Военкоматтыҥ, јондык мылчаныҥ туралары эски…

Туулу Алтайга, оныҥ ар-бӱткенине, јаҥжыккан чӱм-јаҥдарына, культуразына, тӱӱкизине јилбӱ јылдаҥ јылга тыҥып турганы иле. Тергеениҥ тӧс калазы Горно-Алтайскты ыраактаҥ да, јууктаҥ да келген айылчылар, јол-јорукта јӱргендер «Јажыл кала» деп, акту кӱӱнинеҥ айдып тургандары оморкодулу да, угарга да јакшы. Јылдыҥ тӧрт башка ӧйинде Горно-Алтайск куулгазын ийделӱ, сӱрлӱ бойы эл-јонын, айылчыларын сӱӱндирет. Тӧрт талазынаҥ тууларга курчаткан бойы

Јӱрӱмниҥ јолы јӱс башка…

Ӧй… Ол кандый ла болор. Бойыныҥ уур-кӱчтериле, сӱӱнчи-ырызыла, јарык чокторыла, јаашту кӱндериле элижип-селижип ӧдӧр. Кажы ла кижи јӱрӱминиҥ јолын башка, кемге де тӱҥей эмес ӧдӧт. Кем де коручылдарына колтыктадып јеҥил учат, кем де — ачу јыгылат. Салымныҥ саҥ башка јайалганында јеҥил сезим берген, је јантык јолго кире бергендер ас эмес. Андый бурылчыкка келгенде, анчада ла

Тырмуушка экинчи катап баспаска…

Республиканыҥ спортчыларыныҥ кӧп јылдардыҥ туркунына амадаган кӱӱн-санаазы быјыл, карын, бӱтти. Горно-Алтайскта физкультураныҥ ла спорттыҥ колледжи ачылды. Ӱредӱге кирген баштапкы 25 студент бӱ кӱндерде ырысту сандырашта. Олор билгирлердиҥ элкем-телкем «теҥизинде кӧмӱлип», туй ла 3 јыл 10 айдыҥ бажында колледжтеҥ спорттыҥ аҥылу ӱредӱлӱ специа-листтери болуп чыгар. Ӱредӱлӱ јылга учурлалган кӧдӱриҥилӱ линейка сыгын айдыҥ 2-чи кӱнинде «Јиит спартакчы»

Јаҥы ӧйдиҥ кату ченелтелери…

200 муҥ мал кабырган јерге эки миллион малды божодып ийзе, одордоҥ не артар? Байла, оныҥ да учун ӧбӧкӧлӧрис јаткан јерин коруп, азыраган мал-ажын кичееп, кыжы-јайы кӧчӱп јуртаган. Эки јӱс муҥ эл-јон јаткан јерди кыжы-јайы эки миллион улус тепсеп јатса, ар-бӱткенниҥ ле албаты-јонныҥ јӱрӱми канайда кубулар? Бу јанынаҥ кандый бир шиҥжӱ-чоттомолдор эдилип турган ба, јок по?

Јайалталарга ӱренер ончо айалганы тӧзӧӧр…

Алтай Республикада культураныҥ ла санаттыҥ Г. И. Чорос-Гуркинниҥ адыла адалган колледжи 2003 јылда тӧзӧлип, јаан ижин баштаган эди. Колледж јирме јылдыҥ туркунына јайаандыкта јайалталу балдардыҥ ич-телекейин, кӧгӱс байлыгын чечип, баштамы профессионал ӱредӱни берип, кӧп тоолу јашӧскӱримди кеендиктиҥ јаан јолына чыгарганы нерелӱ керек. Олор колледжтиҥ башка-башка бӧлӱктерин једимдӱ божодып, оноҥ ары билгирин элбедер, ичкери ӧзӧр амадула

Эпте. Тегеле. Јык

Быјыл Кан-Оозы аймакта Ойбок ӧзӧктӧ тоозыла 18-чи катап болотон Эл-Ойынныҥ кӧдӱриҥилӱ ачылтазына јетире туй ла сегис кӱн артты. Јажыл кебин тартынган кеен-јараш јайда алтай калыктыҥ сӱӱген байрамында јаҥжыкканы аайынча јилбилӱ концерттер, ойындар ла кӧрӱлер ӧдӧр, олор јаанды-јашты ойто ло сӱӱндирер деп алаҥзыбай турубыс. Чыйрак, капшуун ла бӧкӧ јерлештерис дезе спорттыҥ башка-башка маргаандарында туружып, бойлорыныҥ шулмузын

«Шурпа» эмес, «мӱн» болзо кайткай не, эмезе ашканада болгон учуралдаҥ улам санаалар…

