На алтайском

«Ич-кӱӱниме не кирет, оны ла эдедим…»

Борис КИНДИКОВТЫҤ ады-јолы республикабыс ичинде элбеде јарлу. Кычыраачыларыс оны јурукчы, балдарды санатка, алтай ойноткыларла ойноорына, кайлаарына ӱредип турган ӱредӱчи, таштарда бичиктер аайынча шиҥжӱ иштер ӧткӱреечи, ӱлгерчи, ӱлгерлерге кӱӱ чӱмдеп, кожоҥдоп турган автор, кыскарта айтса, бастыра ла јанынаҥ јайалталу кижи деп билер. Борис Михайлович керегинде газедис мынаҥ да озо јылдарда бичиген эди. Оныҥ бир јерде отурарга

28 марта 2025

Ээлеми солун биле

Аҥ-кужы тууларын кериген, ак малы кобыларда отогон, Чараанду-Кӧлдиҥ агып тӱшкен ару-ару суузын ичкен, омок-јардак, эдер-тудар албаты јуртаган Балыкту-Јул деген јер бар. ХХ чактыҥ учында мында анда-мында ла айылдар турган. Је башка баш, јуртка јурт кожулып, албатызы кӧптӧгӧн, јурт јаанаган. Эмди Балыкту-Јул эҥ јаан јурттардыҥ бирӱзи. Мында јуртап турган Татьяна Владимировна ла Байрам Михайлович Петпенековтордыҥ билези

27 марта 2025

Jайалталу эjебис

Бир катап Татьяна Айачиновна ТОЕНОВА мынайда айткан эди: «Бастыра бичиген бичимелдеримниҥ кажы ла jолдыгы, сӧзи меге таныш ла кару. Нениҥ учун дезе элдеҥ озо мен улуска буурзап ла карузып, јӱрӱмде олорго сӧслӧ дӧ болзо jӧмӧжип, сӱӱнчи сыйлаарга санангам. Оныҥ учун кажы ла бичимелиме jӱрегимниҥ jылузын бергем…» Эзин-салкын шуулаган, jаан-jаан ӧзӧктӧрлӱ, элбек jалаҥдарлу Экинур jуртыста Айачы

27 марта 2025

Салымына быйанду эпши

Кан-Оозы аймактыҥ Кöзÿл jуртыныҥ тоомjылу эпшилериниҥ бирÿзи – Алевтина ТАЙТОВА. Ол 2013 jылдаҥ бери jурт jеезениҥ депутады, 2010 jылдаҥ ала «Алтайдыҥ эпшилери» деген jондык биригÿниҥ турчызы, jурттыҥ «Ижемjи» деген jайаандык öмöлигиниҥ jаҥарчызы, СВО-до туружып турган уулдарды jöмööчи эрчимдÿ волонтёр болот. Чындап та, Алевтина Трофимовна Кöзÿл jурттыҥ ончо керек-jарактарында, тöрööндöрдиҥ jакшы-jаманында туружар, колы арбынду, шӱӱлте-санаазы тереҥ

14 февраля 2025

Айлардыҥ аттары: нениҥ учун онойдо адалган

«Кош казанду кочкор ай, кызыр бееде јуу артты, кыс балада эмчек артты. Соогыҥды тыҥыт ла, тыҥыт» – деп, Чаган ай барып јадала Кочкор айга айдар деп, азыйда јаандарыс айдатан. Айлардыҥ алтай ады, тергеебистиҥ ӧс калык-јонында олор нениҥ учун мынайда адалганы керегинде тӱӱки билимдердиҥ докторы Светлана ТЮХТЕНЕВА куучындайт. – Кажы ла айдыҥ адын кӧрзӧгӧр, оныҥ тӧзӧгӧзинде

14 февраля 2025

Јаҥжыккан ойыныс кайра бурылат

Кычыраачылар «Таҥдак» этномастерскойдыҥ башкараачызы Светлана Басаргинаныҥ белетеп кепке базып чыгарган «Агаш тазылду, кижи укту-тӧстӱ», «Чачтыҥ кееркедимдери: бӱдӱми, учуры, чӱм-јаҥы» деген бичиктерин сурулап, бедиреп алган эди. Бичиктер тӱрген таркаганы база оморкодулу. Јаш, јиит ӱйе бойыныҥ угы-тӧзиле, ада-ӧбӧкӧлӧриле, олордыҥ таҥмаларыла, сӧӧк-тайагыла јилбиркеп, бедиренип турганы иле. Экинчи бичикти автор алтай албатыныҥ чач-јарангыштарына учурлап чыгарган. Бичикте бала ак-јарыкка чыгып,

4 февраля 2025

Озогы аҥчылардыҥ јӱрӱминеҥ

Чырык Бутушев АЛТАЙ АҤЧЫ – ОЛ АҤ-КУЖЫН ЧЕБЕРЛЕЕЧИ. Ол Кудайы бергенинеҥ кӧп аларга качан да ӱстӱкпес, аҥды ӱӱриле качан да кырбас, байланар, сананар. Качан, канайда аҥдайтанын билер. Тӧмӧнги куучындар атту-чуулу аҥчы Бутушев Чырыктыҥ куучындары аайынча бичилген. Бу кижи керегинде Кан-Оозы, Кӧксуу-Оозы аймактардыҥ, айса болзо, ӧскӧ дӧ јерлердиҥ јаан јаштулары уккан болор. (Улалганы. Башталганы 28.11.2024,

27 января 2025

Алтай кыс – Президенттиҥ конференциязында

Бу бичимел 5 јыл кайра јаҥар айда болгон јол-јоругым керегинде: недеҥ башталган, канай ӧткӧн. Оны кӱнлигимде бичилгенинеҥ баштап ийейин. «Бӱгӱн 2019 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 17-чи кӱни, 15 минут 19 саатка барат. Соҥзун јаштаҥ ала најылажып јӱрген антыгарлу ӱӱре-јелем Таняныҥ тойы. Бис 34 јашту. Карамаевна амыралтага чыккан. База ла деремне барган болбой, сыйнына адазын кӧрӱжип.

17 января 2025

Öмöлÿ иш öчпöс

Jаан-Чаргы – Шабалин аймактыҥ оогош jурттарыныҥ бирÿзи. Текши тооло, мында 200 кире кижи jуртайт, кöп jаны мал-аш тудат. Jуртта клуб, ФАП, баштамы школ, балдардыҥ сады, бир магазин, пилорамалар, черет кайнадар аргачылар иштейт. Аҥылу jуучыл операцияла колбой бÿгÿн Алтайыстыҥ кажы ла толугында гуманитар ууламjылу акция-баштаҥкайлар эрчимдÿ öдÿп jат. Эл-jон jаҥыс ла керектÿ не-немеге акча-манат jууп турган

14 января 2025

Сӱрлӱ бычкак бӧрӱгис

Алтай кижи азыйдаҥ ла бери бойыныҥ тудунган-кабынган эдимдерине, кийим-кежегине јаан учур салып, олорды баалап ла байлап јӱрген. Алтай кеп-кийим – ол тегин ле кийим эмес, ол кумран чактардаҥ келген тӱӱкибистиҥ, культуралык энчибистиҥ ле јаҥжыгуларыстыҥ темдеги болуп јат. Аҥылу јерде БЫЧКАК БӦРӰК бӧрӱк турат. Оны бис тегин де кӱнде, байрам да кӱнде кийип, «мен алтай» деп

14 января 2025

1 2 3 4 5 6 7 8 …

ТОП

«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар

Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы

«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»

Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым