кабыр иш эткен ада-энелерис бисти де ишке јаштаҥ ала ӱредип салган. Бис бойыс

Мынаҥ ары не болор?

2022-2023 јылдарда бистиҥ билениҥ мал-ажы 13 таар комбикормло, эки кӧлӱк ӧлӧҥлӧ кышты чыгып ийетен болгон. Је быјыл айалга эмеш кӱчке келишкен. Јирмеге јуук оок ло эки јоон малдыҥ аш-курсагы эки катапка кӧптӧгӧн. Кар јаан бололо, мал чыгымдап, јетпестегени де бар. «Бистеҥ кӧп мал-ашту малчы-койчы улус кышты канай чыгат? Уур-кӱч айалгада болушты кем эдет?» деп сурактар

Калык ийдези — кӱреелей туруп јаҥарлаганында

Алтай албаты јебрен-кумран ӧйдӧҥ ала јаҥар кожоҥго јайалталу болгон ине. Калыктыҥ ӧзӧги, тыны оныҥ јаҥар кожоҥында болгонын јаан-јаш јакшы билер. Албатыныҥ тили, јаҥжыккан јаҥжыгулары, чӱм-јаҥы, јаҥдаган јаҥы, алкыжы оныҥ кӧксинде, канында болордо, эл-јон качан, кандый ӧйдӧҥ ала јаҥарлабай, кожоҥдобой барган деп јаан учурлу сурак чыгат. Албатыныҥ ырыс-кежиги оныҥ јаҥарында, кожоҥында деген эрмекте, байла, база тереҥ

Манјӱректеги курортто…

Майма аймакта Манјӱрек јуртта иштеп турган курорт республикага јарамыкту айалгалар тӧзӧгӧн деп айдар аргабыс, байла, бар. Ол кӧп улусты ишле јеткилдейт. Курортто ишјал јетирезине јакшы. Манјӱрек туу-чанала бисте ундылып калган бастырароссиялык учурлу маргаандарды ойто орныктырды. Эҥ ле учурлузы — бу ууламјыдагы иш јербойындагы спортты ӧскӱрериле јуук тудуш. ГЛК-да кӱӱн-санааны кӱйбӱредер ӧскӧ дӧ јилбилӱ керек-јарактар ӧдӧт.

Кандыйлары келбейт деер…

Тоолу кӱндер кайра нӧкӧримле кожо Барнаулдаҥ кӧлӱктӱ келип јатсабыс, јолдыҥ кырында ӱч эр кижи турган. Олор ӧдӱп јаткан кажы ла кӧлӱкти токтодорго колдорын јаҥыйт. Тискинчи нӧкӧрим кӧлӱгин јолдыҥ кырына токтодып, байа улусты отургызып алды. Ол кӱн кар јаап, шуурган баштала берген. Соок то болгон деп айдар керек. Тыҥ ла тоҥгон улус биске сӱӱнип, озо баштап

«Ижиниҥ чыҥдыйы коомой подрядчик» эмезе …

Бичимелдиҥ бажалыгына чыгарылган бу сӧстӧрди бистиҥ республиканыҥ башчызы бу јуукта ӧткӧн «Чике колбу» тушта Тимур Майнаков деп кижи Кӧксуу-Оозы аймакта Сугаш јуртта Культураныҥ туразын тудары тутакталып турган деп сурак берерде айткан. Тергеениҥ башкараачызыныҥ темдектегениле, бу объектти тудары ичкери јылбай турарда, ол 2023 јылдыҥ башталганы кирезинде подрядчикти солыырга сананган. Је тергеелик ӧзӱм аайынча республикан министерствоныҥ ол

Чӱм-јаҥдарысты ундыбайлы

Таныжыма јуук тӧрӧӧни кызы кижиге барганын ла оны куда тӱжӱрер улустыҥ тоозына кийдиргени керегинде телефон соккон. Байа кижи кудалап келер улусты араайынаҥ сакып ла турган. Кӱндер ӧдӱп ле јат, кудалаар улустаҥ табыш та јок. Бир кӱн телефон шыҥкыраган. Кӧрзӧ, таныш эмес номер. База ла куурмакчылар болбайсын деп, телефонды албас деген санаа болгон. Оноҥ кудалап улус

Учактар учарын сакыйдыс

Бала тужымда вертолетло учарын энчикпей сакыйтам. Ыраак Улаган, Балыкчы ла Акташ јурттарга Ми-8 вертолет јетикӱндӱкте эки катап учуп келетен. Сакыбаган јанынаҥ јеткерге алдырткан, ол эмезе тыҥ оорыган улусты калага јетире база ла вертолетло јетиретен. Билеттиҥ баазы 25 салковой до болзо, кӱӱнзеген улус оны аларга, эртелеп кассага барар. Калаштыҥ баазы: кара калаш — 16 акча, ак

Бис тӧрӧл тилин сӱӱген улус, «нациктер» эмезис

«Алтайдыҥ Чолмоны» окылу алтай тилле чыгып турган окылу газет. Онызын ӱзе улус билер эмей. Бис алтай тилисти корып, оны чеберлеп, келер ӧйгӧ оны мындый ла бай ла јараш артыргызып салар амадулу иштеп турган ӧмӧлик. Интернетте, социальный сетьтерде, сайтта бис база јӱк ле алтай тилле бичиирге албаданадыс. Је бу кӱндерде соцсетьтердиҥ бирӱзинде Галина Галаева деп келин

Не? Кайда? Качан?