Тергеениҥ тӧс калазынаҥ туку Улаганга једерге, мен школдо ӱренип турар ӧйлӧрдӧ, 12 саат керек болгон. Ӱч катап ажанар: Шабалинде, Оҥдойдо ло Акташта. Эмди — 6 ла саат, бир ажаныш. Јоруктаарга јакшы болуп калган… Мынайда сананып, ашканада очередьте турганчам, чур-чуманак туристтер кирип келди. Алтай келиннеҥ национальный курсактаҥ не бар деп сурагылайт. Менюдагы ла курсактар бар деп,

Тоомјылу тойлойлы

Сакылталу јайла кожо Алтайыстыҥ ичинде тойлор ло белкенчектер кӧптӧй берди. Бӱгӱнги кӱнниҥ некелтелериле той ӧткӱрерге сӱрекей кӧп акча чыгымдалат. Ол ло той болор јерди јарандырар дизайнердиҥ, фото-видео согоочыныҥ, јыргал башкарып турган кижиниҥ (тамаданыҥ) ле оноҥ до ӧскӧлӧриниҥ баалары кӱннеҥ кӱнге бийиктейт. Је тамадазы јок кандый той дезеер? Тойлонып јаткан јииттердиҥ ле олордыҥ сӱӱнчизин ӱлежерге келген тӧрӧӧн-туугандардыҥ, нӧкӧрлӧрдиҥ кӱӱн-табы

Алаҥзыбагар…

Алтайыска ойто ло јажыл эдектӱ, сары сыргалу, туманын тартынган, ары кӧрӱп кӱндеген, бери кӧрӱп кӱкӱрттеген јылу јас једип келди. Ар-бӱткен тынданып јат, чымалылар, јелескендер маҥтажат, тулуҥдулар айылда отурбай, айылдажат… Та кемниҥ де јӱрӱминде бу тогузонынчы јас, та кемниҥ де јӱк ле јирмезинчи. Је орооныста јаткандарга калганчы эки јас анчада ла аҥылу. Јылу, айас кӱндер келгенине

Эл-Ойында јаҥы бӱдӱмдер болор бо?

Алтай Республиканыҥ башчызы, башкарузыныҥ председатели Олег Хорохордин 2023 јылдыҥ кандык айыныҥ 24-чи кӱнинде чыгарган «Алтай Республиканыҥ учурлу, кӧрӱмјилӱ ле юбилейлик кӱндерлӱ байрамдары керегинде» 11-11 таҥмалу республикан јасактыҥ тӧртинчи тизимиле башкарынып, быјыл јаан изӱ айдыҥ 12-14 кӱндеринде Кан-Оозы аймакта Ойбок ӧзӧктӧ албатыныҥ байрамын — Эл-Ойынды 18-чи катап ӧткӱретен јарлыкка колын тулаан айдыҥ 27-чи кӱнинде салган. Айдарда,

Кӱӱн-санаабысла ару бололы…

Эмчиликке јӱрбегенимнеҥ бери кӧп ӧй ӧтти. Је диспансеризация ӧдӱп, тӱҥей ле оныҥ эжигин ачарга келишкен. Керектӱ эмчиниҥ эжигинде эртен тураныҥ сегис саадында узун очередь. Мында улус кан табыштырат. Поликлиниканыҥ баштапкы кадындагы узун коридордо јаан јаштулар, орто јаштулар, эр улус, ӱй улус — ончозы ла бар. Кем де алдында турган кижиге јакарып, ӧскӧ врачка јӱгӱрет, кем

Келер ӱйелердиҥ су-кадыгы слердеҥ камаанду

Кыс балдар ортодо ачу ашла, таҥкыла «баштактанып» турганы элбеде таркаганы чочыдулу. Бу керегинде шӱӱлте де эмес, јакару бичиирге санандым. Кыстыҥ эне болорына белен эмес болгоны, ак-јарыкка кӱӱнзебеген бала тапканы ла балазын азыраарга мойногоны эҥ јаан ла курч сурактардыҥ бирӱзи болот. Јӱрӱминиҥ чыҥдыйы јабызаганы, јаантайын ачынып јӱргени, келер ӧйгӧ бӱдӱмјизи јок болгоны ӱй кижиниҥ су-кадыгын уйададат.

Келер ӱйебис бек болзын

Кажы ла ада-эне балдарына эҥ артыгын берерге, олор јакшы јӱрӱм јӱрзин, салымы ырысту болзын деп амадайт. Анчада ла бӱгӱнги ӧйдӧ, качан магазин-садуларда алама-шикир, јӱзӱн-јӱӱр кийим-тудум, ойынчыктар толтыра тушта, кӧп сабабыс ончозын балдарыска алып берер кӱӱндӱ ле алып та турадыс. Јаантайын мал-ашта, айыл-јуртта кату-кабыр иш эткен ада-энелерис бисти де ишке јаштаҥ ала ӱредип салган. Бис бойыс

Мынаҥ ары не болор?

