Алтайдын Чолмоны

Чӱм-јаҥдарысты ундыбайлы

Таныжыма јуук тӧрӧӧни кызы кижиге барганын ла оны куда тӱжӱрер улустыҥ тоозына кийдиргени керегинде телефон соккон. Байа кижи кудалап келер улусты араайынаҥ сакып ла турган.

Кӱндер ӧдӱп ле јат, кудалаар улустаҥ табыш та јок. Бир кӱн телефон шыҥкыраган. Кӧрзӧ, таныш эмес номер. База ла куурмакчылар болбайсын деп, телефонды албас деген санаа болгон. Оноҥ кудалап улус келер керек эмес пе, ай да јаҥырып калган деп санаазына кирип, телефонды алган. «Мен мындый кижи, Слерди кудалаар деп јӱрӱс. Айларда канча саатта болороор?» — деп, телефон соккон кижиниҥ сурактарына толо каруу-ны јандырып берген.

Эҥирде иштиҥ кийнинеҥ таныжым айлында эш-нӧкӧриле отурганча, кудалап јӱрген чала јиит улус келген. Јакшылашкан, бис мындый улус, мындый керекке јӱрӱс деп айдып, аракыларын столго тӱрген-тӱкей тургускан.

Айылдыҥ ээзи кудалап јӱрген улусты алтай јаҥла эмеш «кыйнап» ийер деп санаалу болгон. Алтай јаҥла болзо, кудага келген кижи айылдыҥ ээлериниҥ сӧзинеҥ чыгар учуры јок ине. Је капшайлап турган улусты кайкап кӧргӧн айылдыҥ ээзи: «Слер, кудага јӱрген улус, меҥдебегер. Мен слердеҥ куданыҥ кожоҥын сураарга турум» деп айткан. Кудага келгендер «бис кожоҥдоп билбезис. Кожоҥдоп турган кижи ӧскӧ бӧлӱк улусла башка айылды кудалап барган» деп айдып, јӱре берген.

Таныжымныҥ ады-јолын да, оны кандый аймактыҥ улузы качан кудалап јӱргенин де бичибейин. Је оныҥ чала ачуркаганду айас мынайда куучындаганы санаамда јакшы арткан.
Ӧйлӧ кожо јаҥжыгуларысты, чӱм-јаҥдарысты ундып бараткан болорыс па? Азыйда болзо, кудалап јӱрген улустыҥ тоозы эжерлӱ болотон. Кӱн ашкалакта кудалаар јаҥду. Эҥ артыгы ол тал-тӱш јеткелекте кудалаганы деп чотолотон.

Эмди дезе кӧп немелер ундылган деп айдардаҥ башка. Бу учуралды алза, байа бир «для галочки» ле деп эдип турган немедий. Кудалаш ол јӱк ле аракы тургузып салар керек эмес ине. Улусла таныжар, куучындажар, кудалардыҥ сӧзин угатан учурлу. Кудалаштыҥ јараш јаҥары кайда деп.

Тӧгӧриктиҥ сазына
Турналар тӱшти јемзенип,
Тажуур-чӧӧчӧй тудунып,
Кудалар келди јӧп сурап…

Бӱгӱн ӧй тӱрген шуҥуп барат. Бастыра ла улус та кайдӧӧн дӧ меҥдейт. Байла, оныҥ да учун байа кудалап јӱрген улус база неге де тӱргендеген болор бо? Је кандый да болзо, ада-ӧбӧкӧлӧристиҥ алдынаҥ бери јаҥдаган чӱм-јаҥдарын, јаҥжыгуларын ундыбай јӱрерге кичеенектер. Кажы ла чӱм-јаҥ учурлу болгонын база билип јӱрели.

К. КУРТОВ