Телекӧрӱлтениҥ баштапкы каналында ӧдӱп турган билгирчилердиҥ јарлу ойыны шак ла «Не? Кайда? Качан?» деп адалат. Бӱгӱнги куучынныҥ аайы дезе чек ӧскӧ. Ол спортло колбулу. Је мында база ла бир «је» бар. Оны маргаандардаҥ белетелген кандый бир репортаж дезеҥ, репортаж эмес, кандый бир атту-чуулу чемпион керегинде очерк-јурамал дезеҥ, база да ол эмес. Айса не? Тӧмӧндӧй бу

Алып-баатыр, Кезер-баатыр, Бӧкӧ…

Бӱгӱнги кӱнде бистиҥ тергееде алтай кӱрештиҥ маргаандары јогынаҥ бир де байрам ӧтпӧй јат. Чагаа байрамда, Наурызта, Масленицада, Јӱрӱк байрамда, «Алтайдыҥ тоҥмокторы» фестивальда, Јаҥар кожоҥдо болуп турган маргаандарга сӱрекей кӧп улус јуулыжат. Бу байрамдардыҥ ортозында Эл-Ойын дезе башка аҥылу јерде турат. Эл-Ойында ок-јаала, кӧдӱрге ташла, тебек тебишле, шатрала, камчы согушла, ат чабышла, эмдик ӱредишле, Кӧк-Бӧрӱле, мӧшкӧ

Бойыстыйы бойсу

Алтайыстыҥ јараш ар-бӱткени миллиондор тоолу туристтерди јилбиркедет. Мыныла колбой олордоҥ акча иштеп алатан айалгалар — турбазалар, одуланатан јерлер, ашканалар, јойу, атту, кӧлӱктӱ јоруктайтан маршруттар тӧзӧлӧт. Јербойыныҥ да улузы бу ууламјыда эрчимдӱ иштеп баштаганы сӱӱндирет. Анчада ла байа ачып алган керегин ӧскӱрип, ӧйдиҥ некелтелериле теҥ алтап турган јерлештерле јаҥыс ла оморкоор керек. Олор јербойыныҥ улузына иштеер

Кемниҥ кереги – јонныҥ ба эмезе јойпондордыҥ ба?

Алтай Республикада јошкын ийттер улуска табарганы керегинде материалдар СМИ-лерде јарлалган кийнинде Россия Федерацияныҥ шылучы комитединиҥ председатели Александр Бастрыкин бу учурал аайынча уголовный керек ачсын деп, АР-дыҥ шылучы башкартузыныҥ јааны Виталий Батищевке бу јуукта јакылта берди. Роспотребшиҥжӱниҥ республикан башкартузыныҥ јетирӱзинде айдылганыла, чаган айдыҥ 14-чи кӱнинеҥ 20-чи кӱнине јетире Туулу Алтайда ийттер он кижиге табарган, ол тоодо

Ас болгоныстаҥ улам ба?

Кандык айда меге П. В. Кучияктыҥ адыла адалган эл драма театрдыҥ ӧмӧлигиле кожо јол-јорыкла Тыва Республиканыҥ тӧс калазы — Кызылда болорго келишкен. Ол јол-јорык керегинде бичимелдер газедистиҥ бӱктеринде чыккан эди.

Азыраган малы су-кадык болзо

Колхоз-совхоз ӧйинде малда иштеген јурт јерлердиҥ койчы-малчы улузы бӱгӱнги кӱнде амыралтада да болзо, ӧткӧн ӧйин, јӱрген јӱрӱмин, бӱдӱрген ижи-тожын эске алып, ӧткӧн ӧйдиҥ једимдерин-једикпестерин айдып, бӱгӱнгизиле тӱҥдештирет. Тӱҥдештиргедийи кӧп лӧ.

Алкы кӱӱнис—ак чаазында…

Калганчы ӧйлӧрдӧ школдыҥ ӱренчиктери сочинение, изложение бичип болбой јадылар, санаа—кӱӱнин чаазынга бичип, айдып болбойт деген сӧстӧрди кӧп угарга келижет.

Балдарга—«кей» акча

Ишјал ас, пенсия ас, јеткилдеш комой… Мындый куучындар јаан улус, каргандарыс ортодо угулып ла јат, тӧгӱлип ле јат. Jе нениҥ де учун балдардыҥ пособие—акчазы керегинде куучын кайда да угулбайт? Jиит улус бойыныҥ курч сурактарын кӧп кӧдӱрбейт, айтпайт, аайына чыкпайт.

Абитуриенттердиҥ ӧйи келди

Школдогы јылдар кийнинде артты. Эмди абитуриенттердиҥ шакпыраар ӧйи башталып јат. Школды божоткон уулдар—кыстар удабас ла кала јаар келип, талдап алган ӱредӱлерине документтерин табыштырар, керек болзо, экзамендерде туружар.

Таайымла ачынышканым керегинде

Карузып јӱрген, јуук тӧрӧӧн кижиле јуукта баштапкы ла катап ачынышканымнаҥ, кезем сӧстӧр айтканымнаҥ баштайын. Бистиҥ јуртта јажыбыстаҥ јаан улусла сӧс блаашпайтаны, айтканыла јӧпсинбезе де, удурлашпайтаны—јаҥжыгуда. Оныҥ учун ӧзӧгимде эмдиге ачу…