2022-2023 јылдарда бистиҥ билениҥ мал-ажы 13 таар комбикормло, эки кӧлӱк ӧлӧҥлӧ кышты чыгып ийетен болгон. Је быјыл айалга эмеш кӱчке келишкен. Јирмеге јуук оок ло эки јоон малдыҥ аш-курсагы эки катапка кӧптӧгӧн. Кар јаан бололо, мал чыгымдап, јетпестегени де бар. «Бистеҥ кӧп мал-ашту малчы-койчы улус кышты канай чыгат? Уур-кӱч айалгада болушты кем эдет?» деп сурактар

Калык ийдези — кӱреелей туруп јаҥарлаганында

Алтай албаты јебрен-кумран ӧйдӧҥ ала јаҥар кожоҥго јайалталу болгон ине. Калыктыҥ ӧзӧги, тыны оныҥ јаҥар кожоҥында болгонын јаан-јаш јакшы билер. Албатыныҥ тили, јаҥжыккан јаҥжыгулары, чӱм-јаҥы, јаҥдаган јаҥы, алкыжы оныҥ кӧксинде, канында болордо, эл-јон качан, кандый ӧйдӧҥ ала јаҥарлабай, кожоҥдобой барган деп јаан учурлу сурак чыгат. Албатыныҥ ырыс-кежиги оныҥ јаҥарында, кожоҥында деген эрмекте, байла, база тереҥ

Манјӱректеги курортто…

Майма аймакта Манјӱрек јуртта иштеп турган курорт республикага јарамыкту айалгалар тӧзӧгӧн деп айдар аргабыс, байла, бар. Ол кӧп улусты ишле јеткилдейт. Курортто ишјал јетирезине јакшы. Манјӱрек туу-чанала бисте ундылып калган бастырароссиялык учурлу маргаандарды ойто орныктырды. Эҥ ле учурлузы — бу ууламјыдагы иш јербойындагы спортты ӧскӱрериле јуук тудуш. ГЛК-да кӱӱн-санааны кӱйбӱредер ӧскӧ дӧ јилбилӱ керек-јарактар ӧдӧт.

Кандыйлары келбейт деер…

Тоолу кӱндер кайра нӧкӧримле кожо Барнаулдаҥ кӧлӱктӱ келип јатсабыс, јолдыҥ кырында ӱч эр кижи турган. Олор ӧдӱп јаткан кажы ла кӧлӱкти токтодорго колдорын јаҥыйт. Тискинчи нӧкӧрим кӧлӱгин јолдыҥ кырына токтодып, байа улусты отургызып алды. Ол кӱн кар јаап, шуурган баштала берген. Соок то болгон деп айдар керек. Тыҥ ла тоҥгон улус биске сӱӱнип, озо баштап

«Ижиниҥ чыҥдыйы коомой подрядчик» эмезе …

Бичимелдиҥ бажалыгына чыгарылган бу сӧстӧрди бистиҥ республиканыҥ башчызы бу јуукта ӧткӧн «Чике колбу» тушта Тимур Майнаков деп кижи Кӧксуу-Оозы аймакта Сугаш јуртта Культураныҥ туразын тудары тутакталып турган деп сурак берерде айткан. Тергеениҥ башкараачызыныҥ темдектегениле, бу объектти тудары ичкери јылбай турарда, ол 2023 јылдыҥ башталганы кирезинде подрядчикти солыырга сананган. Је тергеелик ӧзӱм аайынча республикан министерствоныҥ ол

Чӱм-јаҥдарысты ундыбайлы

Таныжыма јуук тӧрӧӧни кызы кижиге барганын ла оны куда тӱжӱрер улустыҥ тоозына кийдиргени керегинде телефон соккон. Байа кижи кудалап келер улусты араайынаҥ сакып ла турган. Кӱндер ӧдӱп ле јат, кудалаар улустаҥ табыш та јок. Бир кӱн телефон шыҥкыраган. Кӧрзӧ, таныш эмес номер. База ла куурмакчылар болбайсын деп, телефонды албас деген санаа болгон. Оноҥ кудалап улус

Учактар учарын сакыйдыс

Бала тужымда вертолетло учарын энчикпей сакыйтам. Ыраак Улаган, Балыкчы ла Акташ јурттарга Ми-8 вертолет јетикӱндӱкте эки катап учуп келетен. Сакыбаган јанынаҥ јеткерге алдырткан, ол эмезе тыҥ оорыган улусты калага јетире база ла вертолетло јетиретен. Билеттиҥ баазы 25 салковой до болзо, кӱӱнзеген улус оны аларга, эртелеп кассага барар. Калаштыҥ баазы: кара калаш — 16 акча, ак